Morgunblaðið - 24.12.1996, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 24. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Fallegnr
jólasöngnr
FRÁ flutningi Jólaóratóríu Bachs í Akureyrarkirkju. Morgunblaðið/KHstján
Jólaóratórían á Akureyri
- vel heppnað framtak
TÓNIIST
Langholtskirkja
KÓRSÖNGUR
Kór Langholtskirkju og Graduale-
kórinn, undir stjórn Jóns Stefánsson-
ar, flutti íslensk og erlend jólalög.
Einsöngvarar: Ásdis Kristinsdóttir,
Ólöf Kolbrún Harðardóttir og Eirík-
ur Hreinn Helgason. Laugardagur-
inn 21. desember, 1996.
EITT af því sem er einkennilegt
við fornan íslenskan kirkjusöng, er
að hann varð í raun aldrei hrein
lútherskur við siðaskiptin. Grallar-
inn, sem var fyrst gefinn út 1594,
var tilraun til að hreinsa sönginn en
í síðari útgáfum hans var gamli lat-
ínusöngurinn aftur tekinn upp og
það var í raun ekki fyrr en Magnús
Stephensen hreinsar burtu katólsku
áhrifin í kringum 1800, að íslensk
kirkjutónlist verður hrein lúthersk.
Fram að þeim tíma voru gömlu
kirkjutóntegundimar mjög ráðandi,
tónfræðin frá katólskum tíma, þó
hún væri fyrst prentuð aftan við
6. útgáfu Grallarans og söngmátinn
allur bæði kveðinn og í tónlesstílj
eins og Magnús lýsir _ honum. I
sálmabók Magnúsar sjá íslendingar
í fyrsta sinn nútímanótur og hefur
þá öll tónlistarþróun Evrópu, frá því
um 1300 til um það bil 1850, ekki
snert við neinum hér á landi og
vantar því ríflega 550 ár, eða jafn-
vel meira, sé miðað við stofnun
Tónlistarskólans í Reykjavík 1930
og að ekki sé talað um lögformlega
stofnun Sinfóníuhljómsveitar Is-
lands.
Auðvitað tók það tíma að hreinsa
burtu katólsku áhrifín, sem gætti
jafnvel nokkuð eftir 1800. Sú stefna,
sem tekin var upp fyrir nokkrum
árum, að endurvekja gamla kirkju-
sönginn, með raddsetningum og þýð-
ingum á latínutextanum, er góðra
gjald verð, því um er að ræða góða
tónlist og vel hefur oft tekist til með
þýðingarnar. Jólatónleikar Lang-
holtskirkjukórsins hófust á forn-
kirkjulegum messusöng, Barn er oss
fætt, sem er hrein katólskur að gerð
og annar söngur, fornt andstef, Kom
þú, kom vor Immanuel, er enn notað
sem inngöngustef páfans í Róm.
Annað lag, Hátíð fer að höndum
ein, er líklega mjög gamalt og senni-
lega að uppruna til danslag, því til
eru forn viðlög í sama bragarhætti,
eins og t.d. Held ég mér í hurðar-
hring, ættað úr þjóðsögunum og enn
eldra viðlag, Uti ert þú við eyjar
blár, auk þess sem háttur lagsins
er þrískiptur. Báðir kórarnir sungu
þessi lög mjög fallega og Hátíð fer
að höndum ein, var uppfært sem
víxlsöngur, þar sem Graduale barna-
kórinn söng raddsetningu eftir Hildi-
gunni Rúnarsdóttur, á móti radd-
setningu undirritaðs fyrir blandaðan
kór. Aður en þessum hluta efnis-
skrár lauk með almennum scng,
fluttu báðir kórarnir af glæsibrag
hið fræga vögguljóð Berliozar úr
verkinu Bernska Krists.
Annar hluti efnisskrár var fluttur
af Gradualekórnum og þar mátti
heyra hefðbundin barnalög en í einu
þeirra, Kemur hvað mælt var, söng
Ásdís Kristinsdóttir einsöng og gerði
það mjög fallega. Jól, Jórunnar Við-
ar við kvæði Stefáns frá Hvítadal,
er að verða klassík og var hér mjög
vel flutt með undirleik, þar sem
flautan gegnir stóru hlutverki. Þess-
um þætti lauk einnig með almennum
söng. Þriðjj þáttur tónleikanna var
einsöngur Ólafar Kolbrúnar Harðar-
dóttur í lögunum Nóttin var sú ágæt
ein, Ave María,_ bæði eftir Sigvalda
Kaldalóns og Ó, helga nótt, eftir
Adolphe Adam (ekki Adams). Bæði
kór og hljóðfæraleikarar og þá ekki
síst Olöf Kolbrún, t.d. í Ave María
og jólalaginu fallega eftir Adam,
fluttu þessi ágætu tónverk af mikl-
um innileik. Það hefur færst í vöxt,
að breyta ýmsu varðandi flutning
gamalla söngverka og getur það oft
verið til bóta en eitt mætti hafa í
huga, að tónskáld eiga sinn rétt, þó
látin séu og Ave Marían eftir Kalda-
lóns er heilstætt listaverk og óþarfi
að hnika þar nokkru til, þó í litlu sé.
