Morgunblaðið - 08.05.1997, Blaðsíða 41

40 FIMMTUDAGUR 8. MAÍ1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 8. MAÍ 1997 41
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
VANDIÞING-
EYRINGA
ALVARLEGA horfir í atvinnulífi Þingeyringa. Níu
- mánuðir eru liðnir síðan vinnsla stöðvaðist hjá
Fáfni hf., sem var burðarásinn í atvinnu og afkomu íbú-
anna á Þingeyri. Afleiðingin er víðtækt atvinnuleysi, sem
að óbreyttu leiðir til verulegs fólksflótta úr byggðarlag-
inu. Þróun mála á Þingeyri er því alvarlegt íhugunar-
efni, ekki sízt í ljósi þess að velgengni hefur einkennt
íslenzkan sjávarútveg á heildina litið nú um skeið.
Ástæður þess hvernig mál hafa þróazt á Þingeyri eru
efalítið ýmsar. Fáfnir hf. hefur þó trúlega reist sér
hurðarás um öxl með dýrum breytingum á togara fyrir-
tækisins, sem nú hefur verið seldur með og ásamt kvóta.
Næstu nágrannar, Flateyringar, seldu togara á fyrri
stigum máls og byggja hráefnisöflun á smærri bátum.
Þeirra staða er í dag önnur og betri en Þingeyringa.
Miklu skiptir, hvern veg tekið verður á þessum mál-
um. í þeim efnum verður ekki fram hjá því litið að sá
tími er liðinn þegar almannafé var ausið í taprekstur,
án tillits til arðsemi fyrirtækja. Islenzka banka- og sjóða-
kerfið tapaði feiknháum fjárhæðum á síðustu áratugum
á altari þessarar mislukkuðu „byggðastefnu“. Þetta
verklag seinkaði og varanlegum lausnum og vann gegn
hagvexti, sem er forsenda batnandi kjara í landinu. Á
þessum áratug hefur verið tekið á vandamálum atvinnu-
lífsins með öðrum hætti og farsælli fyrir þjóðarbúskap-
inn.
Með miklum samgöngubótum, Vestfjarðagöngum,
hafa byggðarlögin á þessu svæði verið færð saman í
nánast eitt atvinnusvæði. Aðstæður til atvinnu- og
byggðaþróunar ættu af þessum sökum að vera breyttar
til hins betra. Auðveldara ætti að vera að flytja óunnið
sjávarfang milli staða - sem og sækja vinnu á milli
byggðarlaga, ef og þegar aðstæður kalla á slíkt. Þannig
má nýta hráefni og vinnugetu heimafólks betur en áð-
ur, en erlent fiskverkunarfólk hefur jafnan verið nokkuð
á Vestfjörðum.
Nauðsynlegt er engu að síður að bregðast við stað-
bundnum vanda Þingeyringa, en það verður að gera
með eðlileg arðsemi- og markaðssjónarmið að leiðar-
ljósi. Stjórn Byggðastofnunar hefur nýlega veitt for-
stjóra sínum heimild til að semja við stærstu lánar-
drottna Fáfnis hf. um að leysa til sín frystihús, fiski-
mjölsverksmiðju og fleiri eignir fyrirtækisins. Þá liggur
fyrir að vestfirzkur fiskverkandi hefur áhuga á að leigja
eignirnar og hefja í þeim rekstur á nýjan leik, m.a. með
vinnslu á „Rússaþorski“. Vonandi leiðir þetta tvennt til
þess að hjól atvinnulífsins fari að snúast á nýjan leik
og sem fyrst á Þingeyri, íbúum byggðarlagsins og þjóðar-
búinu í heild til gagns og gæfu.
DAGURALDRAÐRA
IDAG, uppstigningardag, er dagur aldraðra. Hann hefur
verið haldinn hátíðlegur frá árinu 1982, en þá var
hann fyrst tileinkaður eldri borgurum að tilstuplan þáver-
andi biskups íslands, Péturs Sigurgeirssonar. í dag munu
aldraðir predika í mörgum kirkjum landsins og leiða söng.
