Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2007, Side 204

Framleiðsla og endurnýting raflausnar
Raflausnin er að stofni til krýolít eða natríumálflúoríð (Na3AlF6). Súrál leysist upp í
bráðnu krýólíti við „einungis" rúmlega 900°C og það er forsenda þess að hægt er að nota
súrál sem hráefni við álframleiðslu. Hitastig raflausnarinnar er um 965°C þegar raf-
greiningin á sér stað en bræðslumark súráls er annars meira en 2.000°C. Krýólít finnst á
nokkrum stöðum í náttúrunni sem glerkenndur, gagnsær kristall sem verður ósýnilegur
í vatni. Stærsta krýólítnámið var í Ivigtut á Grænlandi þar sem svokallað Grænlands-
krýólít var unnið allt til ársins 1987. Hjá Fjarðaáli er krýolít hins vegar framleitt í raf-
greiningarkerunum og endurunnið í álverinu, þannig að eina „viðbætta" hráefnið í
raflausnina er tiltölulega lítið magn álflúoríðs (A1F3).
Súrál hefur þann kost að geta flutt með sér bæði natríum og flúoríð. Nægilegt magn
natríums berst með „hreinu" súráli inn í framleiðsluferlið. Losun eða missir flúoríðs út í
andrúmsloftið var áður helsti um-
hverfisvandinn í áliðnaði og jafnframt
stór kostnaðarliður. í þurrhreinsi-
virkjunum tveimur á milli kerskál-
anna er hreint súrál leitt í þéttflæði-
kerfi á móti afsoginu frá rafgrein-
ingarkerunum. Súrálið fangar við það
meira en 99,5% af flúoríðinu sem
annars hefði farið út í andrúmsloftið.
Afsogið fer síðan í gegnum rúmlega
30 þúsund filtpoka sem hreinsa
útblásturinn enn frekar. Efnið, sem
ekki kemst í gegnum pokana, fer með
súrálinu í rafgreiningarkerin og nýtist
aftur í framleiðsluferlinu. Þurrhreinsi-
virkin eru mjög afkastamikil og blás-
ararnir eru samtals 24.000 hestöfl.
Þegar loftið fer út um 78 metra háan
reykháfinn er hitinn um 85°C og
hraðinn 22 metrar á sekúndu sem
tryggir góða loftdreifingu og dregur
úr styrk útblástursefna niðri við jörð.
Raflausnin myndar einnig mikilvæga einangrun í rafgreiningarkerunum. Þegar bráðin
raflausn kólnar niður fyrir bræðslumark sitt myndast hörð skurn ofan á raflausninni og
innan á hliðum kersins, allt niður á bakskautin. Skurn myndast einnig með bakstri þegar
mulinni raflausn og súráli, svokölluðu þekjuefni, er stráð úr krana ofan á raflausnina og
forskautin. Skumin ver rafgreiningarkerin fyrir skemmdum, hitatapi og útblæstri, kemur
í veg fyrir að forskautin brenni ofan frá og stuðlar um leið að öruggara og heilnæmara
vinnuumhverfi í kerskálunum.
Kolefnisforskaut frá Noregi
Kolefnisforskaut eru allt í senn hráefni, orkugjafar og rafleiðarar. í AP-30 rafgreiningar-
kerunum eru 40 forskaut eða samtals 13.440 í öllu álverinu. Forskautin eru fest á svo-
kallaða skautbrú og látin síga niður í raflausnina. Hvert forskaut samanstendur af
910-940 kg þungri kolefnisblokk og gaffli úr áli og stáli. í skautsmiðju Fjarðaáls eru
gafflarnir festir á kolefnisblokkirnar með járnsteypu og þar hefst jafnframt endurvinnsla
notaðra skauta. Skautsmiðjan er nánast alveg sjálfvirk. Megnið af tækjunum þar kemur
frá ástralska fyrirtækinu Kempe.
2 0 2
Arbók VFl/TFl 2007