Eftir hlé voru sungin jólalög í
útsetningum eftir Anders Öhrwall,
sumar ágætlega unnar, aðrar horn-
skakkar á við hefðbundnar útfærsl-
ur, eins og t.d. Hljóða nótt (Heims
um ból), sem er sérlega einfalt í
hljómbyggingu, fyrst og fremst
vegna lagferlisins og þegar reynt
er að sveigja að laginu aðra hljóma,
missir lagferlið sitt eðlilega streymi.
Lögin voru mjög fallega flutt og í
þremur, Nú ljóma aftur ljósin skær,
Fögur er foldin og í Hljóða nótt,
söng Eiríkur Hreinn Helgason ein-
söng og gerði það mjög smekklega
og á látlausan máta, er hæfír þess-
um fallegu sálmalögum. Tónleikun-
um lauk svo með almennum söng,
þar sem sungið var Heims um ból.
I heild voru þetta einstaklega falleg-
ir tónleikar, vel vandað til verkefna-
vals og flutningur mjög fallega
mótaður. Báðir kórarnir, einsöngv-
arar og hljóðfæraleikarar, sem voru
Bernhard Wilkinson, Hallfríður Ól-
afsdóttir, Monika Abendroth, Jón
Sigursson og Gústaf Jóhannesson,
áttu þar ekki lítinn hlut, undir stjórn
Jóns Stefánssonar orgelleikara
Langholtskirkju.
Jón Ásgeirsson
TÓNLIST
Akureyrarkirkja
JÓLAÓRATÓRÍAN EFTIR
J.S. Bach
Kór Tónlistarskólans á Akureyri
ásamt hljómsveit í Akureyrarkirlqu
laugardaginn 21. des. kl. 17. Ein-
söngvarar: Gunnar Guðbjörnsson,
Hildur Tryggvadóttir, Michael Jón
Clarke.Sigríður Elliðadóttir, Þór-
hildur Orvarsdóttir. Orgelleikari:
Dóróthea Dagný Tómasdóttir.
Stjómandi: Michael Jón Clarke.
NORÐLENDINGAR urðu þeirrar
ánægju aðnjótandi að fá að hlýða á
flutning Jólaóratóríunnar eftir meist-
arann mikla J.S. Bach síðastliðinn
laugardag, þetta einstaka verk sem
í raun samanstendur af sex kantötum
er innblásið af anda jólaguðspjalls-
ins, anda fagnaðar og friðar. Og víst
á boðskapur englanna á Betlehem-
svöllum um frelsarann, sem fæddist
við heldur bágbomar aðstæður í
þennan heim til þess að við mættum
lifa með Guði um eiiífð, erindi við
okkur í dag og kannski aldrei meir
en einmitt nú.
Það er skemmst frá því að segja
að frumflutningur verksins á Akur-
eyri, þ.e.a.s. þess hluta þess sem
oftast er fluttur í heild sinni á einum
tónleikum, tókst vel og staðfestir enn
einu sinni hvað hægt er að gera ef
áræði og vilji eru fyrir hendi. Tónlist
Bachs er hvorutveggja í senn stór-
kostleg og einlæg og gerir miklar
kröfur til flytjenda.
Hitann og þungann af þessum
tónleikum bar Michael Jón Clarke
sem gerði sér lítið fyrir og söng
bassahlutverkið í verkinu auk þess
að stjórna kór og hljómsveit. Þvílíkur
fengur fyrir bæjarfélag eins og Akur-
eyri að njóta krafta slíks afbragðs-
tónlistarmanns! Michael hefur lengi
verið í hópi okkar bestu baríton-
söngvara og gerði margt mjög vel á
þessum tónleikum má þar nefna tón-
les (resitatífið) í 3. hluta óratóríunn-
ar, Er hat sein Volk ertröstet. Stóra
bassaarían, Grosser Herr und starker
König, liggur hins vegar betur hrein-
ræktaðri bassarödd.
