Morgunblaðið - 18.03.1997, Page 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 18. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
plnrgawWaliilí
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HVERJIR EIGA
PENINGANA?
UPPHLAUP forystumanna verkalýðsfélaganna um
helgina og stjórnarandstöðunnar á Alþingi í gær er
eitt af því fáránlegasta, sem hér hefur gerzt í langan tíma.
Talsmenn þessara aðila halda því fram, að með hugmynd-
um, sem uppi eru um breytingar á lífeyrissjóðakerfinu sé
verið að „skerða lífeyrisrétt“ launþega. Ekkert er fjarri
sanni. Það er þvert á móti verið að auka rétt félagsmanna
lífeyrissjóðanna til þess að hafa eitthvað að segja um
meðferð eigin fjármuna.
Eins og lífeyrissjóðakerfið er byggt upp og hefur verið
í áratugi greiðir launþegi 4% af launum sínum í lífeyris-
sjóð og vinnuveitandi hans borgar 6%. Út á þessi 6% eiga
vinnuveitendur fulltrúa í stjórnum lífeyrissjóða og út á
4% launþegans tilnefna verkalýðsfélög fulltrúa í stjórnir
lífeyrissjóða. Auðvitað eru 6%, sem vinnuveitendur borga
hluti af heildarkjörum launþegans og þess vegna eru þau
10%, sem ganga til lífeyrissjóðsins hans fé en ekki annarra.
Þær hugmyndir, sem ríkisstjórnin hefur bersýnilega
verið að fjalla um er að launþegar hafi eitthvað um það
að segja, hvernig þeirra eigin fjármunum er ráðstafað.
Þeim er nú skylt að vera í lífeyrissjóði, sem um hefur
verið samið á milli vinnuveitanda þeirra og þess verkalýðs-
félags, sem þeim er einnig skylt að vera í. Ríkisstjórnin
treystir sér greinilega ekki til þess að ganga svo langt
að leggja fram frumvarp á Alþingi, sem afnemur í eitt
skipti fyrir öll þessa skylduaðild launþega að einum til-
teknum lífeyrissjóði. Hins vegar virðist hún vilja veita
launþeganum rétt til þess að ákveða að hluta til hvert
hans eigin fjármunum er ráðstafað.
Það eru ósköp einfaldlega ósannindi að halda því fram
að með slíkum hugmyndum sé verið að skerða lífeyrisrétt
launþega. Það er verið að veita launþegum rétt til þess
að hafa eitthvað um það að segja, hvernig og hvar lífeyris-
sparnaður þeirra er ávaxtaður. Það er m.ö.o. verið að
gera tilraun til að draga úr forsjárhyggju vinnuveitenda
og verkalýðssamtaka í málefnum launþega.
Og þar er að sjálfsögðu komin ástæðan fyrir upphlaupi
verkalýðsforystunnar um helgina. Það er verið að draga
úr ráðstöfunarrétti verkalýðsforingjanna á annarra manna
fé. Það er löngu tímabært að það sé gert og lofsvert fram-
tak af hálfu ríkisstjórnarinnar, ef hún stendur við það.
Það er reyndar líka verið að draga úr afskiptum vinnuveit-
enda af því, hvernig launþegar ráðstafa fjármunum sínum.
Á síðari árum er ljóst, að það gætir tilhneigingar hjá vinnu-
veitendum til þess að nota aðstöðu sína í stjórnum lífeyris-
sjóða til að beita þeim í því viðskiptastríði, sem hér stend-
ur nánast linnulaust yfir á milli einstakra blokka í atvinnu-
lífinu.
Það er þess vegna einber hræsni, þegar því er haldið
fram, að með slíkum ráðstöfunum sé verið að skerða lífeyr-
isrétt fólks. Þegar verkalýðsforingjarnir gengu út úr húsa-
kynnum sáttasemjara um helgina til þess að mótmæla líf-
eyrissjóðafrumvarpi ríkisstjórnarinnar voru þeir ekki að
mótmæla réttindaskerðingu launþega, sem var engin, þvert
á móti, heldur voru þeir að mótmæla því að dregið væri
úr völdum þeirra sjálfra yfir Qármunum annars fólks. Og
undir þetta rugl taka talsmenn stjórnarandstöðunnar á
Alþingi.
