Morgunblaðið - 24.12.1996, Blaðsíða 22

NJÓTTU VETRARINS
22 ÞRIÐJUDAGUR 24. DESEMBER 1996
NEYTENDUR
MORGUNBLAÐID
Nýtt
Yilligæs
í Nóatúni
NÓATÚN býður viðskiptavinum
sínum upp á sérverkaða villigæs
fyrir þessi jól.
í fréttatilkynningu frá Nóatúni
segir að gæsin sé reytt vel sem
þýðir að hamurinn á að verða fal
legri. Lappirnar eru sinadregnar
sem gerir að verkum að lærin
verða ekki seig og síðan er inn-
matur settur í sérstakan poka.
Gott að vita
• ÞEGAR kaka er þakin með kremi
er snjallt að láta hana standa á grind
og láta bakka eða bökunarpappír
undir. Þá lekur afgangs krem niður,
sem hægt er að skafa upp og smyrja
yfir kökuna ef þurfa þykir. Þegar
kremið hefur jafnað sig á kökunni
má færa hana á kökudiskinn.
• STÍFÞEYTTAR eggjahvítur verða
stífari ef nokkrum edikdropum er
bætt út í, um 2 dropum fyrir hveija
hvítu. Einnig má strá nokkrum salt-
kornum yfir hvíturnar áður en þær
eru stífþeyttar til að auðvelda verk-
ið. Eggjahvítur teljast stífþeyttar ef
þær eru kyrrar í botni skálarinnar
þegar henni er hvolft.
Áf
í
Æ
-
19 9 6
9
yEGGERT
feldskeri
Efsl á Skóla vörðustígn u m
sími 5511121
Skerpukjöt á Kúskerpi
Á bæ einum í Akrahreppi tíðkast að borða þurrkaða og
grillaða lambasíðu á aðfangadagskvöld
Á AÐFANGADAGSKVÖLD hlakka
börnin á Kúskerpi ekki síður til jóla-
máltíðarinnar en gjafanna. „Við er-
um miklu spenntari fyrir matnum,"
segir sonur hjónanna Maríu Jó-
hannsdóttur og Einars Halldórsson-
ar, bænda á Kúskerpi í Skagafirði.
Eftirvæntingin snýst um grillað og
gómsætt skerpukjöt. Sá réttur hefur
verið á jólaborðum fólksins á Kú-
skerpi frá því að afinn og amman á
bænum hófu þar búskap um 1940.
Jóhann, faðir Maríu, er frá Harrid
í Noregi og var vanur því að borða
„spekekjott" á uppvaxtarárum sín-
um. Nú eru engin jól án skerpukjöts
á Kúskerpi.
Fjölskyldan borðar jólamatinn hjá
Sigurlínu Magnúsdóttur og Jóhanni
Lúðvíkssyni, foreldrum Maríu, sem
einnig búa á bænum. „Þetta er ákaf-
lega einföld matreiðsla," segir Mar-
ía. „Kjötið er grillað og meðlætið er
soðnar kartöflur, ekkert annað. Eft-
irrétturinn er hefðbundinn möndlu-
grautur með saft út á.“ Áður en
kjötið er grillað er rist milli rifjanna
og skorið þvert á rifin. Þannig verða
til hæfilegir bitar fyrir smáa fingur
og munna, en guðsgafflana segir
María bestu áhöldin við borðhaldið
þegar skerpukjötsrifjur eiga í hlut.
„Þegar ég var barn fórum við aldrei
í sparifötin fyrr en eftir matinn. Það
fór betur á því. Þessi regla gildir enn
um flesta heimilismenn."
Móðir Maríu, Sigurlína, segir að
fyrstu ár þeirra Jóhanns á Kúskerpi
hafi þessi matreiðsla verið smá í
sniðum, en aukist eftir því sem börn-
unum íjölgaði. „Þau fylgdust spennt
með því þegar pabbi þeirra fór að
tína saman sprek og höggva niður
til þess að útbúa viðarglóð. Þá vorum
við með kolaeldavél og Jóhann
grillaði rifín yfír heitri glóðinni í
opnu eldhólfinu." Þegar skipt var á
kolaeldavélinni fyrir olíueldavél, sem
líka kynnti húsið, vandaðist grills-
teikingin á skerpukjötinu. Þau
reyndu fyrir sér með prímus, en það
heppnaðist ekki vel. Börnin vildu
gömlu kolaeldavélina aftur í húsið.
En þá, fyrir um þijátíu árum, eign-
uðust Sigurlína og Jóhann forláta
grillofn og þar með voru öll vand-
ræði úr sögunni. Hefðbundnar að-
ferðir við grillsteikinguna hafa verið
með ýmsu móti og Jóhann minnisi
þess að afi hans hafi látið rifin í
dós, til þess að fitan sem af þeim
rynni færi ekki forgörðum.
Verkun skerpukjötsins er einföld,
en á Kúskerpi eru aðeins síðurnar
af dilkakjötinu notaðar. Síðustykkin
eru tekin vel út að hryggvöðvanum.
Kjötið er stráð salti og látið liggja
í u.þ.b. sólarhring. Þá er það hengt
upp á skuggsælum stað. „Það er
alveg nauðsynlegt að vel lofti um
kjötið, en síðurnar vindþurrkast ein-
mitt vel,“ segir María. Kjötið er
hengt upp í lok september og ekki
tekið niður fyrr en á jólum, en Mar-
ía segir það vera tilbúið frá því í
byijun desember. Hún segist stund-
um skera sér bita af kjötinu hráu
og Sigurlína bætir því við að barna-
börnin komi stundum og fái lánaðan
hníf hjá sér til þess að fara með út.
„Bara til að smakka pínu-bita,“
segja þau.
