Morgunblaðið - 11.04.1987, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. APRÍL 1987
Danmörk:
Kjör náms-
mannabætt
Kaupmannahöfn. Frá Nils Jörgen Bruun,
fréttaritari Morgunblaðsins.
NÁMSMENN í Danmörku sjá
fram á bjartari tíma að þvi er
varðar fjárhagslega afkomu á
námstímanum. Lagafrumvarp,
sem tryggir þetta, hlaut nýlega
meirihlutasamþykki á Þjóðþing-
inu - án atfylgis ríkisstjórnar-
flokkanna. Breytingin á að taka
gildi 1. ágúst á næsta ári.
Connie Hedegárd, talsmaður
þingflokks íhaldsmanna, segir, að
ríkisstjómin geti ekki stutt þessa
breytingu, þar sem hún muni kosta
ríkissjóð 615 milljónir danskra
króna fram yfír það sem ríkisstjóm-
arflokkamir telji sér stætt á að
samþykkja.
Meirihlutinn samþykkti, að stúd-
entar, sem ekki eru í foreldrahús-
um, skuli eiga kost á 36.000 d.
króna (ríflega 200.000 ísl. kr.)
námsstyrk á ári, en sambærilegur
styrkur nú er 26.000 d. kr.
Heimabúandi stúdentar fá 22.000
d. kr., en fá nú 15.800.
Lánamöguleikar námsmanna
minnka hins vegar. Bankalán með
ríkisábyrgð falla niður, og munu
námsmönnum þá aðeins bjóðast
16.000 d. kr. lán á ári án ríkis-
ábyrgðar, en með 4% vöxtum.
Það er nýmæli í lögunum, að
styrkimir verða aðeins veittir þann
tíma, sem venjulega tekur að ljúka
námi. Samkvæmt núverandi skipu-
lagi er unnt að fá styrk einu ári
lengur en nemur „eðlilegum"
námstíma.
ERLENT
Breskir og vestur-þýskir ferðamenn:
Hnútukast og breið-
síður á báða bóga
Bonn. Reuter.
Nú hafa Bandaríkjamenn ærið að lesa um sovéska borgara í
starfi og leik.
Bandarískt tímarit með
sérblað um Sovétríkin
BANDARÍSKA vikuritið People
(Fólk), sem kemur út i þremur
milljónum eintaka, hvílir lesend-
ur sina i þessari viku á sögum
um þekkta og ríka Bandaríkja-
menn, en flytur i staðinn frá-
sagnir af frægðarfólki i
Sovétríkjunum.
Hópur blaðamanna og ljósmynd-
ara á vegum blaðsins hefur dvalist
í Sovétríkjunum í því skyni að skrá-
setja í máli og myndum, hver líkindi
eru með þjóðunum tveimur - og
hvað ólíkt er í fari þeirra.
Hugmynd þessi kviknaði, þegar
Mikhail Gorbachev komst til valda
og boðaði aukið frelsi f sovésku
samfélagi. Undirbúningsvinna á
ritsfjóm blaðsins fyrir sérútgáfu
þessa stóð allengi yfír, en strax og
endalegt leyfí fékkst í Sovétríkjun-
um sl. haust, var hafíst handa við
verkið sjálft.
Blaðamennimir fímm ferðuðust,
ásamt leiðsögumönnum sínum frá
fréttastofunni Novosti, um 40.000
kílómetra og sóttu heim átta borg-
ir milli Eystrasalts og Síberíu.
Einn af blaðamönnunum segir
frá því í blaðinu, að einn morgun-
inn hafí hópurinn komið sér saman
um að gera sovésku leiðsögumenn-
ina forviða. Þegar allir vom saman
komnir við morgunverðarborðið,
hófu Bandaríkjamennimir að biðja
borðbæn, en Sovétmennimir
horfðu vandræðalegir á.
Seinna um daginn sagði einn
Sovétmannanna byrstur við blaða-
mennina: „Þið vorað kurteisir í
morgun eða hitt þó heldur." „Nú,
hvað áttu við?“ spurði einn blaða-
mannanna sakleysislega. „Menn
eiga ekki að sitja, þegar þeir tala
við Guð,“ svaraði Sovétmaðurinn
þá..
Þessi sérútgáfa af Fólki verður
lesin af Bandaríkjamönnum í öllum
stéttum og er enn einn vitnisburð-
urinn um það, sem Mikhail Gorbac-
hev kallar „glasnost" eða opnun í
sovésku samfélagi.
KLÖGUMÁL og sverustu móðg-
anir ganga nú á víxl milli Breta
og Þjóðveija og hefur gula press-
an í hvoru landinu um sig þau
orð um þegnana í hinu, að þeir
séu yfirgangssöm átvögl og
subbulegar fyllibyttur.