Eins og Morgunblaðið hefur margítrekað bent á undan-
farna mánuði og misseri eiga félagsmenn lífeyrissjóðanna
þá fjármuni, sem í þeim eru. Þeir eiga sjálfir að kjósa sér
trúnaðarmenn til þess að fara með málefni sjóðanna. Þeir
eru fullfærir um það. Það eru engin rök fyrir því lengur
að samtryggingarkerfi vinnuveitenda og verkalýðsfor-
ingja, sem augljóslega er til staðar í lífeyrissjóðakerfinu
sitji yfir fjármunum, sem þeir eiga ekkert í.
Ef verkalýðsforingjarnir ýta félagsmönnum verkalýðs-
félaganna út í verkfall til þess að berjast fyrir óbreyttu
ástandi í lífeyrissjóðakerfinu, eru þeir að nota þetta fólk
til þess að berjast gegn eigin hagsmunum en fyrir þröng-
um sérhagsmunum verkalýðsforingja og vinnuveitenda.
Og það væri yfirgengileg misnotkun aðstöðu.
Ef ríkisstjórnin gefst upp fyrir hótunum verkalýðsfor-
ingja út af þessu máli er ljóst, að það er tímabært að
félagsmenn lífeyrissjóðanna um land allt stofni eigin sam-
tök til þess að veija hagsmuni sína gegn sérhagsmunabar-
áttu samtryggingarkerfis verkjalýðsforingja og vinnuveit-
enda og knýja fram nauðsynlegar lagabreytingar á Alþingi.
TilgangTirinn að efl;
málaþjónustu ban]
Samningaviðræður um
kaup Landsbankans
á helmingshlut Bruna-
bótafélagsins í VÍS
tóku aðeins örfáa daga,
en málið allt á þó
miklu lengrí aðdrag-
anda. Kristinn Briem
hefur kynnt sér sjónar-
mið Landsbankans í
þessu efni og veigamik-
il atriði í kaupsamningi
þessara aðila.
BANKASTJÓRARNIR Halldór Guðbjarnason og Sverrir Hermannssor
bankaráðs, Hilmar Pálsson, framkvæmdastjóri Eignarhaldsfélags Brunal
mundarson, bankastjóri, undirrita samning um kaup Landsbankans á
KAUP Landsbanka íslands á
helmingshlut. í Vátrygg-
ingafélagi íslands hf.
komu íslenska fjármála-
heiminum gjörsamlega í opna skjöldu
þegar tilkynnt var um þau á föstu-
dag. Þar áttu menn von á því að rík-
ið myndi innan skamms hefja undir-
búning að því að selja hlutabréf sín
í bankanum, en voru því algjörlega
óviðbúnir að bankinn réðist sjálfur í
ein stærstu einstöku hlutabréfakaup
sem gerð hafa verið hérlendis.
Um helgina hafa bæði stjómendur
annarra fjármálastofnana, lögfræð-
ingar og endurskoðendur velt því fyr-
ir sér hvemig bankinn hafí bolmagn
til kaupanna, ekki síst þar sem hann
þurfti fyrir fáum ámm að taka víkj-
andi lán til að styrkja eiginfjárstöðu
sína. í því sambandi hafa menn bent
á að kaupverðið, 3,4 milljarðar króna,
svari til um helmings alls eigin fjár
Landsbankans. Hefur því m.a. verið
haldið fram að með kaupunum sé
bankinn að brjóta lög. Viðskiptin hafa
einnig vakið upp gremju hjá ýmsum
aðilum, t.d. meðal forráðamanna ann-
arra tryggingarfélaga og banka, þar
sem þau þykja í fullkominni andstöðu
við áform ríkisstjómarinnar í einka-
væðingu.
