Morgunblaðið - 08.05.1997, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 8. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Ferðinni á
tindinn frestað um
tvo daga
ÍSLENSKU Everestfararnir hafa frestað
göngn sinni á topp Everest um tvo daga
vegna slæms veðurs. Þrír leiðangrar lögðu
af stað á tindinn í vikunni og hafa þeir
allir neyðst til að snúa til baka vegna
slæms veðurs. Veðurspá frá 9.-12. maí
gerir ráð fyrir 70-90 hnúta vindi í 9.000
metra hæð, en það er meira en 12 vindstig.
Leiðangurinn sem Is-
lendingarnir eru í fyrir-
hugar að fara í þremur
hópum á tind Everest.
Fyrsti hópurinn lagði af
stað á þriðjudag. Hann
fór fullseint af stað frá
grunnbúðum og lenti í
miklum hita og var rúm-
lega 10 tíma upp í búðir 3. Fjallgöngu-
mennirnir voru svo uppgefnir eftir daginn
að þeir tóku sér hvíldardag í gær. Af
þeim orsökum frestast fjallganga fslend-
inganna um einn dag. í gærmorgun fengu
þeir nýja veðurspá og hún var með þeim
hætti að þrír leiðangrar, sem voru í búðum
þijú, sneru til baka. Veðrið í dag á að
vera viðunandi en 9.-12. maí er gert ráð
fyrir norðlægum áttum, 70-90 hnútum í
9.000 metra hæð. Þess má geta að 65
hnútar er 12 vindstig. Þessi spá gerði það
að verkum að fyrsti hópur stoppar í búð-
um þrjú í 1-2 daga að auki til að sjá hvort
veður skánar. Það þýðir að íslendingarnir
fara ekki af stað fyrr en á laugardag og
gætu þá verið á toppnum á þriðjudag ef
allt gengur vel.
Mikilvægt að meta aðstæður rétt
í síðasta pistli Everestfaranna til Morg-
unblaðsins fjalla þeir um lokaáfanga ferð-
arinnar og hvernig hann er skipulagður.
„ Astæðan fyrir þvi að við skiptum leið-
angrinum í þrennt er ein-
föld: Það kostar mikla
vinnu og erfiði að koma
tjöldum og búnaði upp í
fimmtu og efstu búðir.
Til að spara þá vinnu er
komið nægum búnaði
upp til að 6-7 menn geti
dvalist þar í einu. Það
þýðir 3-4 leiðangursmenn auk Sherpa í
hvert sinn. Áætlun okkar er svo á þá leið
að fyrsti hópur kemur upp í Suðurskarð
úr fjórðu búðum snemma dags og hvílist
þar í fimmtu búðum. Sá hópur leggur svo
af stað undir miðnætti og er gert ráð
fyrir að ganga alla nóttina og ná tindi
ef veður og geta leyfir, í síðasta lagi um
hádegi daginn eftir. Súrefni er notað alla
leið frá Suðurskarði. Það er ekki oft sem
unnt er að komast neðar en í Suðurskarð
aftur og þarf hópurinn því að öllum lik-
indum að dveljast þar um nóttina. Næsti
hópur getur því ekki komið sér fyrir í
Suðurskarði fyrr en daginn eftir. Þetta
gerir því að verkum að a.m.k. tveir dag-
HALLGRÍMUR Magnússon tók þessa
mynd úr fjórðu búðum. Suðurskarð er
fyrir miðri mynd, en þar verða fimmtu
búðir. Þaðan gera fjallgöngumennirnir
atlögu að tindinum sem blasir við á
myndinni fallegur en ógnvekjandi.
ar verða að vera á milli hópa.
