Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 85

ANDVARI
83
EFNAHAGUR í ÖLDIIDAL
sérhæfðu, opnu hagkerfi eins og því
íslenzka eru erlendar lántökur eðlileg-
ur þáttur í framförum í landinu og fram-
kvæmdum þeirra vegna. íslendingar
þurfa án efa á verulegum erlendum
lánum að halda til þess að komast úr
þeim vanda, sem nú steðjar að um sinn,
og til þess að nýta þær auðlindir, sem
bíða þess að verða nýttar og í eru fólg-
in tækifæri til hagvaxtar í landinu. Gera
þarf þá kröfu til þeirra fyrirtækja, sem
undir erlendum lánum eiga að standa,
að þau séu rekin á traustum grundvelli,
en í því felst jafnframt, að almannavald-
ið búi þeim eðlileg rekstrarskilyrði,
þannig að sá fjárhagslegi sparnaður, sem
endurgreiðsla lánanna hlýtur að byggj-
ast á, geti myndazt. Takist að efla arð-
bæra framleiðslu til útflutnings og
glæða hagvöxt á nýjan leik, þurfa Is-
lendingar ekki að bera kvíðboga fyrir
greiðslubyrði erlendra lána. Vandinn er
að efla innlendan sparnað og fram-
leiðslu.
Franifarir í atvinnumálum
Þegar litið er yfir hagþróun síðustu
tveggja áratuga, sést glöggt, að aftur-
kippurinn í útflutnings- og þjóðartekj-
um á síðastliðnu ári og því sem nú er að
þriðjungi liðið er með þyngstu áföllum,
sem þjóðarbúið hefur þolað á þessu
tímabili. Reyndar voru árin 1980 og
1981 um eða neðan við meðallag um
hagvöxt. Að nokkru er þetta torleiði af
völdum erlendra hagsveiflna, sem hafa
verið í lægð, eða skýrist af tímabundn-
um atvikum, háum vöxtum á alþjóða-
lánamarkaði og ónógri eftirspurn eftir
framleiðsluvörum íslendinga. Margt
bendir nú til, að sumir þessir orsaka-
valdar muni færast til betri vegar á
þessu og næsta ári. En afturkippur í
hagvexti og viðskiptahalli á sér að
nokkru leyti dýpri og varanlegri orsakir.
Nægir að nefna takmarkanir á loðnu-
veiði og aflatregðu á þorskveiðum bæði
í fyrra og það sem af er þessu ári. Einn-
ig má á það benda, að vaxandi þorsk-
afli á árunum 1979-1981 gerði íslend-
ingum kleift að halda furðu vel í horf-
inu með hagvöxt, þótt viðskiptakjör
færu versnandi einkum vegna hækkun-
ar olíuverðs. Nú þegar afli dregst sam-
an, kemur í ljós aðlögunarvandi vegna
varanlega hærra orkuverðs í heiminum,
vandi sem ekki hafði verið leystur hér-
lendis. Að þessum takmörkunum verður
þjóðarbúið að semja sig með samsvar-
andi takmörkun á almennri innlendri
eftirspurn og innflutningi. Þetta er þeim
mun nauðsynlegra sem fyrirsjáanlegt er,
að orkuframkvæmdir og nýiðnaðarfyrir-
tæki munu leggja sérstaka byrði á við-
skiptajöfnuðinn á næstu árum. Þá er
þess að gæta, að íslendingar hafa nú
um skeið notið þess, hversu gengi
Bandaríkjadollars hefur verið hátt og
raunar hærra en mörg almenn skilyrði
teikna til. Af þessu hefur íslenzkur út-
flutningur haft styrk, sem óvíst er hve
lengi muni endast. Loks læðist að manni
sá grunur, að hin mikla og rykkjótta
verðbólga síðustu ára sé farin að draga
vaxtarkraft úr þjóðarbúinu. Við þessum
varanlega vanda þarf að snúast með við-
eigandi hætti með varanlegum umbótum
í efnahagsmálum til þess að leggja grunn
að öflugu atvinnulífi og útflutningsstarf-
semi.
Það er því ákaflega mikilvægt, að
samhliða nauðsynlegum viðnáms- og
jafnvægisaðgerðum verði unnið að
framfaramálum atvinnuveganna.
En hvernig á íslenzk atvinnustefna
að vera, til þess að „fjör megi færast í