Morgunblaðið - 24.12.1996, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 24. DESEMBER 1996 41
BJÖRN B. Jónsson skógræktarráðunautur í grenilundi.
Morgunblaðið/Golli
Fj ölbreyttar
skógarnylj ar
Ljósmynd: Skógræktin/Ólafur Oddsson
VAXANDI skógur á Suðurlandi. Stefnt er að mörgum slíkum á
Suðurlandi á næstu fjörutíu árum.
ÁÆTLAÐ er að 100 ársstörf verði við Suðurlandsskóga.
FRUMVARP til laga um Suð-
urlandsskóga er til umfjöll-
unar í ríkisstjórn. Þeir sem
undirbúið hafa verkefnið
vonast til að frumvarpið verði lagt
fram á Alþingi að loknu þinghléi. Með
samþykkt ríkisstjórnarinnar um átak
í landgræðslu og skógrækt hefur ver-
ið tryggt fjármagn fyrir þetta verk-
efni tii aldamóta. Bjöm B. Jónsson,
skógræktarráðunautur á Suðurlandi,
segir mikiivægt að festa áætlun um
Suðurlandsskóga í sessi með sérstök-
um lögum frá Alþingi.
Mikill áhugi landeigenda
Undirbúningur að sérstöku átaks-
verkefni í skógrækt á Suðurlandi
undir nafni Suðurlandsskóga hefur
staðið í eitt og hálft ár. Skógrækt
ríkisins og Félag skógarbænda á Suð-
urlandi hófu starfið og landbúnaðar-
ráðuneytið skipaði síðar þriggja
manna nefnd til að stjórna undirbún-
ingnum. Faglegur undirbúningur hef-
ur að mestu leyti verið á herðum
starfsmanna Skógaþjónustu Skóg-
ræktar ríkisins á Suðurlandi, Bjöms
B. Jónssonar skógræktarráðunautar
og Gunnars Freysteinssonar sam-
starfsmanns hans.
Verkefnið býr að þekkingu Skóg-
ræktar ríkisins af skógrækt á Suður-
landi alla þessa öld. Nytjaskógrækt á
bújörðum hófst um 1970 á Fljótsdals-
héraði og fyrstu sunnlensku bændurn-
ir hófu þátttöku í henni árið 1989.
Nú er skógrækt stunduð á 30 lögbýl-
um á Suðurlandi og 60 landeigendur
em á biðlista um að bætast í hópinn.
Síðustu árin hafa 30 bændur til við-
bótar verið þátttakendur í sérstöku
skjólbeltaátaki á Skeiðum.
Sérstök lög nauðsynleg
Björn B. Jónsson segir að við und-
irbúning Suðurlandsskóga sé horft til
reynslunnar af Héraðsskógum á ofan-
verðu Fljótsdalshéraði. Héraðsskógar
era skógræktarátak tjl 40 ára sem
Alþingi samþykkti árið 1991 að ráð-
ast í. Bjöm segir að átakið hafi geng-
ið vel og framkvæmdir verið sam-
kvæmt áætlun.
Framvarp það um 40 ára skóg-
ræktarátak á Suðurlandi sem til um-
fjöllunar er hjá ríkisstjórn og þing-
flokkum byggist á reynslunni af Hér-
aðsskógum þó verkefnið sé fjölbreytt-
ara. Héraðsskógar miða einkum að
ræktun skógar til timburframleiðslu.
Suðurlandsskógar skiptast í þrennt.
Gert er ráð fyrir timburframleiðslu á
15 þúsund hekturum lands, skógur
til landbóta verður á 20 hekturam og
loks verður plantað í 10 þúsund kíló-
metra af skjólbeltum.
Sérstök lög um verkefnið tryggja
að mati Bjöms að mögulegt verður
að vinna stöðugt og skipulega að því
og ljúka verkinu á fjörutíu áram.
Bendir hann á að skógræktarverkefni
af þessu tagi sé viðkvæmt vegna þess
hvað verið sé að vinna mikið fram í
tímann með framleiðslu plantna og
öðram undirbúningi. „Mikilvægt er
að skipuleggja verkið vel. Undirbún-
ingsvinnan er dýr og því ekki gott
að skipuleggja skóga þar sem aldrei
verður plantað," segir Bjöm.
Sitkagreni uppistaðan í
timburskógræktinni
Við undirbúning verkefnisins er
lögð megináhersla á ljölnytjaskóg-
rækt, sem gefur af sér íjölbreyttar
nytjar eins og við, landslagsfegurð,
skjól og útivist, ber og sveppi og fjöl-
breytta flóra og fánu. Þá er tekið
mið af kröfum til þjóðarinnar um að
binda kolefni og margt fleira.
