Morgunblaðið - 12.07.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. JÚLÍ 1988
Sljómlyndi
gegn sjálfstæði
eftirHarald Ölafsson
Þegar menntamálaráðuneytið
sendi frá sér hinn 30. júní tilkynn-
ingu um að Hannesi H. Gissurar-
syni hefði verið veitt staða lektors
í stjómmálafræði við félagsvísinda-
deild Háskóla íslands frá 1. ágúst
nk. kom flestum er eitthvað þekkja
til sögu háskólans í hug stöðuveit-
ingar þar fyrir rúmlega hálfri öld.
Umræðumar, er þá urðu um vald-
níðslu að ekki sé talað um vald-
hroka þáverandi kennslumálaráð-
herra, áttu þátt í því, að settar
voru reglur um undirbúning að
skipan í slíkar stöður í framtíðinni.
Atburðimir 1936 og 1937 voru áfall
fyrir sjálfstæði háskólans, en um
leið áminning til skólans að vera á
verði gagnvart stjómlyndi þeirra,
sem þurfa sífellt að minna á að
þeir hafi völdin.
Veiting lektorsstöðunnar nú og
stöðuveitingar við lagadeild og guð-
fræðideild fyrir ríflega fimm ára-
tugum eru samkynja, nema hvað
nú er valdhrokinn enn naktari og
virðingin fyrir því, sem ráðherram-
ir spara ekki að skjalla á hátíðlegum
stundum, ristir ekki dýpra en svo,
að tækifærið er notað til að snupra
starfsmenn háskólans og gefa þeim
í skyn, að veitingavaldið hyggist
skipta sér enn meir en verið hefir
af starfinu innan skólans, með því
að endurskoða reglum um val
manna til starfa. En þótt greinar-
gerðin sem fylgir tilkynningunni um
skipun Hannesar í stöðuna sé í
flestu tilliti einkar athyglisverð,
eínkum þó fyrir hve tekist hefir að
koma þar fyrir svo mörgum álita-
málum í ekki orðfleira plaggi, þá
em ummæli hins stjómglaða ráð-
herra í dagblöðum ekki síður fróð-
leg.
Lítum fyrst á greinargerðina.
Réttilega er þar skýrt frá auglýs-
ingunni um stöðuna og hvers kraf-
ist er af væntanlegum kennara í
greininni. Þremur vikum eftir að
umsóknarfrestur rann út var skipuð
dómnefnd á vegum háskólans, enda
hefir það verið viðtekin regla í fé-
lagsvísindadeild eftir að hún var
formlega stofnuð. Að venju var tal-
ið rétt að prófessor í viðkomandi
grein eða forstöðumaður greinar
tæki sæti í nefndinni, enda að öllu
jöfnu jim að ræða þá aðila, sem
hafa mjög góða þekkingu á viðkom-
andi fræðigrein. Auk þess vom svo
dósentinn í stjórnmálafræði og
stjómmálafræðingur skipaðir í
nefndina. Þarna virtist vel hafa
skipast. En rúmum mánuði eftir að
dómnefndin var skipuð barst bréf
frá lögmanni, sem mótmælti skipan
í dómnefndina fyrir hönd skjólstæð-
ings síns, Hannesar H. Gissurarson-
ar. Þessi nýstárlegu vinnubrögð
umsækjanda komu nokkuð flatt upp
á deildarmenn, enda flestir vanist
því, að ræðast við án afskipta lög-
manna. í bréfinu vom rakin einhver
köpuryrði, sem fallið höfðu í blaða-
skrifum umsækjandans og eins
dómnefndarmannsins, en aðrir
dómnefndarmenn vom taldir of
miklir persónulegir vinir eins um-
sækjenda.
Deildin sá ekki ástæðu til að
sinna þessu kvabbi lögmannsins.
Prófessorinn í stjómmálafræði,
Ólafur R. Grímsson, sagði sig úr
nefndinni, og í hans stað var settur
Sigurður Líndal, prófessor, og um
líkt leyti var óskað eftir því, að
rektor skipaði íjórða mann í dóm-
nefndina, svo ekki væri unnt að
halda því fram, að ekki væri reynt
að hafa nefndina svo velskipaða,
að ekki gæti minnsti vafi leikið á
því að hún mæti verk umsækjenda
á hlutlægan hátt og í samræmi við
þá auglýsingu, er lá til gmndvallar
umsóknunum.