Stóryrðin, sem birtust í The Sun,
víðlesnasta síðdegisblaði í Bretlandi,
og vestur-þýska blaðinu Bild, sem
er ekki síður vinsælt lestrarefni, virð-
ast eiga rætur að rekja til rifríldis
um stóla við sundlaugar á Mallorca
og Tenerife.
„Hvers vegna era súrkálsætumar
sumarleyfísspillar?" hét grein, sem
birtist sl. mánudag í The Sun, og
þar era vestur-þýskir ferðamenn
sagðir vera ruddalegir mathákar,
sem láta sig hafa það að rísa úr
rekkju í rauðabýtið a morgnana til
þess eins að tryggja sér stólana á
sundlaugabökkunum. í gær sagði svo
EINHLIÐA vopnahlé stjómarinn-
ar á Sri Lanka gengur i gildi i
dag, Iaugardag. Binda ráðamenn
vonir við að það geti orðið til þess
að flýta fyrir friðarviðræðum við
skæruliða tamíla, sem beijast fyr-
ir stofnun sjálfstæðs ríkis á
norður og austurhluta eyjarinnar.
Enn er ekki vitað hver viðbrögð
skæraliða verða við tilboði stjómar-
innar. Lalith Athulathmudali,
öryggismálaráðherra, hefur hvatt
skæraliða til að leggja niður vopn.
Sagði hann á fréttamannafundi í gær
að unnt yrði að heija friðaramræður
að nýju ef skæraliðar yrðu við þess-
ari áskoran. Hann bætti við að
í Bild, að Bretar væra draslulegir
fylliraftar en þó nógu árrisulir til að
leggja undir sig stólana eftirsóttu.
I The Sun sagði, að „bjórbólgnar
súrkálsætur" hefðu gert sumarleyfí
breskra ferðamanna á Kanaríeyjum
að hreinni martröð með stanslausum
hávaða og með því að éta upp allan
besta matinn. Bild svaraði og sagði,
að Bretar hefðu þær hugmyndir um
sumarfrí á Mallorca, að það ætti að
felast í því að vera útúrdrakkinn frá
sólarappkomu til sólarlags og láta
þar nótt, sem nemur, á ströndinni
eða annars staðar á almannafæri.
í The Sun var farið óvirðulegum
orðum um „súrkálsfrúmar" þýsku
og Bild bætti um betur með því að
lýsa breskum konum þannig, að „eld-
rautt skvapið ylti út yfír níðþröngar
buxumar" meðan þær límdu sig út-
úrdrakknar eins og hvelja utan í
dansfélagann.
stjómarhermenn myndu grípa til
vopna ef á þá yrði ráðist og að vopna-
hléið tæki ekki til aðgerða skæraliða
á hafí úti því yfírvöldum hefði borist
njósnir um að þeir hygðust flytja
vopn sjóleiðina til Sri Lanka.
Athulathmudali sagði að Rajiv
Gandhi, forsætisráðherra Indlands,
hefði verið skýrt frá hugmyndum
stjómvalda um hvemig koma megi
á friði á Sri Lanka. Indveijar hafa
reynt að koma á sáttum milli leiðtoga
skæraliða og ráðamanna. 5.000
manns hafa fallið á þeim fjóram
áram sem liðin era frá því skæralið-
ar hófu að beijast fyrir stofnun
sjálfstæðs ríkis á Sri Lanka.
Sri Lanka:
Einhliða vopnahlé
Colornbo, Reuter.
Tilvistarkreppa hrjáir
evrópska j afnaðarmenn
Mótsagnakennd stefna í varnarmálum ætlar að reynast þeim þung í skauti
Bonn. Reuter.
Jafnaðarmannaflokkarnir í
Evrópu hafa að undanförnu
stundað það að rugla kjósendur
sína í riminu með ruglingslegri
og mótsagnakenndri stefnu í
varaarmálum og málefnum
kjarnorkuiðnaðarins. Þá bætir
það ekki úr skák fyrir þeim,
að breyttir þjóðfélagshættir og
aukin velmegun almennings
hafa valdið þvi, að hin gamal-
kunna félagsmálastefna nýtur
ekki sömu hylli og áður fyrr.
Stjómmálaskýrendur benda á,
að jafnaðarmannaflokkamir í
Noregi og Sviþjóð hafi reynt að
bregðast við kalli nýrra tíma með
því að endurskoða stefnu sína og
starfshætti en bræðraflokkar
þeirra í Bretlandi og Vestur-
Þýskalandi engjast hins vegar
sundur og saman í leit sinni að
trúverðugri og heilsteyptri stefnu
í vamarmálunum. Að sínu leyti
má segja það sama um jafnaðar-
menn eða sósíalista á Spáni og í
Grikklandi, sem stóðu ekki við
stóru orðin um að hætta aðildinni
að Nato ef þeir kæmust til valda.