Það er ákaflega erfitt að ákveða hvenær
skuli lagt í hann og hvar beðið skuli veð-
urs, ef það er ekki gott. Það má gera ráð
fyrir að ef of löngum tíma er eytt ofar-
lega í fjallinu séu menn orðnir það þreytt-
ir að þeir þurfi að fara niður aftur og
hafi jafnvel ekki tíma til að hvílast og
reyna aftur. Þarna spilar reynsla og góð-
ar upplýsingar um veður máli en kannski
ekki síst sjötta skilningarvitið, hugrekki
og heppni. Það er hins vegar ljóst að ekki
er hægt að bíða veðurs hér í grunnbúðum,
það tekur a.m.k. þijá daga að komast í
Suðurskarð og veður getur breyst mikið
á þeim tíma og allir vita að ekki er hægt
að treysta á veðurspár í blindni. Því verð-
ur að bíta á jaxlinn og hrökkva eða
stökkva og taka afleiðingunum. Sem dæmi
má nefna að ef fyrsti hópurinn okkar
þarf að koma niður aftur eftir nokkra .
daga lenda þeir aftast i röðinni, okkar
hópur er þá fyrstur og þá blasir við okk-
ur að taka ákvarðanir um næstu skref.“
Björn Ólafsson sagði í samtali við Morg-
unblaðið að venjulega hækkuðu hinir
hvössu háloftavindar, sem að jafnaði leika
um topp Everest, í byijun maí og þá sköp-
uðust ágætar aðstæður til að ganga á tind-
inn. Þetta virtist ætla að gerast heldur
seinna í ár en venjulega og menn yrðu
bara að taka því.
Björn sagði áður en íslendingarnir
lögðu af stað frá íslandi, að veðrið væri
sá þáttur sem kæmi til með að ráða mestu
um hvort þeim tækist ætlunarverk sitt,
að ganga á tind Everest. Hann sagði í gær
að ekkert tilefni væri til svartsýni þó að
veðurútlitið væri slæmt þessa stundina.
Reynslan sýndi að það væri hægt að ganga
á tindinn allt fram undir 25. maí og menn .
myndu því sæta færis þegar veður batnaði.
Dauðaslys í hlíðum Lhotse
Fjallgöngumennirnir voru í fyrradag
minntir á að þeir eru að takast á við að-
stæður þar sem stundum er skammt á
milli lífs og dauða. Ungur Sherpi lést í
fyrradag þegar hann hrapaði í hlíðum
Lhotse, nálægt fjórðu búðum. Ekki liggur
nákvæmlega fyrir hvað olli slysinu, en
flest bendir til að augnabliks óaðgæsla
hafi ráðið mestu um hvernig fór. Þegar
farið er yfir varasöm svæði eru fjallgöngu-
mennirnir að jafnaði bundnir í línu, en
af einhveijum orsökum var það ekki í
þessu tilfelli.
Everestsíða Morgunblaðsins:
http://www.is/everest/
Samningur um kaup Danakonungs á Reykjavík kom með Vædderen til íslands
birtist sjónum almennings von bráðar.
Tímamótaverk
J 'J s\b
Bítlanna
arts Cíub Band
í Háskólabíói
6. júní kl. 20:00
7. júní kl. 17:00
7. júníkl. 20:00
Reykjavík
seld fyrir
þijárjarðir
Kaupbréf fyrír Reykjavík er meðal þeirra
íslensku handrita sem danska varðskipið
Vædderen flutti frá Kaupmannahöfn. Bréfið
er skráð á skinn á Bessastöðum 1615 og
STEFÁN Karlsson forstöðumað-
ur stofnunar Árna Magnússonar
segir að meðal þessara fornbréfa
sem stofnunin hefur nú fengið í
hendur sé gríðarlegur fjöldi bréfa
sem aldrei hafi verið prentuð. Kaup-
samningurinn um Reykjavík sé eitt
þeirra.
Skemmtilegt bréf
„Þótt þetta bréf sé kannski ekki
merkilegra en ýmis önnur, er það
sérstaklega skemmtilegt vegna
innihaldsins. Þarna hafa óvenju
margir staðir sem koma við sögu
skipt um hlutverk, eins og Bessa-
staðir sem hýsti þá danskan höfuðs-
mann en er nú núverandi forseta-
setur og Laugarvatn sem síðar varð
skólasetur.“
Stefán segir vitað að Danakon-
ungur hafi eignast Reykjavík á
þessum tíma samkvæmt fyrri heim-
ildum. „Kaupin fóru fram milli
Herlufs Daa höfuðsmanns fyrir
hönd konungs og þeirrar frómu
dáindiskvinnu Guðrúnar Magnús-
dóttur með samþykki sona hennar.
