Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 50

48
HERMANN PÁLSSON
ANDVARI
mann til að skreyta söguna með þessum vísum og raunar ýmsum öðrum, þ. e.
a. s. ef hann orti þær ekki sjálfur. En skemmtilegt væri til þess að vita, ef
sögumaður og kvæðamaður hafa skipt þannig með sér verkum; á svipaða lund
var stundum verkaskipting með þeim, sem gerðu handrit: annar skrifaði meg-
inmálið, og hinn lýsti bókina með myndum og öðru skrauti.
Skáldið sem orti vísuna1 í orðastað Kára mun hafa þekkt ljóðlínur annars
manns, sem varð að þola enn þyngri harma. Eftir Flugumýrarbrennu (22.
október 1253) kveður Gizur Þorvaldsson vísu, þar sem hann tínir harmsakir
sínar: „Enn man ég böl það, er kona mín og þrír synir brunnu inni. Skaði minn
kennir mér minni. Maður (þ. e. Gizur) verður aldrei með hýrri há, nema
hefndir verði, enda lifir hann við sútir.2
Vikið er að harmi Gizurar í tveim öðrum vísum frá 13. öld. Þegar þeir
Gizur og menn hans höfðu fellt sjö brennumanna (á Pálsmessu 1254, þrem
mánuðum eftir brennuna), kveður einn af fylgdarmönnum hans á þá lund,
að nú hafi Gizur goldið vígreifum hermönnum minning skaða sinna. Og í
draumvísum Jóreiðar í Miðjumdal bregður fyrir þessum ljóðlínum, í vísu sem
Guðrún Gjúkadóttir kveður um Gizur Þorvaldsson:
Minnir milding
morgun sáran,
þar sem verið er að rifja upp þann helkalda haustmorgun, sem brenndi sig
inn í vitund hans.
Eins og Gizur í tregrófi sínu þá beitir Njáluskáldið sögninni að muna í
1 Þar sem vísan er Jítt að smekk nútímamanna og auk þess torskilin, fer Iiún hér á eftir með
skýringum:
Kemr-at, Ullr, um alla,
álmsíma, mér grímu,
beðhlíðar man ek beiði
bauga, svefn á augu,
síz brandviðir brenndu
böðvar nausts á hausti,
ek em at mínu meini
minnigr, Níal inni.
2 Vísan hljóðar svo:
Enn man’k böl þat’s brunnu
bauga Hlín ok mínir,
skaði kennir mér minni
minn, þrír synir inni.
Glaðr mun-at Göndlar röðla
gnýskerðandi verða,
brjótr lifir sjá við sútir
sverðs, nema hefndir verði.
kemr-at: kemur ekki; gríma: nótt
álmsíma Ullr: mannkenning (ávarp)
bauga beðhlíSar beiSir: mannkenning
böSvar nausts brandviSir: hermenn
bauga Hlín: kvenkenning
Göndlar röSla gný-skerSandi: hermaður
mun-at: mun ekki
sjá: þessi
sverSs brjótr: bardagamaður