Morgunblaðið - 12.07.1988, Page 25

MÖRGUNBLÁÐIÐ, Þ'RÍÖJÚDAGUR 12. JÖLÍ 1988

25
mynda samfélag eða þjóðfélag
skapa samfélagsþróun, eða breyt-
ingar á samfélaginu. Átök milli
hópa innan samfélaganna eru nefnd
pólitík, eða stjómmál. Stjómmála-
stefnur geta því breytt samfélags-
háttum manna. Þjóðfélagsþróun er
breyting á samfélaginu af pólitísk-
um orsökum, einnig kemur hér til
tækniþróun, verslun og framleiðsla.
Stefnur í atvinnumálum, markaðs-
hyggja, sósíalismi o.fl. koma hér til
greina. Starfsfræðslan miðast við
samfélag, pólitískt samfélag og er
því takmörkuð sem fræðsla, er mið-
ast við þarfir einstaklingsins sem
samfélagsvem og samfélagsþegn.
En einstaklingurinn hefur löngum
verið talinn meira en hluti sam-
félagsins, hann er einstaklingur,
með honum búa þarfir einstaklings-
ins sem samfélagsveru og samfé-
lagsþegns. En einstaklingurinnn
hefur löngum verið talinn meira en
hluti samfélagsins, hann er ein-
staklingur, með honum búa þarfir
sem em ekki af samfélagslegum
toga. Vissar stjómmálastefnur álíta
að allt sé frá samfélaginu mnnið,
aðrir telja að svo sé ekki. Og hug-
takið samfélag getur þýtt sáttmála
hópa og stétta þar sem leitast er
við að taka tillit til allra, það getur
einnig verið einstefnu samfélag, þar
sem ákveðin stefna er mörkuð og
hún talin sú eina rétta. Sáttmála
samfélagið getur verið mismun-
andi, þröngt eða vítt, en það er
mjög erfitt að tala um þjóðfélag-
þróun sem nærri því sjálfstætt fyrir-
brigði. Manni dettur stundum í hug
eitthvert gott ef ekki kynjadýr, þeg-
ar höfundar skólastefnunnar tala
um „þjóðfélagsþróunina“. Sam-
kvæmt kenningum höfundanna er
skylt að skólinn fylgi þessari skepnu
gegnu þykkt og þunnt. Skóli á því
í rauninni ekki að hafa neina stefnu
nema þá sem kynjaskepnan „þjóð-
félagsþróunin“ ákveður.
Skólinn er að þeirra mati angi
af samfélaginu; hann skapar ekki;
mótar ekki; hefur enga skoðun
nema þá sem skepnan segir að
hann eigi að hafa.
Skóli og menntun
Skóli þýddi í grísku, staður þar
sem mönnum gafst tóm til andlegr-
ar iðju, frístundir, sem voru til þess
notaðar.
Síðar kom inn merkingin staður,
þar sem fræðsla fór fram, og á
fræðsla um að sem talið var til
andlegrar spektar. Snorri Sturluson
skrifar svo: „En alla hluti skildu
þeir jarðligri skilningu, því að þeim
var eigi gefin andleg spektin. Svo
skildu þeir að allir hlutir væru
smíðaðir af nokkru efni“ (Snorra-
Edda. Prologus. Rv. 1975).
Skólastefnan var því talin vera
stofnun, þar sem andleg og einnig
efnisleg efni voru rannsökuð og
kynnt. Skólinn var ætlaður til
menntunar í húmanískri merkingu
orðsins, og sú menntun var einnig
starfsmenntun í vissum greinum.
Kirkjan mótaði skólana og frá þeim
skólum mótaðist þegar á aldir leið
„vestræn menning" Menntunar-
hugtakið, menntun ein-staklingsins
varð stefnan, þótt framkvæmdir
gætu hamlast af ýmsum ástæðum.
Þetta var skólastefna og er skóla-
stefna til menntunar, sem er alls
ekki rígbundin viðkomandi sam-
félagi eða þjóðfélagi. Skólinn er
samkvæmt þeirri stefnu sjálfstæð
stofnun sem er mótaður af vestræn-
um menningararfi og menningar-
arfi viðkomandi þjóðar. Menntunin
er menntunarinnar vegna og ein-
staklingsins vegna en ekki til þess