Guðrún var ekkja eftir Narfa Orms-
son lögréttumann.
Með kaupsamningnum selur
Guðrún 50 hundruð í Reykjavík
með kirkjueign sinni, en áður hafði
konungur eignast 10 hundruð í
Reykjavík, sem var 60 hundraða
jörð. Á móti fékk Guðrún jarðirnar
Laugarvatn í Grímsnesi, Bakka á
Kjalarnesi og Kiðafell í Kjós. Fimm
vottar eru nefndir, sem sagðir eru
hafa sett handskriftir sínar undir
bréfið og á það trúlega við annað
eintak af kaupsamningnum, því að
undir þessu eru ekki undirskriftir
heldur hafa þrír menn staðfest það
með hangandi innsiglum.
Annað varðveittu innsiglanna er
með fangamarkinu L.R., og einn
vottanna er nefndur Laures Ras-
musson en það mun vera Lauritz
Rasmussen umboðsmaður,“ segir
Stefán.
Hann segir að lög um að gera
skyldi skriflega samninga um öll
meiri háttar kaup hafi verið sett
með Jónsbók árið 1281. Þau átti
að votta með innsiglum og tíðkaðist
ekki að setja eiginhandarundir-
skriftir í staðinn fyrr en um 1600.
Þúsundir bréfa um kaup séu varð-
veitt, sum í frumriti en önnur í
uppskriftum.
Neyddur til að selja
í grein sr. Þóris Stephensen í
ritröðinni Landnám Ingólfs kemur
meðal annars fram að þegar versl-
unareinokun komst á árið 1602
varð Hólmskaupstaður verslunar-
miðstöð stórs svæðis við innanverð-
an Faxaflóa og því hafi verið eðli-
legt að konungsvaldið hefði áhuga
á að eignast Reykjavík eða ítök þar.
„Lauritz Krus var höfuðsmaður
á Bessastöðum um 1590. Hann mun
hafa sótt þetta mál mjög fast, en
í óþökk Narfa, sem var að reyna
að tryggja sér alla ReykjavíK Narfi
varð þó að láta undan. Hetfnildir
segja, að hann hafi grátandi játað
af sér 10 hundruðum úr landi Vík-
ur, var enda hótað með gapa-
stokki, ef hann neitaði,“ segir sr.
Þórir.
Ekki er talið ósennilegt að Guð-
rún hafi búið um tíma í Reykjavík
eftir lát Narfa, í ljósi þess hversu
seint staðfesting konungs á kaup-
unum kom. Samkvæmt fyrirliggj-
andi heimildum var Narfi enn á lífi
1607, en hann hafði fengið stærstan
hluta Reykjavíkur í arf eftir föður
sinn, Orm Jónsson lögréttumann
og sýslumann. Bræðurnir Jón og
Þórður Ásbjörnsson áttu 20 hund-
ruð í Reykjavík sem Munkaþverár-
klaustur hafði áður átt, en seldu
Narfa sinn hlut 1569.
Kaupin voru hins vegar umdeild
þvi Páll Vigfússon lögmaður á Hlíð-
arenda var talinn eigandi og við
skipti á búi hans 1570 kom Engey,
Laugarnes og svokallaður Víkur-
partur fyrir Seltjarnarnes í hlut
Ónnu, systur Páls, kenndri við
Stóru-Borg. Endanleg niðurstaða i
málið fékkst að sögn Þóris ekki
fyrr en á Öxarárþingi árið 1602.
Stefán kveðst efast um að kaup-
samningurinn hafi nokkurn tíma
verið formlega ógiltur, en jörðin
hafi hins vegar komist í eigu fs-
lenska ríkisins um leið og aðrar
eignir Danakonungs.
Innréttingar
á konungsjörð?
„Hafnarljörður var meiri versl-
unarstaður á þessum tíma og mað-
ur hefur heyrt að ekki hafi verið
sjálfsagt mál að Innréttingar Skúla
Magnússonar fógeta risu í Reykja-
vík. Ég hef verið að velta því fyrir
mér hvort ein ástæða þess að Inn-
réttingarnar hafi verið settar niður
í Reykjavík hafi verið sú að konung-
ur átti jörðina," segir hann.