Menntamál - 01.04.1962, Qupperneq 14

4
MENNTAMÁL
1907, þó aS annar maður ynni meira að undirbúningi þess
máls, Guðmundur Finnbogason, síðar prófessor. Hann
fékk styrk til utanfarar, og kynnti hann sér skóla- og
kennslumál nágranna okkar á Norðurlöndum. Árin 1901
—1905 ferðaðist hann um ísland til athugunar á því,
hvernig þjóðin væri á vegi stödd í fræðslustörfum og
kunnáttu. Eftir þessi ferðalög bjó G. F. yfir mikilli þekk-
ingu bæði á því, hvernig unnið var að fræðslumálum í
nálægum löndum og einnig, hvernig ástatt var hjá okkur
sjálfum. Þetta starf G. F. sýnir glögglega, hvernig sagan
endurtekur sig. Liðið var hátt á aðra öld frá þeim tíma,
er Jón Þorkelsson, Skálholtsrektor, gerði sér ferð á hend-
ur á fund konungs til þess að bera upp við hans hátign,
hvernig bæta mætti úr fáfræði íslendinga. Þá var sú
ákvörðun gerð, að Harboe hinn danski skyldi ferðast um
íslands ásamt Jóni Þorkelssyni, og bar þeim að kynna sér
andlegt ástand þjóðarinnar.
Guðmundur Finnbogason undirbjó svo frumvarp til
fræðslulaga með þeim árangri, að frv. var samþykkt á
Alþingi, eins og fyrr segir, og þar með lögleidd skóla-
skylda á íslandi. Ári síðar var Kennaraskóli íslands stofn-
aður, en kennaradeildin í Flensborg, sem starfað hafði
þá í 16 ár, var lögð niður. Hið íslenzka kennarafélag
átti sinn góða þátt í báðum þessum framfaramálum,
enda stóðu að félaginu þjóðkunnir ágætismenn, þó að
þeir væru ekki allir kennarar. Ýmsir merkir menn voru
andvígir fræðslulagafrumvarpinu og veittu því andóf,
þeirra á meðal sumir meðlimir kennarafélagsins. Andófið
var reist á þeirri skoðun, að þjóðin gæti ekki borið þann
kostnað, sem af skólaskyldunni leiddi, og alþýðumennt-
unin stæði á svo gömlum merg, að hún yrði ekki bætt
með skólum. Á öllum tímum höfðu verið uppi leiðandi
menn, sem héldu því fram, að ekki þyrfti mikið til þess
að geta kennt börnum, en aðrir tóku hart á þessari skoð-
un og kölluðu hana fávizku. Einar Hjörleifsson Kvaran