Kaupin eiga sér skamman aðdrag-
anda, eins og fram hefur komið, því
gengið var frá samningum á einungis
sex dögum. Það er hins vegar miklu
lengra síðan Landsbankinn tók þá
ákvörðun að kanna möguleika á því
að hefja starfsemi á sviði líf- og lífeyr-
istrygginga. Bankinn hefur allt frá
árinu 1993 verið að kynna sér rekstur
banka á þessu sviði í Evrópu. Þannig
hefur Brynjólfur Helgason aðstoðar-
bankastjóri á undanförnum ámm
heimsótt ijölmarga evrópska banka
sem bjóða viðskiptavinum sínum
tryggingarþjónustu samhliða hefð-
bundinni bankaþjónustu.
í þessu sambandi er einnig rifjað
upp að fyrir rúmum 3 ámm eða svo,
hafi farið fram viðræður á milli eig-
enda líftryggingafélagsins Samlífs hf.
um möguleg kaup Landsbankans á
helmingshlut í því félagi. Ekki hafi
náðst samkomulag um viðskipti, þar
sem Landsbankanum hafi einungis
staðið til boða að kaupa 10% hlut í
félaginu, sem var ekki nægjanleg
hlutdeild, að mati forráðamanna
Landsbankans.
Viðræður áttu sér einnig stað á
síðasta ári við eigendur Alþjóða líf-
tryggingafélagsins um kaup á félag-
inu. Eigendur þess félags voru hins
vegar á sama tíma í viðræðum við
sparisjóðina sem virðast hafa boðið
betur.
Sérstakur vinnuhópur
þjálfaður í Bretlandi
Síðustu mánuði hefur farið fram
mikil vinna innan Landsbankans við
að skoða ýmsa möguleika á trygging-
arsviðinu. Þannig hefur t.d. verið
starfandi þar sérstakur vinnuhópur
um tryggingar undanfarna mánuði,
en hópurinn er þessa dagana í þjálf-
un í Bretlandi. Þá var vinna langt
komin við að undirbúa samstarf við
erlenda aðila, en í því sambandi var
rætt um ýmsa möguleika, þ.á m.
stofnun sérstaks fyrirtækis eða sam-
starf með öðrum hætti. Væntanlega
verður ekkert af slíku samstarfi, en
fyrirætlanir eru uppi innan bankans
um að kynna tryggingatengd sparn-
aðarform í nafni Landsbankans fyrir
sumarið.
Áhugi Landsbankans á lífeyris-
sparnaði landsmanna fór ekki fram
hjá neinum sem fylgdist með árs-
fundi bankans nú í byrjun mánaðar-
ins. Þar lýsti Kjartan Gunnarsson,
formaður bankaráðs, því yfir að ef
stjórnvöld teldu það einhvers virði
að hafa í framtíðinni sterka og öfluga
banka á íslandi, væri augljóst að
skapa þyrfti þeim grundvöll til að
taka með eðlilegum hætti þátt í líf-
eyrissparnaði landsmanna. Kjartan
hvatti til þess að heildarendurskoðun
færi fram á allri löggjöfinni um líf-
eyrissjóði og málefni þeirra með það
fyrir augum að nýjungum á þessu
sviði yrði veitt eðlilegt svigrúm og
öllum sem hefðu heimildir til að taka
að sér ávöxtun Ijármuna fyrir al-
menning yrði gefinn jafn kostur á
því að ávaxta þetta fé eins og annað
fé.
„Hlutirnir
gengu hratt“
Erfitt er að tímasetja nákvæmlega
hvenær alvarlegar þreifíngar hófust
um kaupin á hlutabréfunum í VÍS.
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins mun hugmyndin að kaupun-
um fyrst hafa kviknað hjá þeim
Landsbankamönnum við lestur frétt-
ar á viðskiptasíðu Morgunblaðsins
þann 11. janúar sl. um að þreifingar
hefðu átt sér stað um sölu á hlut
Eignarhaldsfélags Brunabótafélags-
ins í VÍS. Þar kom fram að samtöl
hefðu átt sér stað við Lífeyrissjóð
verslunarmanna um það mál.