Það hlýtur að vera nokkurt um-
hugsunarefni, að frá upphafi skuli
einn umsækjenda lýsa yfir að hann
vantreysti einhveijum dómnefndar-
mönnum, og gefa þar með í skyn,
að hann mæti einhveijum Ijandskap
innan deildarinnar. Ráðherra tekur
svo undir þessar haldvillur Hannes-
ar á ósmekklegan hátt er hann seg-
ir í viðtali við Morgunblaðið 1. júlí
sl. að „Öll saga og meðferð málsins
í Háskólanum gaf sérstakt tilefni
til þess að málið fengi sérstaka
skoðun hér í ráðuneytinu." í grein-
argerðinni segir. „Að mati ráðu-
neytisins gefa deilumar um dóm-
nefndina tilefni til þess að fram
fari sérstök athugun á reglum um
skipan dómnefnda um kennaraemb-
ætti við Háskóla íslands." Deilumar
um dómnefndina voru ekki aðrar
en þær, sem Hannes H. Gissurarson
vakti með því að fela lögmanni
sínum að kvarta yfir (ímyndaðri?)
óvináttu dómnefndarmanns í sinn
garð, og bamalegum fullyrðingum
um vináttu annarra manna. í stuttu
máli var þá krafa lögmannsins sú,
að óvinir Hannesar mættu ekki
dæma um hæfni hans, og vinir Ólafs
Þ. Harðarsonar mættu ekki dæma
um hæfni Ólafs. „Hvort ég ber eða
barinn er, barið er sér yfir mér,“
stundi Pétur Gautur þegar Ása
gamla jós yfír hann skömmunum.
I beinu framhaldi af samsæriskenn-
ingum Hannesar Gissurarsonar og
menntamálaráðherra er ekki úr
vegi að spyija hvers virði séu um-
sagnir þeirra umsjónarkennara
Hannesar, þeirra dr. Gray og dr.
Barry.
Um miðbik greinargerðar
menntamálaráðherra er kjarni alls
málsins fólginn í setningunum „en
nefndin taldi að ékki væri hægt að
ráða það af námsferli hans (þ.e.
Hannesar) né heldur hefði hann
sýnt fram á það með ritverkum
sínum, að hann hafí þá þekkingu á
helstu kenningum og rannsóknar-
aðferðum í stjómmálafræði að hann
teldist hæfur til að kenna undir-
stöðugreinar hennar".
Þama stendur hnífurinn í kúnni.
Af þeim verkum, sem umsækjand-
inn Hannes leggur fram getur dóm-
nefndin ekki ráðið, að hann hafi
þá þekkingu á undirstöðugreinum,
sem krafist er í auglýsingunni.
Menntamálaráðuneytið, eða réttara
sagt, menntamálaráðherra segist
ekki geta fallist á þá niðurstöðu,
og segir: „Maður sem lokið hefur
prófí í stjómmálafræði hjýtur að
teijast hæfur til að kenna byijend-
um almenn atriði fræðigreinarinn-
ar.“ Hér er um fullyrðingu að ræða
sem ekki er sönnuð á annan hátt
en með því að vísa til þess háskóla,
sem umsækjandi varði doktorsrit-
gerð sína við, og svo ummæla
þriggja manna. Þetta eru haldlítið
rök. I fyrsta lagi geta menn skrifað
doktorsritgerð um svo sértækt efni,
að það snerti ekkert ýmsar undir-
stöðugreinar viðkomandi fræða.
Doktor í geðsýkisfræðum þarf ekki
endilega að vera hæfur til að kenna
líffærafræði eða skurðlækningar,
doktor í kirkjusögu er ekki endilega
fær um að kenna grísku, og svo
mætti lengi telja. í öðru lagi kemur
ekki fram hvort menntamálaráð-
herra byggir niðurstöðu sína um
hæfni Hannesar á þeim verkum,
er hann lagði fram með umsókn
sinni um títtnefnda stöðu, eða hvort
hann hefir einhver önnur gögn í
höndunum en dómnefndin, eða
hvort þeir dr. Gray og dr. Barry
hafa staðfest yfirlýsingar sínar með
einhveijum gögnum, sem aðrir hafa
ekki aðgang að. Gunnar Pálsson
hefir skilað „ýtarlegri" umsögn um
hæfni Hannesar til ráðherra. Hann
hefir því augljóslega lesið yfir verk
Hannesar, og ef til vill einhver þau
önnur, sem öðrum eru hulin?
Um doktorsritgerð Hannesar
hefír ekki verið deilt, en aðrir um-
sækjendur hafa skilað veigamiklum
verkum og stundað víðtækar rann-
Sóknir. í greinargerð ráðherrans er
ekkert gert úr því, sem þeir hafa
lagt af mörkum til fræðanna. í
ákafa sínum að upphefja einn um-
sækjanda er hinum gleymt. Það er
ekkert á það minnst, að Ólafur Þ.
