Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2007, Qupperneq 299

Grunntegundir glers til bygginga
Gerður er greinarmunur á grunntegundum glers (basic products) og unnu gleri
(processed glass). Tvær helstu grunntegundir glers sem notaðar eru við húsbyggingar
eru natríumkalksilíkatgler og bórsilíkatgler. Tækninefnd Evrópustaðla, CEN TC 129, fer
með staðlagerð glers, almennt og fyrir byggingar, og eru ofantaldar grunntegundir skil-
greindar þar:
ÍST EN 572-9:2004. Gler í byggingar - Almennar glervörur úr natríumkalksilíkati - 9.
hluti: Samræmismat (Glass in Building - Basic soda lime silicate glass products - Part 9:
Evaluation of conformity)
ÍST EN 1288-2:2000. Enskt heiti: Glass in building - Determination of the bending
strength of glass - Part 2: Coaxial double ring test on flat specimens with large test sur-
face areas.
ÍST EN 1748-1-2:2004 Gler í byggingar - Sérstakar grunnvörur - Hluti læ2: Bórsilíkatgler
- Samræmismat/Vörustaðall (Glass in building - Special basic products - Borosilicate
glass - Part 1-2: Evaluation of conformity/Product standard).
Tegund glers Stuðull hitaþenslu aT [10'6 K'1 ]
Natríumkalksilíkatgler 9.0
Bórsilíkatgler 3.33
v________________________________________________________/
Einn meginmunur þessara glertegunda frá verkfræðilegu
sjónarmiði er, að mati höfundar, hinn mismunandi stuðull
hitaþenslu.
Þessi mismunur á stuðli hitaþenslu skiptir t.a.m. miklu máli
við brunahönnun glers og þol glers á hitastigsmismun.
Brunahönnun glers er umfangsmeira efni en svo að hægt sé að gera því ítarleg skil í þess-
ari grein, en eftirfarandi myndir sýna tilraun sem gerð var á brunaþoli glergólfs í nýbygg-
Mynd 5.Brotmynd glergólfs.
Skilgreindir eru mismunandi klassar 1-3 og er aj er breytilegt frá 3.1 til 6.0. Gildíð sem hár er nefnt gildir m.a. fyrir
DURAN® gler frá SCHOTT sem notað er til brunavarna.
296i Árbók VFl/TFl 2007
Mynd 7. Brotmynd glergólfs, þversnið.| | Mynd 8. Álagsprófun eftir brunaáraun.j
ingu aðalstöðva þýska póstsins í Bonn (mynd 1). Skoðað var brunaálag (mynd 2), bruna-
tími (mynd 3) og slökkvitími (mynd 4) í samráði við brunavarnaryfirvöld. Slökkt var með
vatnsúðunarkerfi eftir 6-12 mínútna bruna og þannig skoðað hvernig glerið hagaði sér
vegna hinnar snöggu kælingar. Samhliða slökkvitíma var hitastig vegna bruna mælt á
efra og neðra byrði glersins (mynd 4). Brotmynd þess sést (mynd 5) og er vert að benda
á hvernig einungis flagnar úr efsta byrði glersins (mynd 6) sem sýnir að þrátt fyrir
brunaálag og snöggrar kælingar er neðsta byrði glergólfsins enn óbrotið (mynd 7). Krafa
brunayfirvalda var síðan að þetta síðasta óbrotna byrði glersins gæti við álagsprófun
borið bæði brotna hluta glersins og 100 kg slökkviliðsmann (mynd 8). Notað var
natríumkalksilíkatgler vegna óska verkkaupa um glerstærðir í grunnfleti, en hönnuður
skilgreindi þykkt, samlímingu og herðingu glers.
Unnið gler
Vinnsla grunngerða glers og breyting þeirra í t.d. hert gler, samlímt gler eða einangrunar-
gler, má segja að leggi grunninn að notkun þeirra á verkfræðilegan hátt til húsbygginga.
Til eru mun fleiri gerðir af unnu gleri en að ofan er talið en hér á eftir verður þó eingöngu
rætt um hert gler og samlímt.
Hert gler
Líkja má hertu gleri við forspennta steinsteypu.
Til þess að koma í veg fyrir að togspennur mynd-
ist við beygjuáraun eða hreint tog er glerið
meðhöndlað svo að „yfirþrýstingur" myndast
við útbrún (mynd 9). Tilgangur forspennunnar
er m.a. að koma í veg fyrir að yfirborðsrispur
(e. notch, þ. Kerbe) valdi spennumögnun og broti.
Forspennan er gerð þannig að glerið er hitað
upp í „transformation temperature"5 eða um
4 Skv. Gordon, J.E.'.The newscience of strong materials. Princeton university press (1984) pp. 114+128-9.
5 Eftirfarandi seigjugildi og hitastig eru notuð til að skilgreina vinnslustig glers.
Seigja Vinnslustig Hitastig [°C] Hitastig [°C]
[dPas] natrlumkalkslllkatgler bórsilíkatgler
104 working point 1040 1280
107'6 softening point 720 830
1013 annealing point 540 570
1013.3 transformation temperature 530 5 60
10145 strain point 506 530
Skv. öksoy, D., Pye, L.D., Boulos, E.N.: Statistical analysis of viscosity-composition data in glassmaking.
Glastechn. Berichte, Bd. 57 Deutsche Glastechnische Gesellschaft Frankfurt, M (1984) pp. 1 -6.
Tækni- og vísindagreinar I 297