Timburskógrækt verður eins og
áður segir á 15 þúsund hekturam
lands. Við ákvörðun um timburskóg-
rækt er miðað við að frá upphafí
geti landið gefið af sér 3 rúmmetra
af viði á ári. Björn segir að allar inn-
sveitir á Suðurlandi séu nokkuð ör-
uggar að þessu leyti. Viss svæði í
lágsveitum komi einnig til greina, en
varla nema gróðursetja fýrst tré í
skjólbelti.
Sitkagreni verður væntanlega uppi-
staðan í timburskógræktinni, á sama
hátt og lerkið í Héraðsskógum. Einn-
ig verður gróðursett ösp og birki og
auk þess stafafura og lerki í innsveit-
um.
Landbætur til framtíðar
Landbótaskógrækt verður stunduð
á 20 þúsund hekturam lands á Suður-
Unnið er að undirbúninffl
mikils skógræktarátaks
á Suðurlandi, svokallaðra
Suðurlandsskóga.
Áhersla er lögð á fjöl-
breyttar nytjar skógar-
ins, það er ekki eingöngu
til viðarframleiðslu held-
ur einnig til að fegra
landið, skapa möguleika
til útivistar og að auka
fjölbreytni gróðurs
og dýralífs. Gert er ráð
fyrir að ríkið muni leggja
árlega til fjármagn sem
það fái síðan allt endur-
greitt þegar tekjur skap-
ast af nýtingu skógarins.
Helgi Bjarnason kynnti
sér áform um Suður-
landsskóga.
landi og hún hefur endurheimt fyrri
landgæða að aðalmarkmiði. Þetta er
nýjung í skipulegri skógrækt. „Hugs-
unin er að byggja landið upp fyrir
komandi kynslóðir. Ekki er búist við
að hún skili mikilli arðsemi fyrir okk-
ar kynslóð en önnur atriði höfð frem-
ur í huga,“ segir Björn Jónsson.
Hann nefnir nokkur atriði í þessu
sambandi. Tilgangurinn er að bæta
landið og gera það betra fyrir skóg-
rækt í framtíðinni. Gera það betra til
útivistar fyrir íbúa héraðsins og ferða-
fólk. Þá getur landbótaskógur nýst
til beitar.
Gert er ráð fyrir að tekin verði
fyrir stór svæði og reynt að ná sem
mestum árangri með litlum kostnaði.
Þannig verður gróðursett í gróðureyj-
ar og tíminn látinn vinna með mannin-
um að endurheimt skógar á áratugum
og hugsanlega heilli öld.
Landbótaskógar eiga að geta verið
nánast um allt Suðurland, allt frá
lágsveitum og upp í hálendisbrúnina.
Birkið verður aðal tegundin en einnig
er ætlunin að nota aðrar harðgerar
tegundir sem þola sunnlenska veðr-
áttu.
Skjólbelti um allt Suðurland
Skjólbeltin eru þriðji þáttur Suður-
landsskóga. Töluvert hefur verið
gróðursett nú þegar í skjólbelti og
gengið vel. Bjöm segir að tilgangur
skjólbeltanna sé að skýla túnum, ökr-
um og skepnum til þess að auka af-
urðir lands og húsdýra. Einnig sé
hugmyndin að gróðursetja skjólbelti
víðar um Suðurland til þess að und-
irbúa land fyrir timburskógrækt
framtíðarinar.
Skjólbeltin geta verið um allt Suð-
urland nema hvað ekki er talið ráð-
legt að fara nær sjó en tíu kílómetra
nema í Mýrdalnum og undir Eyjafjöll-
unum. Margar tegundir verða notaðar
í slqolbeltin og segir Björn að hug-
myndin sé að nota tegundir allt frá
rifsbeijarunnum og upp í sitkagreni.
Skógurinn felldur inn
í landslag
Áætlað er að 410 þúsund hektarar
gætu nýst undir skógrækt á Suður-
landi, eða um 60% af láglendi í kjör-
dæminu. Flatarmál alls ræktaðs lands
er núna um 43 þúsund hektarar.
Áætlað er að Suðurlandsskógar muni
þekja 35 þ. hektara eftir fjöratíu ár.
„Þetta mun vissulega breyta ásýnd
Suðurlands en því fer fjarri að við
ætium að sökkva Suðurlandi í skóg,“
segir Bjöm. „Við leggjum áherslu á
að breyta landinu sem minnst og að
fella skóginn inn í landslagið. Ætlun-
in er að vera með öflugar rannsóknir
og fræðslustarfsemi og skipuleggja
starflð vel.“
Bjöm segir einnig að níu kynslóðir
hafi tækifæri til að stöðva skógrækt-
ina ef í það stefni að hún þrengi að
íbúunum. I því sambandi bendir hann
á að miðað við áætlaðan hraða gróð-
ursetningar taki mörg hundrað ár að
gróðursetja tré í það land sem nú
henti til þess.