Komnir í sjálfheldu
með varnarmálin
„Venjulegir kjósendur jafnað-
armannaflokkanna vita ekki
hvaðan á þá stendur veðrið, stefn-
an er ein í dag og önnur á
morgun," segir stjómarerindreki
Francois Mitterrand — engan
barnaskap i vamarmálum.
í Bonn. „Evrópskir jafnaðarmenn
eiga við kreppu að stríða, þeir eru
komnir í sjálfheldu með stefnuna
í málefnum kjamorkuiðnaðarins
og í vamar- og öryggismálum.
Almenningur vill vita á hveiju
hann á von, hann vill festu en
ekki stórdeilur fyrir opnum tjöld-
um.“
Til að styrkja stöðu sína í kosn-
ingum sem líklegt landsstjómar-
afl hafa jafnaðarmenn í Hollandi
og Belgíu neyðst til að taka upp
samstarf við miðflokkana en það
er þó ekki tekið út með sitjandi
sældinni því að stefna þeirra
síðamefndu í efnahagsmálum er
vinstrimönnum lítt að skapi.
Willy Brandt — dapurlegur
endir á glæstum ferli.
Sérstaða franskra
jafnaðarmanna
Franski jafnaðarmannaflokk-
urinn hefur sérstöðu meðal
bræðraflokka sinna í Evrópu að
því leyti, að innan hans er lítill
sem enginn ágreiningur um vam-
armálin. Franskir jafíiaðarmenn
vilja, að þjóðin eigi sinn eiginn
kjamorkuherafla og hafa áhyggj-
ur af deilunum, sem skekja
vestur-þýska bræðraflokkinn. Þá
skoðun breska Verkamanna-
flokksins, að rétt sé að leggja
niður kjamorkuvamimar, telja
þeir bamaskap.
Neil Kinnock — fjarar undan
V erkamannaflokknum.
V erkamannaflokkur í
vanda
Gengi Verkamannaflokksins er
nú það minnsta síðan Neil
Kinnock tók við árið 1985 og í
nýlegum skoðanakönnunum hefur
hann lent í þriðja sæti á eftir
íhaldsflokknum og kosninga-
bandalaginu. Erfíðleikamir stafa
af þeirri tillögu flokksins, að
kjamorkuheraflinn skuli lagður
niður og bandarískum herstöðvum
lokað en sú stefna er óvinsæl
meðal almennings og raunar
ýmissa frammámanna flokksins
sjálfs.
í Vestur-Þýskalandi kom
ágreiningurinn innan jafnaðar-
mannaflokksins upp á yfírborðið
þegar Willy Brandt sagði af sér
sem formaður en afsögn hans og
mótsagnakennd stefna flokksins
í vamar- og kjamorkumálum áttu
mikinn þátt í kosningaósigrinum
í Hessen, sem jafnaðarmenn
höfðu ráðið allt frá stríðslokum.
Breyttir tímar —
breyttar áherslur
Bætt afkoma manna í Norður-
og Mið-Evrópu hefur líká valdið
því, að fólk, sem áður var vant
að styðja jafnaðarmenn, hefur
snúið sér að frjálslyndum og hæg-
riflokkum, sem leggja mikla
áherslu á hagvöxt og efnahags-
legar framfarir. Á valdatíma
Brunos Kreisky, kanslara í Aust-
urríki, 1970-83, komu jafíiaðar-
menn á fót umfangsmiklu
velferðarkerfí en juku líka þjóðar-
skuldimar að sama skapi. Þegar
Kreisky sagði af sér sem heiðurs-
forinaður flokksins í janúar sl.
sakaði hann núverandi formann
hans, Franz Vranitsky, um að
hafa hallað sér til hægri með sam-
starfínu við íhaldsmenn en
Vranitsky vísaði þeim ásökunum
á bug og sagði, að „sá tími er lið-
inn, að hægt sé að eyða milljörð-
um marka til að fjölga störfun-
um“.
Almenningnr vill að-
haldssemi
Stjómarerindrekinn í Bonn,
sem fyrr er vitnað til, segir um
þessa tilvistarkreppu jaftiaðar-
manna, að ágreiningurinn meðal
þeirra sýni, að þeim hafí ekki te-
kist að fylgja eftir breyttum tíma.
„Þegar fólki fínnst kominn tími
til fyrir aðhaldssemi í efnahags-
málum, snýr það sér til þeirra,
sem hafa það á stefnuskrá sinni
að sýna slíka gætni, hægriflokk-
anna,“ sagði hann.