Aldraðir hafa að undanförnu verið mjög gagnrýnir á
þau kjör, sem ríkisvaldið hefur búið þeim og þeir telja sig
hafa orðið fyrir miklum búsifjum vegna skerðingar á tekju-
tryggingu og öðrum greiðslum úr tryggingakerfinu. Jaðar-
skattar hafa ekki síður bitnað á kjörum þessa fólks en
þeirra, sem yngri eru. Sérstök jarðarskattanefnd hefur
haft að markmiði að draga úr áhrifum þeirra í skattkerf-
inu, en aldraðir óttast að hlutur þeirra verði fyrir borð
borinn. Þeir hafa með sérstakri aðgerðanefnd minnt á sig
á undanförnum misserum og bent á versnandi kjör sín.
Aldraðir í þjóðfélaginu eru nú rúmlega 27 þúsund og
fer fjölgandi eftir því sem meðalævi landsmanna lengist.
Þeir sem nú teljast til þessa hóps eru hluti þeirrar kynslóð-
ar, sem leiddi þjóðina úr örbirgð til ríkidæmis. Þetta fólk
á því allt gott skilið af þeim sem yngri eru og því er það
skylda þjóðarinnar að skapa því mannsæmandi lífsskil-
yrði, þann lagaramma, sem gefur því kost á góðum lífs-
kjörum.
+
23.2. 1985,
Kanaríeyjum.
Fullkomnun er ekki æskileg; að vera eitt-
hvað, er númer eitt. Hvenær nær maður því?
Það er gaman að kynnast mönnum sem eru
ekki að hugsa um aukaatriði. Stórkostlegt;
að til séu þannig menn, sannir og fínir. Fólk
verður að trúa á lífíð, það er ekki nóg að trúa
á lífið eftir dauðann. Vinna fyrir sínu brauði,
vera duglegur, þó maður sjái aðra hafa lítið
fyrir því. Verst er að á íslandi er mönnum
hegnt fyrir það eitt að vera duglegir og jafn-
vel eru duglegir menn og vel gefnir öfundað-
ir. Það hefur kannski alltaf verið svo. En það
er mörgu hægt að breyta. Skáldin vinna þeg-
ar aðrir sofa. Ég held að fólk viti ekki hvern-
ig list verður til.
4.3. 1985.
Það er nú meira hvað þetta blessaða land
okkar er gott. Þó maður sé í hita og sumar-
sól, með pálma á báðar hendur, þá verð ég
klökkur þegar ég hugsa um þetta skóglausa
land og steinana mína. Eitt er þó skemmti-
legt hérna. Það er byggingarstíllinn. Fallegur
arkitektúr. Þeir gætu lært mikið af honum
heima. Fór um daginn upp í fjöll að skoða
hella sem fólk býr í. Laust við öll þægindi
og munað. Hefur eina geit og eina belju.
Virðist vera ánægt með lífið. Menn reykja
sína pípu. Allir glaðir og syngjandi. Þetta er
fallegt fólk. Það var talið til skammar fyrir
spönsku þjóðina fyrir nokkrum árum og
byggðar blokkir niðri í bæ. Allt fólkið horfið
úr blokkunum eftir nokkra daga. Það var
farið heim.
Krýsuvík 24.7. 1985.
Nú fínnst mér orðið langt síðan við hitt-
umst. Hef haft mikið að gera og þú líka. í
dag hringdi ég á Moggann og var sagt af
blíðri röddu, að þú hefðir farið út á land í
nokkra daga. Tók mér líka frí í dag og næstu
daga. Það er svo gott veður. Er að mála
þakið á húsinu, ekki myndir nema í hugan-
um. Það kom kunningi minn úr RLR (Rann-
sóknarlögreglu ríkisins) og vildi hjálpa til.
Svona vini á ég þó ég vissi það ekki. Það er
gaman og hann sagðist koma aftur á morg-
un. Það er ýmislegt sem maður veit ekki.
Það er mjög gott. Ég hef verið að reyna að
komast í gegnum skriftina þína á ljóðunum.
Lesa oft og leggja minn skilning í þau. Gera
formyndir og skrifa þá ljóðin upp í sama hlut-
falli og þú hefur gert. Einmitt í bókina sem
ég sýndi þér. Það eru svipuð hlutföll og á
pappírnum sem þú skrifaðir á. Þetta er gam-
an. Þetta hef ég ekki gert áður og þótt þú
eða aðrir verði ekki ánægðir með þessi verk,
þá hef ég og á eftir að fá mikið út úr þessu.
Hefí nú þegar gert sex myndir.
Mikið vargaman að Morgunblaðið skyldi
hafa viðtal við Vigni Jóhannsson. Þú veizt
að ég sagði þér í bréfi fyrir nokkru (margt
löngu eins og skáldin segja) að mér litist einna
bezt á hann af ungum listamönnum.
Vignir kom til mín hingað upp í Krýsó sl.
mánudag. Sá myndir mínar í Óldutúnsskóla.
Hrifnæmur ungur maður. Hann var mjög
hrifinn, held ég, af myndunum mínum. Sagði
að pensilstriksskriftin væri svo lífleg. Hann
orðar hlutina skemmtilega.
Égtek nú, vinur, allt með fyrirvara. Búið
að ljúga því (svo lengi) að ég kunni ekki að
teikna og mála. Það er samt allt að lagast,
held ég. Gerir ekkert til. Ég fer nákvæmlega
þá stefnu sem mér sýnist. Kannski er það í
norð-suður eins og strákurinn sagði í Vest-
mannaeyjum, þegar hann var spurður um,
hvaða stefnu skipstjórinn hefði fyrirskipað til
að komast á fengsæl mið. Las í Morgunblað-
inu sl. sunnudag nokkurs konar leiðara
(Reykjavíkurbréf) um Vestmannaeyjar sem
ég veit að þú hefur skrifað. Það var helvíti
gott. Gaman að einhver getur skrifað svona
fallega. Og allt satt. Ég held nefnilega að fólk
í dag hafi ekki skilið hvað í Vestmannaeyjum
var fínt fólk, eiginlega sérþjóðflokkur af allri
gerð. Þetta er kannski að verða nú eins og
það var fyrir gos, en þó varla, held ég ennþá.
Þetta var alveg sérstök grein og vel skrifuð,
þú hlýtur að hafa gert hana. Mig minnir að
þú hafir farið til Eyja nýlega. Annars hefðir
þú ekki getað skrifað þetta.
Gran Canaria,
Playa del Ingles, 5.2. 1986.
Svona er ég nú, að allt í einu langar mig
að tala við þig og þá er skrifað. Ég vona
bara að þú sért hraustur og hafír eitthvað
getað ort. Ég er búinn að mála á allan papp-
ír sem ég fór með. Það er dálítið skrítið að
nenna ekki út að borða með ágætu fólki. Vil
heldur vera einn og teikna og mála. Það held-
ur áreiðanlega að ég sé eitthvað klikkaður og
kannski er ég það?
Hef ekki löngun Lii að setja mig niður eins
og í gamla daga og teikna það sem augað
Bréffrá
Sveini
Leiðir okkar Sveins Björnssonar lágu fyrst saman þegar við sigldum heim
á Gullfossi, ásamt fjölskyldum okkar, í vitlausu veðri haustið 1966 ef ég man
rétt. Við fórum frá Leith og fengum skaplegt veður fyrsta sólarhringinn, en
þá brast hann á með vitlausu veðri og veðurofsinn jókst við Færeyjar og lít-
ill bati þegar nær dró íslandi. Ráðgert hafði verið að efna til samkomu í
skipinu þegar við sigldum framhjá nýjasta barni móður Jarðar, Surtsey. En
veðurofsinn þá svo mikill að samkoman var blásin af. Sveinn kunni vel að
stíga ölduna og betur en ég því hann hafði lengi verið á sjó, en ég einungis
skamman tíma á Brúarfossi, sællar minningar. En sem sagt, þarna lágu leið-
ir okkar saman og við þekktumst upp frá þvi. En kynni okkar hófust fyrir
alvöru þegar ég skrifaði samtal við hann sem birtist í Samtöl M, V bindi
1985, Ég hef reynt að láta ekki fang á mér fá. Það var gaman að kynnast
Sveini og gott að vera vinur hans. Hann var einhver vinfastasti maður sem
ég hef kynnzt, einstaklega þakklátur fyrir allt sem fyrir hann var gert, hrein-
skiptinn, opinskár, einlægur. Og af þessum eiginleikum óx list hans sem var
eðlislæg, barnsleg og einlæg. Hún hefur náð fullum blóma í síðustu verkum
hans og sýningin í Gerðarsafni í Kópavogi er bautasteinn sem mun þola verri
veður en við upplifðum á Gullfossi.