að aðlaga einstaklinginn tíma-
bundnum pólitískum þörfum sam-
félagsins. Klassísk skólastefna mót-
aði samfélagið. Þetta voru og eru
uppeldisstofnanir með menntun
sem tilgang. Hrein nytsemi var
ekki tilgangurinn, eða samfélagsleg
nytsemi, námið var og er alls ekki
fjárfesting. Enda á menntun í sam-
kvæmt húmanískum skilningi ekk-
ert skylt við nytsemishyggju þá sem
afmennir einstaklinga nútímans allt
Gleðjið erlenda vini
og vandamenn
með íslenskri gjöf!
HOFÐABAKKA9
REYKJAVÍK
SÍMI 685411
of víða.
Þessi tegund menntunar gat við-
gengist í ýmsum formum, grund-
völlurinn var málkennd og meðvit-
und um málið „sem heim manns-
ins“ (Arnór Hannibalsson: Skóla-
stefna). Það var t.d. þessi magnaða
málmeðvitund, sem einkenndi
menningu íslendinga fýrrum, hér
koðnaði málið aldrei niður í sér-
fræði og lágmál. Og þar hafa skól-
amir brugðist eftir að Grunnskóla-
lögin komu til framkvæmda með
forráðshyggju „skólamannaskar-
ans“, sem hefur mótað skólastefn-
una síðan og tekst nú á hendur að
móta hana ákveðnar með Skóla-
stefnu skólamálaráðs.
Starfsfræðsla í stað
menntunar
Einkenni stefnunnar er starfs-
fræðslan miðað við þrengstu þarfir
samfélagsins. Lægsta tégund nyt-
semishyggju einkennir þessa
stefnu, menntun og menningararf-
ur þjóðarinnar má fara veg allrar
veraldar, því að hann rekst á sam-
félagslega nytsemishyggju. Meðan
skólastefnan einkennist af svo tak-
markaðri vitund um manninn sem
einstakling og þeirri fullvissu að
hann sé aðeins til vegna samfélags-
ins hrekst þessi skólapólitík í blind-
götur og því mun svo fara að það
mun aldrei takast að blása lífi í þá
eimyiju „sem nú liggur í Skóla-
stefnu Kennarasambands íslands".
Skólastefnuhöfundar leggja
mikla áherslu á réttinn til náms,
en hvaða náms? Svo virðist sem sá
réttur sé bundinn rétti aðeins til
undirbúnings einskorðaðs starfs-
náms, þar sem leitast er við að loka
einstaklinginn inn í nytsemishyggju
og temja honum hugsunarhátt
þursanna í Pétri Gaut: „Þursi ver
sjálfum þér nægur“. Réttur allra
til þess náms, sem eflir sjálfsvitund-
ina og gefur öllum tækifæri til að
kynnast menningarverðmætum eig-
in þjóðar og alls heimsins, sem sagt
menntun, er ekki í boði skólamála-
ráðs þ.e. kennara-sovéttsins, sama
r///#/j
Hraövirk
uppþvottavél
Þvottatími adeins 2-4 minútur.
Innbyggð gljávökvadæla.
Hagkvæm lausn fyrir minni
veitingastaði og mötuneyti.
Gæöi, Þekking,
Þjónusta
A. KARLSSON HF.
HEILDVERSLUN, BRAUTARHOLTI28
SÍMI: 91 -27444
r/////j
Graeöum
Graeöum
ÁTAKILANDGRÆÐSLU
LAUGAVLG1120,105REVKJAVÍK
SÍMI: (91) 29711
Hlauparelknlngur 261200
BúnaAarfoanklnn Hellu
! -
ra «o
V) ftj
E ™
«o «=
V. </>
o —
hvaða starf þeir stunda eða ætla
að stunda.
„Þjóðfélagsþróun" er ein klisjan,
og önnur sem hugmyndafræðingum
skólastefnunnar er mjög töm, er
„nútímaskóli" og síðan runan:
„nútíma aðstæður, nútímakennari
og nútímabörn" Samkvæmt skiln-
ingj þeirra eru vorir tímar algjör-
lega frábrugðnir allri fortíð, fortíð
þeirra nær lengst aftur til ársins
1945 eða jafnvel aðeins til 1968.
Vegna hinnar algjöru sérstöðu
tímanna að þéirra áliti um tækni-
væðingu, fjölmiðlun, vísindalegar
starfsaðferðir og stóraukið þekk-
ingarmagu á sviðum raunvísinda,
