Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 43

ANDVARI
UM VARÐVEIZLU HINS FORNA MENNINGARARFS
41
frá því er áður var, að þó vér kallim, að vér ,,ritum forna íslenzku“, þá gerum
vér það samt eigi, er málið er að mestu leyti enn hið sama. Þegar slíkt mál,
fornt í anda og mynd, á að þýða þau skáldmæli, er ort eru á fornu máli og lýsa
horfinni tíð, þá er auðsætt, að þýðingin hlýtur að komast nær frumritunum
heldur en ef hún er á „nýju“ máli, þar sem andinn er orðinn næsta ólíkur
fornöldinni.“
Ég ætla einungis að nefna þrjú lítil dæmi um fornmálsáhrif á Hómersþýð-
ingar Sveinbjarnar.
í 8. bók Odysseifskviðu segir frá því, hversu hin vélafullu bönd ins hug-
vitssama Hefestuss lögðust um konu hans Afrodítu og Ares Gullintauma, er
tælt hafði hana til hvílubragða við sig, meðan Hefestus var á ferðalagi. He-
festusi var gert viðvart, og þegar hann kom æfur á vettvang, kvaddi hann til
guðina. Sem þeir nú ræddu, hversu komið var, spurði Appollon Hermes, hvort
hann mundi vilja hvíla í rekkju hjá hinni gullfögru Afrodítu, ef hann væri
hnepptur í svo harða fjötra. Og hann svaraði: „Gjarna vildi ég það til vinna,
langskeyti lávarður Appollon, að ég lægi bundinn ótal böndum, þrefalt sterkari
en þessi eru, og þér horfðuð á, guðirnir og allar gyðjurnar, ef ég mætti hvíla
hjá hinni gullfögru Afrodítu.“
Þannig mælti hann; þá hlógu allir hinir ódauðlegu guðir nema Posídon,
honum bjó ekki hlátur í hug.
Þarna hefur Sveinbjörn greinilega haft í huga hin frægu orð Snorra-Eddu,
þegar úlfurinn beit höndina af Tý: Þá hlógu allir nema Týr, hann lét hönd sína.
í 11. bók (576-77) lýsir Odysseifur því, er fyrir augu bar í Myrkheimi:
„Ég sá og Titýus, son ennar víðfrægu Jarðar; hann lá á jörðinni og hafði
undir sér níu stakksvelli.“
í þessari þýðingu vitnar Sveinbjörn í rauninni til frásagnar Orms þáttar
Stórólfssonar af hinum stórkostlega múgaslætti hans, en þá frásögn hefur
hann þekkt úr 3. bindi Fornmannasagna, 207: þá hafði Ormr slegit 8 stakka
völl, ok þær einar engjar eru sléttar af Stórólfshvoli, ok er kallaðr ákvæðis-
teigr milli hverra múga -.
Með því að vísa sögufróðum lesendum til þessa gat hann bezt gefið þeim
hugboð um, hversu tröllaukinn Titýus hefur verið vexti.
Fornmálsáhrifin blasa ekki við í þriðja og síðasta dæminu, en sýna, hvern-
ig þræðirnir geta stundum legið frá fornsögunum til Hómersþýðinga Svein-
bjarnar, ef grannt er skoðað.
Dæmið er tekið úr ljóðaþýðingu Odysseifskviðu, XI 535-37, er Svein-
björn vann að sem fyrr segir seinasta árið, sem hann lifði.
í Ijóðlínum þessum er því lýst, hversu Neoptólemus, sonur Akkils, komst
heill á húfi til skips, eftir að hin háva Príamusborg hafði verið lögð í eyði: