Morgunblaðið - 08.05.1997, Blaðsíða 64

64 FIMMTUDAGUR 8. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Dýraglens
B6 V&&AP
<StæA etrr-
HVAÐÍþl/l!
Grettir
Ljóska
Smáfólk
D0 ME A FAVOR..60 A5K
,*PiGPEN"U)l4‘t' ME D0E5M'T
WEAR A BA5EBALL CAP..
TWE MANAGER WANT5 TO KNOW
U)HV VOU DON'T WEAR A CAP..
ic
HE 5AID HE D0E5N'T UJANT
• TO MU55 UP HIS HAIR..
Gerðu mér greiða ... farðu og Stjórinn vill fá að vita af hverju Hann sagðist ekki vilja rugla hár-
spyrðu „Sóða“ hvers vegna hann þú ert ekki með húfu. inu.
sé ekki með hornaboltahúfu.
BREF
TIL BLAÐSINS
Kringlan 1103 Reykjavík • Sími 569 1100 • Símbréf 569 1329
Hverjir náðu
í Maísljörnuna?
Seinasti apríl.

HEYKIÐ J. GHUNO'S .tlirl. Mraika i.Ul.iUI. *»0 a*THCMUI UUO . M> ki. 1*1 •,■„ 1, : NAFTA^ 1 NAFTA 30 nuru : ULsrJORARi nToom VBUII •louirim »10 NAFTA
KFNALAUOIN OUESIR
FhhI ( ölliiin vrr/.limiiin.
Frá Arna Björnssyni:
FRÓÐLEGT var að lesa frásögn
Péturs Péturssonar 1. maí af heim-
sókn hans til Halldórs Laxness í
Gljúfrasteini vorið 1987 til að spyrja
hann um tilurð kvæðisins Maí-
stjörnunnar.
Áður en Hús skáldsins var sýnt
í Þjóðleikhúsinu veturinn 1981-82
með sönglögum Jóns Ásgeirssonar
var ljóðið langt frá því öllum kunn-
ugt og auk þess misvel þokkað eft-
ir stjórnmálaskoðunum manna. En
á seinasta hálfum öðrum áratug
hefur það orðið
alþjóðareign.
Ýmsir hafa
gaman af að vita
sem gerst um
tildrög þekktra
ljóða. Mig lang-
ar því að bæta
við nokkrum
molum um þetta
sama kvæði sem
mér tókst að
tína saman vorið
1984, sama árið
og Halldór Lax-
ness gaf út sein-
ustu bók sína,
Og árin líða.
Veturinn
1983-1984 ann-
aðist ég á hálfs-
mánaðar fresti
þátt í útvarpinu
sem hét Fyrir
minnihlutann.
Hinn síðasti þeirra var 5. maí og
snerist að miklu leyti um áðurnefnt
ljóð og þau lög sem þá höfðu mér
vitanlega verið samin við það og
voru eftir Jakob Hallgrímsson, Árna
Johnsen, Atla Heimi Sveinsson og
Jón Ásgeirsson.
I samtali sínu við Pétur ítrekar
Halldór að hann muni hvorki hvaða
maður hafi beðið sig um kvæðið
né sótt það til sín, og þarf svosem
engan að undra. Nú vildi svo til að
mörgum árum áður en ég undirbjó
fyrrnefndan þátt hafði Gunnar Öss-
urarson (1912-1988) trésmiður frá
Kollsvík sagt mér frá því, að hann
hefði verið þar að verki ásamt Ás-
geiri Blöndal Magnússyni (1909-
1987), síðar ritstjóra Orðabókar
Háskóia íslands.
Báðir voru þeir árið 1936 í Sam-
bandi ungra kommúnista og Ásgeir
í forystu. Gunnar var sendur til
Halldórs á Vesturgötuna til að
reyna að fá hjá honum eitthvert
meira efni í 1. maí-blað Rauða fán-
ans sem ungkommar gáfu út á
þessum árum. Halldór kvaðst vera
önnum kafinn upp fyrir haus, hann
væri að skrifa hundrað bækur. „En
eitthvað verð ég að gera fyrir ykk-
ur,“ sagði hann samt, og með það
fór Gunnar.
Nú leið tíminn fram undir sein-
asta apríl. Þá loks hringdi Halldór
í Ásgeir og sagðist vera búinn að
setja saman kvæði sem brúka mætti
í blaðið. En þá var þegar búið að
prenta allt blaðið nema kápusíðurn-
ar. Ljóðinu var því á síðustu stundu
holað niður innan á aftari kápusíðu
ofan við auglýsingar um Grunos
píputóbak, Nafta-bensín og efna-
L*n6 eru crflAlr liiimr.
Verzlið við þá sem auglýsa I Rauða fánanum
MAÍSTJARNAN sem upphaflega
var birt í Rauða fánanum.
laugina Glæsi. Og í flýtinum láðist
að setja nafn skáldsins undir það.
Þegar ég hafði viðað að mér þessum
upplýsingum með aðstoð Gunnars
og Ásgeirs herti ég upp hugann og
hringdi til skáldsins í Gljúfrasteini
til að bera málið undir hann. Hann
var hinn ljúfasti og kvað allt geta
staðist, þótt hann hefði ekki lagt
atburðarásina sérstaklega á minnið.
„Um þetta leyti hugsaði ég ekki um
annað en Ólaf Kárason. Og satt
best að segja var skáldskapurinn
ekki alltaf burðugur hjá honum
Magnúsi blessuðum [Hjaltasyni],
svo maður þurfti
ss:_____________ svolítið að hjálpa
honum til.“
Síðan fór
Halldór að
spyija um lögin
sem ég ætlaði
að nota og sagði
í því samhengi:
„Það er nú helst
þessi frá ísafírði,
sem kemst eitt-
hvað nálægt
þessu.“ Eg
reyndi að leyna
fávisku minni,
því ég hafði ekki
fyrr áttað mig á
því að Jón Ás-
geirsson væri
frá fsafírði. Ég
fór því að tala
um lag Atla
Heimis, sem mér
sjálfum þótti
skemmtilegt, en það kannaðist Hall-
dór ekki við, enda hafði það þá ekki
enn verið sungið í útvarpi. En í fram-
haldi af þessu segir Halldór: „Þeim
finnst víst ekki upphaflega lagið
nógu merkilegt?" „Hvað lag er nú
það?“ spurði ég dolfallinn. „Það var
alkunnur slagari á fjórða áratugnum
sem ég var með í huganum,“ segir
hann og raulaði lagið strax fyrir
mig í símann. Mikið þótti mér þá
slæmt að hafa ekki segulband tengt
við símtólið, og ekki kunni ég við
að biðja skáldið að endurtaka söng-
inn. Örð þau sem höfð eru eftir
Halldóri hér að framan eru því eftir
hvikulu minni. Sem betur fer bjarg-
aði Pétur Pétursson söng Halldórs
þremur árum seinna.
Nefna skal eitt dæmi þess hversu
skammt er síðan alþjóðarsátt varð
um þetta Ijóð Halldórs. Sumarið
1985 var haldinn hér norrænn safn-
mannafundur. Seint í lokahófinu var
einsog fara gerir tekið að syngja
ýmis lög frá öllum Norðurlöndum
og urðum við Sveinn Einarsson eink-
um til að stýra söng heimamanna.
Meðal annars völdum við Maístjörn-
una, enda hafði Sveinn nokkrum
árum áður sett saman leikgerðina
af Húsi skáidsins. Síðar um kvöldið
átaldi mætur íslenskur vísindamaður
mig harðlega fyrir að vera að
þröngva sér og öðrum góðum mönn-
um til að syngja kommúnistakvæði
og það fyrir framan útlendinga!
Sjálfum hefur mér reyndar ætíð
fundist Maístjaman fremur vera
ástarljóð en baráttukvæði.
ÁRNI BJÖRNSSON,
þjóðháttafræðingur.
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
til birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.