Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2007, Side 212

Flugleiðsaga
Að baki flugi á milli staða liggur töluverður undirbúningur. Stór hluti þess undirbúnings
fer fram hjá flugvalla- og leiðsögusviði Flugstoða og felur í sér flugferlahönnun ásamt
uppsetningu og rekstri nauðsynlegra flugleiðsögutækja fyrir flugleiðina. Þessum þáttum
er ætlunin að gera frekari skil í þessari grein.
Nokkuð margar tegundir flugleiðsögutækja eru í rekstri hérlendis og eru þau flest
afbrigði af einhvers konar radíósendum, þ.e. sendar sem senda út radíóbylgjur á tíðni-
böndum sem eru frátekin fyrir flugleiðsögu á VHF- og UHF-tíðnisviðum. Almennt séð er
um að ræða nokkuð hefðbundna radíótækni og hlusta viðtæki í flugklefa eftir spennu-
sviðum (sviðsstyrk), púlsaröðum eða merkjum með einfaldri kóðxm. Þá eru einnig
hljóðmerki send út á allmörgum þessara tækja til að aðstoða flugmann við að bera kennsl
á flugleiðsögutækin sem hann ætlar sér að nota, en hann hlustar eftir réttum morse-
merkjum tækisins. Þessu til viðbótar eru notaðar ratsjár til að fylgjast og leiðbeina
flugumferð á vissum svæðum og einnig hefur notkun gervihnattaleiðsögu til flug-
leiðsögu aukist verulega á undanförnum árum. Ekki gefst ráðrúm til að fjalla um ratsjár-
leiðsögu í þessari grein en við víkjum að gervihnattaleiðsögu síðar í greininni.
Fyrst skal nefna nokkrar gerðir af þeim hefðbundnu leiðsöguvitum sem notaðir eru hér-
lendis til flugleiðsögu og beina sjónum að tilgangi þeirra og því hver notkun þeirra er.
Miðlínusendir eða „Localizer" (LLZ) er sendabúnaður sem byggist á samliðun merkja til
að búa til mjög stefnuvirkan aðflugsgeisla eftir miðlínu flugbrauta. Þessar radíósend-
ingar nota flugvélar með sérstakan viðtökubúnað til að fljúga eftir aðflugsgeisla eftir
miðju útsendingarinnar og þannig næst mikil nákvæmni í láréttri leiðsögu inn á flug-
brautir.
Aðflugshallasendir eða „Glideslope (GS)" er tækni mjög áþekk LLZ en frábrugðin að því
leyti að geislinn er hafður í lóðréttu plani sem veitir flugvélum búnum réttum tækjum
nákvæmt aðflugshallahorn að flugbrautum.
Nákvæmnisaðflugstæki eða „Instrumental Landing System (ILS)" eru tæki sem byggja á
samtvinnun LLZ og GS. Þá notar flugvélin LLZ fyrir staðsetningu í plani en GS fyrir
staðsetningu miðað við aðflugshorn og saman gefa þau þröngan geisla eða aðflugslínu
sem flogið er niður eftir að flugbrautinni þar sem lenda á. Þessi búnaður telst vera mjög
nákvæmur og flugvélar geta flogið mjög nálægt lendingarstað sínum þó að skyggni sé
slæmt þegar byggt er á þessari leiðsögu.
Radíóvitar eða „Non-Directional Beacons" (NDB) eru sendar sem senda út merki jafnt í
allar áttir, oft nefnt „omnidirectional" á ensku. Flugmaður sér með aðstoð tækja um borð
í vélinni í hvaða stefnu radíóvitinn er staðsettur frá flugvélinni. Tíðnisvið radíóvita er
frekar lágt og er því hægt að staðsetja þá í dölum og á stöðum þar sem ekki næst endi-
lega sjónlína til notenda, en á móti kemur að þeir eru nokkuð næmir fyrir truflunum
vegna veðurs. Vitar þessir geta bæði verið notaðir fyrir aðflug og til að afmarka flugleiðir.
Fjölstefnuviti eða „VHF Omni-directional Range (VOR)" eru stefnuvirkir leiðsöguvitar
sem flugvélar nota til að sjá hver afstaða þeirra er miðað við staðsetningu vitans.
Flugmaður mælir stefnulega afstöðu sína frá umræddum vita á tækjum í flugklefanum
og hann sér í hvaða stefnugeira út frá vitanum flugvélin er staðsett. Tíðnisvið fjölstefnu-
vita er mun hærra en á radíóvitum og er því ekki eins næmt fyrir truflunum vegna
veðurs, en á móti kemur að notandinn verður að vera í sjónlínu frá sendistöðinni. Vitar
þessir hafa hingað til aðeins verið notaðir til að afmarka flugleiðir á íslandi en aftur á
móti er mögulegt að nota þá fyrir aðflug.
Fjarlægðarvitar eða „Distance Measurement Equipment (DME)" eru fjarlægðarmælinga-
tæki eða vitar á jörðu niðri sem svara kalli frá flugvél með útsendingu púlsa.
Móttökutæki í flugvélinni reikna svo út fjarlægð sína frá vitanum með útreikningi í
21 01 Arbók VFl/TFl 2007