Harðarson vinni að viðamiklum
rannsóknum, sem hann hefir starf-
að að um hríð og undirbúið af kost-
gæfni. Þessar rannsóknir ná yfir
langan tíma, og til að þær nýtist
verður að halda þeim áfram. Með
því að hunsa niðurstöður dómnefnd-
ar, með því að segja þetta eitt:
mitt er valdið, þá er ráðherrann að
lýsa yfir að þessar rannsóknir séu
einskis virði, þær megi missa sig,
það sé allt í lagi að höggva að rót-
um þeirra. Gunnar Helgi Kristins-
son fær einnig ótvíræðan hæfnis-
dóm enda þegar búinn að skipa sér
á bekk með færum fræðimönnum
á sviði stjórnmálafræði. Hann
hringir ekki í kennara og leiðbein-
endur þeirra til að fá staðfestingu
á hæfni þeirra. Kennarar þeirra
hérlendis eru taldir vanhæfir af því
að þeir hafa jagast um pólitík við
Hannes Gissurarson og neyðst til
að svara honum vegna opinberra
ummæla hans. Kennarar Ölafs og
Gunnars Helga erlendis og sam-
starfsmenn í öðrum löndum eru
ekki spurðir. En þetta eru líka ung-
ir menn, sem ekki hafa ennþá lært
að auglýsa hveija hreyfingu sína,
hvert orð og hvert félag sem þeir
eru í eða halda fyrirlestur hjá. Hin
fijálsa samkeppni hugmynda er
ekki hvað síst á auglýsingamarkað-
inum.
En allt er þetta þó léttvægt gagn-
vart þeirri hættu, sem háskólinn
kemst í ef ráðherravaldið, veitinga-
valdið, eins og það kallaði sig 1937,
ætlar að taka af þann rétt háskól-
ans að stjórna sjálfur innri málum
sínum. Meðal þess, sem okkur há-
skólakennurum er falið, er að kenna
í fullu frelsi og stunda okkar störf,
skriftir og rannsóknir eftir því, sem
við sjálfir ákveðum. Ríkisvald, sem
ætlar sér að skipta sér beinlínis af
því, sem hér er fengist við, er að
gera að engu þá skyldu hákólans
að vera sjálfstæður. í þessu sjálf-
Haraldur Ólafsson
„ Alveg er þetta með
eindæmum. Maður
stendur gáttaður gagn-
vart þessari tilraun ráð-
herrans til að hverfa
fimmtíu ár aftur í
tímann. Þetta verður á
engan hátt skilið öðru
vísi en sem árás á
sjálfsákvörðunarrétt
háskólans. Samtímis
boðar hann nýskipan
stöðuveitinga við skól-
ann. Háskóiinn hlýtur
að krefjast þess, að sú
regla verði lögfest, að
ekki verði skipað í stöð-
ur kennara nema að til-
lögum hans, enda
tryggir það eitt hið
margrómaða frelsi,
sem slíkri menntastofn-
un er nauðsynlegt til
að geta gegnt hlutverki
sínu á sviði kennslu og
rannsókna.“
stæði felst öðru fremur, að við ber-
um ábyrgð á gerðum okkar, störf-
um okkar, verkum okkar, ekki
gagnvart ráðherrum eða valda-
mönnum öðrum fremur, heldur
gagnvart nemendum okkar, þjóð-
inni allri.
Ráðherrann segir í viðtali við DV
föstudaginn 1. júlí sl.: „Háskólinn
hefur meðhöndlað málið á mjög
gagnrýnisverðan hát og gagnrýnin
byijaði um leið og dómnefndin var
skipuð. Háskólinn hefði því átt að
sjá það fyrir að áliti dómnefndarinn-
ar yrði tekið með fyrirvara."
Þetta vekur ýmsar spumingar.
Var ráðherrann þá þegar ákveðinn
Eyvindarstaða- og Auðkúluheiði:
Áburðardreifingu að ljúka
Sauðárkróki.
SAMKVÆMT ákvæðum Blöndusamnings, sem gerður var árið 1980,
hófust miklar uppgræðslutilraunir á Eyvindarstaða- og Auðkúluheið-
um árið 1981, sem bætur fyrir það land sem fer undir uppistöðulón
Blönduvirkjunar, þegar hún verður í notkun. Arið 1983 hófst svo
uppgræðsla í stórum stíl og hefur henni verið haldið áfram á hverju
ári síðan.