Liðlega hálfur mánuður er síðan
bankastjórar Landsbankans, þeir
Björgvin Vilmundarson, Sverrir Her-
mannsson og Halldór Guðbjarnarson,
áttu fund með Axel Gíslasyni, for-
stjóra VÍS, og Hilmari Pálssyni,
framkvæmdastjóra Eignarhaldsfé-
lags Brunabótafélagsins. Axel hafði,
samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins, átt frumkvæði að þessum
fundi, þar sem hann mun hafa talið
að kanna bæri hvort möguleiki væri
á samstarfi á milli VÍS og Lands-
bankans á sviði lífeyrissparnaðar og
trygginga. Engin ákveðin niðurstaða
varð af þessum fundi.
Um svipað leyti hófust síðan þreif-
ingar gagnvart Eignarhaldsfélagi
Brunabótafélagsins og þann 4. mars
sl. hafði starfandi lögmaður sam-
band við Hilmar Pálsson, forstjóra
félagsins, fyrir hönd bankans til að
kanna möguleika á kaupum bréf-
anna. Viðræðurnar við Brunabótafé-
lagið voru síðan komnar í gang und-
ir lok þeirrar viku eða 6.-7. mars.
Til marks um þá leynd sem hvíldi
yfir málinu má nefna að Axel Gísla-
son, forstjóri VÍS, fékk ekkert að
vita fyrr en á mánudag í síðustu
viku. Má með sanni segja að hlutirn-
ir hafi gengið hratt fyrir sig, því
fimmtudaginn 13. mars var sam-
komulag um kaupin svo gott sem í
höfn. Þann dag var það kynnt í bank-
aráði Landsbankans og stjórn Eign-
arhaldsfélags Brunabótafélagsins,
en einnig borið undir bankaeftirlit,
Vátryggingaeftirlit, Samkeppnis-
stofnun o.fl. aðila. Samningurinn var
síðan undirritaður föstudaginn 14.
mars, um kl. 16.00.
Hart sótt
að bankakerfinu
Ljóst þykir að ný þekking innan
bankans á tryggingamarkaðnum
hafi gert kleift að ganga jafnhratt
tii verks og raun bar vitni. Þá er
nokkuð augljóst að eftir því sem fleiri
hefðu fengið vitneskju um viðræð-
urnar hefði málið byijað að kvisast
út og orðið allt miklu þyngra í vöf-
um. Brýn nauðsyn var því á að ljúka
málinu á fáum dögum eins og í öðr-
um viðskiptum af þessum toga.
Tilgangurinn með kaupunum er
að efla fjármálaþjónustu bankans,
bæði fyrir einstaklinga og fyrirtæki,
í samræmi við þróunina í nágranna-
löndunum. Þar hafa bankar sótt
mjög inn á tryggingamarkað og haf-
ið sölu á hvers kyns tryggingum.
Franskir bankar hafa gengið hvað
lengst í þessu efni og hafa náð hárri
hlutdeild í líftryggingum.
Á hinn bóginn má einnig benda á
að tryggingafélög, ekki síst hér á
landi, hafa mjög sótt inn á lánamark-
aðinn og verið mjög virk á þeim
markaði. Raunar hefur verið sótt að
bankakerfinu úr fleiri áttum á fjár-
magnsmarkaðnum á síðustu árum
og hlutur þess verið að minnka í
öllu íslenska lánakerfinu. Þar vegur
þyngst hraðvaxandi vægi lífeyris-
sjóðanna og húsnæðiskerfisins með-
an hlutdeild bankanna hefur minnk-
að að sama skapi.
Með samstarfi sín á milli geta
Landsbankinn og Vátryggingafélag-
ið samtvinnað sína þjónustu. Við
blasa miklir möguleikar til að bjóða
fjölbreyttari þjónustu en áður og
lækka kostnað, en á það ber að líta
að bæði bankinn og tryggingafélagið
hafa víðfeðmt dreifinet um landið. í
því efni eykur tæknin enn á mögu-
leikana.