þá er menningararfleifð fortíðarinn-
ar og framhald þeirrar menningar,
þar á meðal ekki síst vestrænnar
menningar, þýðingarlaus og trafali
á framvinduna til sameignarsam-
félags framtíðarinnar og þvælist því
fyrir hinni sögulegu þróun, sem
ákveðin .er fyrirfram. Því ber að
aðlaga tungumálið þörfum nútíma
samfélags og þessvegna er bók-
menntum fortíðarinnar hafnað, þær
gilda ekki lengur, „nútíma" bók-
menntir eru einar hlutgengar í sam-
félaginu.
Semínaristar og tötramarxistar
álíta, að nútímamaðurinn sé hinn
fyrsti maður, sem standi undir
nafni, (svipuð hugsun kom upp
meðal hugmyndafræðinga frönsku
byltingarinnar). Þessar skoðanir
þrengja mjög að allri hugsun og
eru menningar-fjandsamlegar
Arfur allra tíma
Kenningar hugmyndafræðing-
anna ná ennþá til takmarkaðs hóps,
sem hefur þó tekist að hreiðra um
sig innan ýmissa stofnana skóla-
kerfísins og innan menntamála-
ráðuneytisins, en meðal þeirra fer
fram stöðug hópvinna, gott ef ekki
hópefli, nútímalegum aðferðum til
framdráttar.
Einn er samt mestu vankantur á
þessu fyrirbrigði, sem er sá, að
sjaldan hafa öllu ónútímalegri ein-
staklingar hampað hugmyndinni
um sinn tíma af meiri vanþekkingu.
Þeir virðast lokaðir inni. Þeir vita
ekki að nútíminn er arfur allra tíma
og að sú þrönga meðvitund, sem
þeir hrærast í er ekki meðvitund
nútímamannsins.
í Skólastefnu stendur: „Skólinn
á einnig í harðri samkeppni við
dulin og ódulin öfl, sem bams-
hugurinn verður auðveldlega fyrir
áhrifum af. Þar má nefna marga
þætti svo sem fjölmiðla, fíkniefni,
ofbeldi, hemað og klám“.
Skólastefnumenn hafa á sinn
hátt reynt að „koma til móts við“
eða „höfða til“ nemenda með þeim
aðferðum freistarans, sem hin
duldu og óduldu öfl nota, t.d. með
því að gera allt nám að gutli eða
leik, sem því miður endar í álappa-
legu þykjustu námi sem er þýðing-
arlaust og oft verra en ekkert.
Það er erfið „samkeppnin um
skilningarvit nemenda“, eins og
einn skólastefnumanna skrifar í
tímaritsgrein. Þegar skólinn hefur
ekkert skylduboð (kategorískt imp-
erativ, þýð Jóh. Hannessonar) til
að miða við í uppeldishlutverki sínu
og boðorð kristninnar þykja fráleit
að skoðun tötramarxískra semínar-
ista þá verður „Skólastefnan" fúsk
og mottó hennar „mennt er máttur"
holhljómandi glamuryrði. í slíkri
skólastefnu býr hvorki mennt né
máttur og hennar er hvorki máttur-
inn og þaðan af siður dýrðin. Þrátt
fyrir máttleysislegar yfirlýsingar
„skólamanna“ um að hamla gegn
„áhrifum dulinna og ódulinna afla
og gegn fjölmiðlum, fíkniefnum,
ofbeldi, hernaði og klámi“, þá hafa
þeir sjálfír brotið niður allar varnir
gegn sömu öflum, með því að elt-
ast við hugmyndafræðileg pólitísk
mýraljós, firrtir öllu raunskyni og
■skilningi á þeim gildum, sem bera
í sér þau ófrávíkjanlegu „skyldu-
boð“ sem eru grundvöllur vestrænn-
ar og þjóðlegrar menningar.
Höfundur er fræðimaður og ritar
m.a. um erlendar bækur íMorgun-
blaðið.
VEISLA
í jeppa á fjalli
eða í sumarhúsinu.
Ekkert mál ef þú hefur
G-þeytirjómann meðferðis.
Skál og gaífall duga til að þeyt'ann.
Hvort þú snarar svo fram heilli
rjómatertu eða írsku kaffi
fer eftir tilefninu.
IF

geymsluþolinn
beytirromi

" -
■

WM

G-ÞE YTIRJÓMI!
dulbúin ferðaveisla