Allt borgað til baka
Skógrækt verður mikill atvinnu-
vegur á Suðurlandi ef fram fer sem
horfír. Mörg störf verða við fram-
leiðslu á plöntum, útplöntun og þjón-
ustu við skógræktarfólkið. Áætlar
Björn að um 100 ársverk verði við
skóginn eftir 15-20 ár.
Markmiðið með timburskógunum
er viðarframleiðsla. Talið er að Suð-
urlandsskógar eigi eftir að skila um
það bil 7 milljónum rúmmetra viðar
og brúttótekjur af timburskógrækt-
inni era áætlaðar 17,5 milljarðar.
Reiknað er með að ríkið muni
leggja samtals um 120 milljónir kr.
í verkefnið næstu fjögur árin en fram-
lagið á þessum 40 árum verði 80
milljónir kr. á ári að jafnaði. Reiknað
er með að hlutur ríkisins verði 65-97%
kostnaðar eftir því hvers konar skóg- .
rækt er um að ræða. Bjöm segir að
þetta sé nauðsynlegt vegna þess
hversu langur tími líði frá því tréð
er gróðursett og þar til það fer að
skila tekjum.
Bjöm leggur á það áherslu að fram-
lög ríkisins verði öll greidd til baka.
Talið er að skógrækt á Suðurlandi
sé hagkvæm, enda er tijávöxtur þar
talinn sambærilegur við vöxt á sömu
breiddargráðu í Noregi, Svíþjóð og
Finnlandi, en þar er skógrækt talin
hagkvæm. Talið er að skógurinn gefi
af sér 4-5 rúmmetra af viði á hektara
á hveiju ári að meðaltali.
Bjöm talar um að þegar fullvaxið
tré í Suðurlandsskógi verði fellt fari
15% af verðmæti þess til ríkisins til
endurgreiðslu framlaga.
Fyrstu árin era erfið í skógrækt.
„Við eigum eftir að glima við það hér
að alltaf er erfiðara að rækta fyrstu
kynslóð skóganna vegna þess hve lít-
ið er um skjól. Framhaldið verður
auðveldara," segir Bjöm Jónsson. Það
hefur verið reiknað út að arðsemi
fyrstu kynslóðar skógræktar verði
1,45% og er þá miðað við neðstu
mörk timburskóga en að arðsemi af
annarri kynslóð verði 2,19%.
Gerir jörðina verðmætari -
„Við fögnum því mjög að landbún-
aðarráðherra og ríkisstjóm skuli hafa
komið þessu máli áleiðis," segir Gunn-
ar Sverrisson bóndi í Hrosshaga í
Biskupstungum. Hann er annar
tveggja bænda sem fyrstir hófu nytja-
skógrælrt á Suðurlandi fyrir sex
áram, er formaður Félags skógar-
bænda á Suðurlandi og hefur unnið
að undirbúningi Suðurlandsskóga.
Gunnar segir að óbreytt framlög
hafi verið til nytjaskógræktar á Suð-
urlandi undanfarin ár og mikil þörf á
að auka þessa starfsemi. Bendir hann
á að vel hafi gengið með Héraðsskóga
á Fljótsdalshéraði og væri það því
fyrirmynd að lagaframvarpi um Suð- _
urlandsskóga.
Á Suðurlandi eru talin einna best
skilyrði til skógræktar á íslandi. Tijá-
ræktin hefur gengið ágætlega í
Hrosshaga þó vöxturinn sé auðvitað
misjafn eftir árum. Tvö síðustu árin
hafa verið góð. Tijánum er að mestu
plantað í mýrlendi og er Gunnar og
fjölskylda hans búin að gróðursetja
eitthvað í alla þá 70-80 hektara sem
ætlaðir era til skógræktar á jörðinni,
en eftir er að fullplanta í hluta af
svæðinu. Tekur hann fram að í Hross-
haga sé verið að breyta grónum út-
haga í skóglendi, ekki að taka rýrt
land til skógræktar, og það hljóti að
hafa áhrif á árangurinn.
„Það má kannski segja að það sé
rugl að bytja á þessu vegna þess hve ’
tekjumar skila sér seint en ég trúi!
því að skógurinn geri jörðina verð-!
mætari. Þó að við njótum ekki ávaxt-
anna munum við skila landinu betra
til næstu kynslóðar," segir Gunnar.