Gunnar Guðbjörnsson fór með
hlutverk guðspjallamannsins og
gerði af slíkri snilld að vart verður
eftir leikið. Raddlega er hlutverkið
afar erfitt; að mestu borið uppi af
tónlesi en einnig má þar fínna hina
undurfögru aríu, Frohe Hirten. Rödd
Gunnars býr yfir einstakri fegurð og
þegar við bætist gríðargóð söng-
tækni og músíkalítet þá þarf engan
að undra viðbrögð áheyrenda sem
stóðu upp sem einn maður í lok tón-
leikanna til að hylla þennan unga
og glæsilega tenór. Það er fullljóst
að betri guðspjallamaður verður tæp-
lega fundinn.
Sigríður Elliðadóttir altsöngkona
gegndi einnig veigamiklu hlutverki í
óratóríunni en það verður að segjast
eins og er að nokkuð skorti á að hún
ylli því. Röddin er að vísu falleg en
hún liggur alltof aftarlega og nær
þarafleiðandi ekki að berast. Osam-
ræmi milli söngkonunnar og hljóm-
sveitar truflaði dálítið í fyrstu ar-
íunni sem jafnframt er sú þekktasta,
Bereite dich Zion, en í hinum síðari
tveimur náði Sigríður sér betur á
strik.
Tvær ungar og afar efnilegar
söngkonur komu lítillega við sögu;
Þórhildur Örvarsdóttir var yndislegur
engill og Hildur Tryggvadóttir söng
ágætlega dúett með Michael Jóni
þrátt fyrir lítils háttar óöryggi á
stöku stað.
Hljómsveitin var að stórum hluta
skipuð hljóðfæraleikurum sem enn
eru í námi og leið einna mest fyrir
skort á sjálfstrausti. Leikur hennar
var á köflum óhreinn og þá sérstak-
lega hjá blásurum, en hún stóð sig
líka með prýði og studdi vel við
söngvarana, ekki síst í kórköflunum.
Sem dæmi má nefna sálminn Brich
an, o schönes Morgenlicht. Sinfónían
eða hjarðljóðið í upphafi annars hluta
var einnig vel flutt og sýnir að
ástæða er til að vænta góðra hluta
frá hljómsveitinni. Orgelleikari var
Dóróthea Dagný Tómasdóttir og skil-
aði sínum þætti með sóma.
Síðast en ekki síst ber að nefna
nýstofnaðan Kór Tónlistarskólans á
Akureyri sem söng af miklu öryggi
allt frá fyrstu hljómunum í upphafs-
kórnum til loka verksins. Hér er enn
eitt dæmi um vinnu Michaels sem
skilað hefur miklum árangri. Hljóm-
ur kórsins er tær og sérlega fallegur
og greinilegt að þar eru engir viðvan-
ingar á ferð enda hafa margir söngv-
aranna stundað söngnám við Tónlist-
arskólann á Akureyri. Sópraninn
hefur áberandi fallegan blæ og söng-
ur hans í hæðinni oft hrífandi. Það
er óhætt að fullyrða að þáttur kórs-
ins í fiutningi Jólaóratóríunnar hafi
verið einn af hápunktum kvöldsins
og gleðin í söng þeirra gerði tónleik-
ana jafn hátíðlega og raun bar vitni.
Sem sagt; ánægjulegir tónleikar
seint á jólaföstu og ástæða tii að
hvetja Reykvíkinga að fjölmenna á
Jólaóratóríuna þegar hún verður flutt
af Mótettukór Hallgrímskirkju,
Gunnari Guðbjörnssyni o.fl. milli jóla
og nýárs. Við norðanmenn þökkum
fyrir okkur og væntum þess að við
fáum að heyra verkið aftur á sama
tíma að ári og svo öll komandi ár!!
Rósa Kristín Baldursdóttir
Sálumessa
TÓNLIST
Illjómdiskar
MAURICE DURUFLÉ
Requiem Op. 9, Suite Op. 5. Hallgrímskirkja
Motet Choir. Hörður Áskelsson. Klais organ
of Hallgrímskirkja Reykjavík. Hannfried
Lucke. Rannveig Braga (mezzo-sópran). Mic-
hael Jón Clarke (bariton). Inga Rósa Ingólfs-
dóttír (selló). Mótettukór Hallgrímskirkju.