Með kvöldkaffinu eða heitu súkk-
ulaði er ævinlega ávaxtakaka, sem
María segir að sé tilvalinn ábætir.
Uppskriftin kemur frá móður henn-
ar. í djúpa skál er sett til skiptis,
Iag fyrir lag: muldar heimabakaðar
tvíbökur, ávaxtamauk úr þurrkuðum
blönduðum ávöxtum og þeyttur
ijómi. „Þegar ávaxtamaukið er soðið
kemur rétti jólailmurinn í húsið,“
segir María.
Annar matur um hátíðirnar er
með svipuðu sniði og margir kann-
ast við. María eldar skötu á Þorláks-
messu, en það er þó tiltölulega nýr
siður á heimilinu. I hádeginu á jóla-
dag hefur María kalt hangikjöt sem
hún hefur soðið á Þorláksmessu.
„Við syngjum við messu á jóladag
og þurfum að mæta tímanlega á
æfingu. Þá er fljótlegt og gott að
hafa hangikjöt." Hjónin syngja ekki
bara í kirkjukór. Einar syngur með
vinsælasta karlakór landsins, Heimi,
og hefur vakið verðskuldaða athygli
fyrir djúpa og mikla rödd sem hann
virðist beita áreynslulaust í einsöng
með kórnum.
Einar hafði ekki bragðað skerpu-
kjöt áður en hann kynntist Maríu
og ókunnugum hefur ekki alltaf lit-
ist á jólamatseðilinn á Kúskerpi.
María segir að fyrstu jól þeirra Ein-
ars hafi móðir hennar líka soðið
hangikjöt til þess að forða tengda-
syninum unga frá því að standa
svangur upp frá borðum. En Einar
snerti ekki hangikjötið og nú dettur
engum í hug annar jólamatur. „Það
gengi aldrei að hafa eitthvað ann-
að,“ segir María.
Systkini Maríu halda einnig í fjöl-
skylduhefðina og grilla skerpukjöt
um jólin. Skerpukjötið og ávaxta-
kakan eru líka á borðum á gamlárs-
kvöld á Kúskerpi. Uppskriftin að
jólaábætinum fylgir hér á eftir.
Jólaábætir
Muldar, heimabakaðar tvíbökur
þeyttur ijómi
blandaðir, þurrkaðir ávextir
epli
Heimabakaðar
tvíbökur
500 g hveiti
125 gsmjör
125 gsykur
__________1 egg_________
250 g mjólk
1 tsk. lyftiduft
1 tsk. hjartarsalt
dropi af kardimommu
Hnoðið deigið og formið bollur.
Bakið í stutta stund við 200°C, þar
til bollurnar eru rétt að byija að
gulna. Takið bollurnar út og látið
kólna. Skerið í tvennt. Fullbakið við
180°C þar til tvíbökurnar eru ljós-
brúnar.
Leggið þurrkuðu ávextina í bleyti
og sjóðið í mauk. Bætið smábitum
af epli út í þegar maukið er að
verða fullsoðið. Kælið. Þeytið ijóm-
ann. Setjið í skál, lag eftir lag af
muldum tvíbökum, ávaxtamauki og
ijóma. Fyllið skálina og geymið í
kæli þar til borið er fram.
Neytendasamtökin
Fólki stundum neitað
um að skila jólagjöfunum
EFTIR jólin er nokkuð um að fólk
fari í búðir til að skila jólagjöfum.
Yfirleitt gengur það snurðulaust fyr-
ir sig og fólk fær annaðhvort innlegg-
snótu eða finnur sér aðra vöru. Þóra
Sigurðardóttir fulltrúi í kvörtunar-
deild Neytendasamtakanna segir að
í janúar sé engu að síður töluvert
um kvartanir frá viðskiptavinum.
Skipta ekki
vöru íjanúar
„Það kemur fyrir að verslunar-
stjórar neiti að taka við innleggsnót-
um á útsölum sem hefjast í byijun
janúar og stundum vilja eigendur
búða ekki taka við vöru fyrr en eftir
útsölurnar. í fyrra tókum við niður
nöfn þeirra verslana sem ekki vildu
taka við innleggsnótum á útsölu og
yfirleitt tóku verslunarstjórar ábend-
ingum okkar vel og kipptu málunum
í lag“, segir Þóra. Hún segir að eng-
ar formlegar skilareglur séu til nema
þær sem gilda um gallaða vöru. „Það
hefur skapast hefð fyrir að hægt sé
að skipta vöru og Kaupmannasam-
tökin eru með 30 daga viðmiðunar-
reglur en þá þarf að framvísa kassa-
kvittun og auðvitað á fólk þær ekki
þegar jólagjafir eru annarsvegar."
Innleggsnótur
eru peningar
Þóra segir að algengasta umkvört-
unarefnið í janúar sé að viðskiptavin-
ur geti ekki borgað vöru á útsölu
með innleggsnótu. „Innleggsnótur
eru peningar sem viðkomandi á og
auðvitað á að vera hægt að kaupa
hvenær sem er fyrir þá peninga."
- Hvað með gallaða vöru sem
leynist óvart í jólapakkanum?
„Sé vara gölluð eru þijár leiðir til
að bæta kaupanda vöruna. í fyrsta
lagi þá er það seljandinn sem hefur
valið. Hann getur látið gera við vör-
una þannig að hún verði jafn góð
og ný, seljandi getur bætt hana með
samskonar vöru sem er ógölluð eða
hann endurgreiðir viðskiptavini sín-
um andvirði vörunnar.
Síðan eru einstaka vörutegundir
sem sjaldan er hægt að skila, nær-
fatnaði er oft erfitt að skila og oft
er einungis hægt að skila bókum og
fá bækur í staðinn."
I
I
I
I
t
I
i
I
I
I
I
[
i
I
í
I