Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 72

JÓN L. KARLSSON:
Ahrif kulda á þróun og viðhald
menningar
Homo erectus (hinn upprétti maður), fyrirrennari nútímamannsins, er tal-
inn hafa þróazt í Afríku fyrir meira en einni milljón ára. Þaðan lá leið hans
til Asíu og Evrópu, en til Ameríku komst hann ekki. Bein og aðrar minjar hafa
fundizt á ýmsum stöðum og eru tíðum kenndar við Javamann, Pekingmann
eða Neanderthalsmann. Heilinn var minni en nú gerist, þótt flest annað væri
svipað. Þessir menn notuðu eld og smíðuðu ýmis áhöld. Þeir byggðu jörðina
um langan aldur og réðu þar lögum og lofum í a. m. k. milljón ár.
Þegar homo sapiens (hinn viti gæddi maður) kom loks fram á sjónarsviðið
fyrir u. þ. b. 100 þúsund árum með enn betri heila og sennilega þroskaðri
samfélagskennd, varð hinn frumstæði maður að láta undan síga og var von
bráðar úr sögunni. Ekki leið á löngu, unz hinn nýi maður hafði lagt undir sig
allan heiminn, og er t. a. m. talið, að hann hafi tekið sér bólfestu í Norður-
og Suður-Ameríku fyrir um það bil 50 þús. árum. Ævagamlar leifar, vel varð-
veittar, hafa fundizt í Cro-Magnonhellunum í Suður-Frakklandi, og menn, sem
þar bjuggu fyrir 35 þús. árum, verða ekki greindir frá frumstæðum nútíma-
þjóðum.
Lengst af hefur maðurinn búið við ísaldaraðstæður, þótt oft væru löng hlý-
viðraskeið. Síðasta kuldatímabil hófst fyrir um 15 þúsund árum, en þar áður
höfðu menn hafzt við í norðlægum löndum í öllum álfum heims. Þegar ís-
breiða norðurhvelsins þokaðist smám saman suður á bóginn, munu menn fyrst
hafa reynt að halda velli í átthögum sínum, en svo fór að lokum, að undanhald
varð ekki umflúið. Það leiddi aftur til, að í odda skarst við þjóðir sunnar í lönd-
um, sem tóku þeim vitaskuld ekki opnum örmum.
Lítið er vitað um gang mála í Norður-Ameríku, en ísbreiðan náði allt til
Mexikó og mun hafa flæmt fólk til Mið-Ameríku.
Indó-Evrópumenn voru í Rússlandi og víðar, og sumir þeirra fluttust til
Mesopótamíu og jafnvel til Indlands, svo sem ráðið verður af skyldleika tungu-
málanna. Austur-Síbería hafði verið heimkynni mongólskra manna, en þeir
héldu nú suður til Kína,