Flugvél Landgræðslunnar. Morgunblaðið/BjömBjömsson
í samtali við Svein Runólfsson
kom fram að í ár er dreift 222 tonn-
um af áburði með flugvél Land-
græðslunnar, Páli Sveinssyni, en
heimamenn munu annast dreifingu
á 35 tonnum. Öll þessi framkvæmd
er á vegum Landsvirkjunar.
Á þeim tíma frá því að upp-
græðsla hófst, hefur myndast gróð-
urþelq'a á öllum svasðum sem borið
hefur á, en þó lökust á þeim sem
hæst eru yfir sjávarmáli. Sagði
Sveinn að ljóst væri að uppgræðsla
örfoka lands á Eyvindarstaða- og
Auðkúlheiði hafi tekist framar öll-
um vonum. Þó bæri að hafa í huga
að á þessu tímabili hafi veðurfar
oft verið kalt og óhagstætt hálend-
isgróðri, sérstaklega fyrstu fjögur
árin.
Sáð hefur verið í 760 hektara
örfoka lands og borið á 72 hektara
af grónu landi á Auðkúluheiði. Þá
hefur verið sáð í 417 hektara á
Eyvindarstaðaheiði. Uppgrætt land
erþvíorðið um þaðbil 1.177 hektar-
ar samtals og til viðbótar 72 hektar-
ar af grónu ábomu landi.
í samráði við samstarfsnefndir
og sveitastjórnir Austur-Húna-
vatnssýslu svo og starfsmenn
Landsvirkjunar hefur verið sáð í
tiltölulega stærra svæði á Eyvindar-
staðaheiði, en á Auðkúiuheiði, en
hlutfallið á milli uppgræðslusvæð-
anna verður jafnað á næstu árum
í samræmi við Blöndusamninginn.
Beitarþolstilraunir sem gerðar
hafa verið á Auðkúluheiði benda til
þess að árlega verði að bera á upp-
græðslusvæðin til þess að um nýt-
anlega uppskeru verði að ræða, og
er það í fullu samræmi við fyrra
álit og reynslu Landgræðslunnar.
í nýútkominni Áfangaskýrslu
Rannsóknarstofnunar landbúnaðar-
ins, mars 1988, þar sem gerð er
úttekt á flestum eða öllum þeim
þáttum sem hugsanlega hafa áhrif
á gróður á umræddum svæðum,
segir í lokakafla um Yfirlit og álykt-
anin „Á öllum reitum nema þeim,
sem engan áburð hafa fengið síðan
1984, og þeim beittu reitum sem
aðeins hafa fengið 100 kg/ha annað
hvert ár, var fóðurframleiðsla meiri
en úthagi á heiðunum er talinn
geta gefið af sér í meðalárferði og
við gott ástand landsins. Beitarálag
var mikið á uppgræðslusvæðunum,
og kom það meðal annars fram í
því að yfir 90% af uppskerunni eru
fjarlægð með beit, þar sem hún er
mest. Hið mikla beitarálag dregur
úr uppskeru og veldur því jafnframt
að uppgræðslan gengur mun hægar
en á friðuðum reitum. Það er ljóst
að græða má upp land með áburðar-
gjöf samfara beit, en árangur verð-
ur mun betri ef beitarálagið er lítið,
sérstaklega meðan gróðurþekjan er
að þéttast."
Frá Sauðárkróksflugvelli hófst
dreifíng 21. júní og og lýkur henni
1. júlí. Nokkuð hefur verið um úr-
tök við dreifinguna, meðal annars
varð bilun f rafkerfi Páls Sveinsson-
ar, sem orsakaði tveggja daga töf,
en einnig setti sunnan rok svo og
lélegt skyggni strik í reikninginn
þegar átti að fljúga, þannig að verk-
inu hefur miðað hægar en ella hefði
verið.
Sveinn Runólfsson sagði að há-
lendissvæðin hafi komið nokkuð vel
undan vetri og uppgræðslusvæðin
litu vel út. Nokkuð hafí borið á
sandfoki, sérstaklega á sunnan-
verðri Eyvindarstaðaheiði, í óveðr-
inu sem var fyrri hluta júnímánað-
ar, en það væri þó ekkert viðlíka
og á Mývatnsöræfum.
Næsta verkefni Landgræðslunn-
ar er áburðardreifing á ýmis friðuð
landgræðuslusvæði í Þingeyjarsýsl-
um, og verður það gert frá Aðal-
dalsflugvelli. Þar verður dreift 250
tonnum, en en sú framkvæmd og
dreifingin frá Sauðárkróksflugvelli
eru tvö stærstu verkefni Land-
græðslunnar á Norðurlandi í ár.
- BB