Hörður Áskelsson, sljómandi. Hannfried
Lucke, orgel. Upptaka: Bjami Rúnar Bjama-
son. Tæknimaður: Vigfús Ingvarsson. THO-
ROFON Classics CTH 2339
MAURICE Duruflé (1902-1986) var
einn af merkustu organistum og tónskáld-
um Frakklands á þessari öld. Hann var
mjög gagnrýninn á eigin tónsmíðar, sem
kann að skýra hversu fá tónverk liggja
eftir hann. Eftir þeim verkum að dæma
sem hér eru til umfjöllunar er hann stór-
merkilegt tónskáld, enginn framúrstefnu-
maður - nánast impressionisti, einsog
margir samlandar hans. Það fer heldur
ekki leynt að hann hefur verið mikill org-
anisti.
Sálumessuna op. 9 samdi Duruflé 1947,
en sú útgáfa sem hér heyrist er síðari
endurgerð, þar sem orgel er komið í stað
hljómsveitar. í þessu verki er ekki að frnna
„Dies irae“ né ógn og bræði illra afla (frek-
ar en hjá Fauré). Hér gefst hvorki rúm
né tóm til ítarlegrar umfjöllunar um tón-
skáldið og þó einkum tónsmíðarnar á
hljómdiskinum. Sálumessan er mjög
áhrifaríkt verk við fyrstu heyrn (hún bíð-
ur frekari könnunar). Bæði tónverkin bera
vott um mikla innstæðu, kunnáttu og
aga. Án efa mega þau kallast meistara-
verk.
Flutningur Mótettukórs Hallgríms-
kirkju á sálumessunni undir stjórn Harðar
Áskelssonar er í einu orði sagt frábær.
Sama má segja um einsöngvara og fram-
úrskarandi orgelleik Hannfrieds Luckes,
sem blómstrar heldur betur í svítunni.
Þetta verður víst að nægja að sinni,
en missið ekki af þessum hljómdiski!
I draumi sér-
hvers manns
TÓNMST
Illjómdiskar
ÍSLANDSTÓNAR
í útsetningum fyrir panflautu, flautu og gít-
ar. Efni m.a.: Hvert örstutt spor (Jón Nor-
dal), Systkinin (Torfi Ólafsson), Sofðu unga
ástin mín (íslenskt þjóðlag), Nóttín var sú
ágæt ein (Sigvaldi Kaldalóns), í draumi sér-
hvers manns (Torfi Ólafsson). Martial Narde-
au: flauta. Tryggvi Hubner: gítar. Þórir Úlaf-
arsson: hljómborð, forritun, útsetningar pan-
flautu. Utgefandi: Lag og (jóð, Torfi Ólafs-
son. Dreifing: Spor hf. Nýbýlav. 4, Kóp.
Upptaka og hljóðvinnsla: Halldór Víkingsson.
1996. L&L 002 CD.
I DRAUMI sérhvers manns blunda ýms-
ar langanir, svosem einsog að semja tónlist
og jafnvel leika hana líka. Stundum rætist
draumurinn og stundum bara til hálfs og
varla það eða bara alls ekki. Þetta er bara
eins og með alla drauma. Stundum ná
menn þeim tilgangi sem stofnað var til,
hver svo sem hann kann að vera, og ekk-
ert nema gott um það að segja. Eða það
held ég.
Nú held ég að tilgangur Torfa Ólafsson-
ar með hljómdiskinum íslands tónar, sem
inniheldur hugljúf lög (þekkt og/eða frum-
samin af T.O.) og útsett eru fyrir pan-
flautu, flautu, gítar og hljómborð, sé fyrst
og fremst að veita hlustandanum notalega
stund með ljúfum hljómum. Það vill nú hins
vegar svo til að flest laganna öðlast fyrst
tilgang og þokka fyrir tilstilli textans, ann-
ars verða þau lítið meira en þægilegt „sánd“
— svosem einsog á þessum hljómdiski. Ef
það var tilgangurinn þá hefur hann náðst;
þetta eru ljúf lög, laglega leikin og kannski
bara ágætlega. Panflautan hljómar einsog
panflauta, einsog við var að búast, og hvorki
hún né hin hljóðfærin hafa neitt sérstakt
að gera með „íslands tóna“ — jafnvel þó
lögin séu alíslensk.
Vera má að þetta höfði til meirihlutans,
sem hefur alltaf rétt fyrir sér. Allt í góðu
lagi með upptöku og hljóðvinnslu.
Hér höfum við sumsé lagið, en ekki ljóðið.
Oddur Björnsson