Ég hef endurskrifað samtalið við Svein, lagfært misfellur og gert það bet-
ur úr garði og mun það, að ég held, verða birt í bók um listmálara sem kemur
út á þessu ári eða því næsta, en þar er talað við mann sem lifði fremur sjó-
mannslífi en sjónvarpslífi, og öll list hans ber þess einhver merki sem betur
fer. Ég hef ekki í hyggju að tíunda hér samstarf okkar Sveins og vináttu.
Þess sér stað víða annars og þá ekki sízt í nokkrum fallegum og eftirminni-
legum myndum sem hann gerði við nokkur ljóða minna og Jón Karlsson í
Iðunni var svo elskulegur að gefa út 1989, ef það mætti gleðja nokkrar haust-
kaldar sálir hér norður á hjaranum. En að leiðarlokum langar mig miklu frem-
ur til að vitna í nokkur bréf, ritstýrð, sem Sveinn sendi mér vegna vináttu
okkar og áhuga á þeim hulduheimum sem eru ævintýri okkar og umhverfi.
sér. Þarf að sýna þér einhvern tíma húsa-
myndir frá því í gamla daga. Ég geng ekki
aftur fyrr en ég er dauður. Ég hefði þurft
að mála þær betur eins og allt. Ekki vilt þú,
Matthías minn, fara að búa til kvæði eins
og þú gerðir í gamla daga.
Þú fyrirgefur þetta rövl í mér, en þetta hjá
Spánverjunum, að hafa hús uppi á fjöllunum
er dálítið skemmtilegt. Einnig þessi tré sem
vaxa upp af grjóti, að manni fínnst.
19.7. 1987.
Hvernig skyldi þér líka kápurnar? Ég fer
auðvitað ekki langt frá sjálfum mér. Þetta
er kærkomin æfing. Ykkar vinur, SB. (Hann
er byijaður að teikna kápurnar á bók Iðunn-
ar sem kom út rúmu ári síðar og hlaut nafn-
ið Veröldþín.)
Krýsuvík 18.12. 1987.
Nú fékk ég löngun að skrifa þér á svona
kápu. Það er miklu erfiðara en að mála hana.
Það er mitt leyndarmál. En að skrifa þér er
anzi erfitt, af því að ég veit að þú lest svo
margt athyglisvert. Ég er ekki svo vitlaus að
ég viti ekki að bók okkar er mest fyrir mig,
en þó lítilsháttar fyrir þig. Ég lagði mig allan
fram til að gera þessar myndir og sumir telja
þær jafnvel það bezta sem ég hefi gert. Það
er þeirra skoðun! Þú veizt að ég get nú ýmis-
legt, er það ekki? Það eru ekki margir sem
sjá mig, kannski er það þeirra feill!
P.S. Er búinn að setja upp jólatré hér sem
er úr náttúrunni, eins og var á Skálum á
Langanesi. Ætla að hafa heima nýmóðins,
en líka lifandi jólatré. Gaman væri að sjá
ykkur hér eða heima um jólin, vinir mínir.
Gerði fjórar kápur í kvöld.
Krýsuvík 3.11.1988.
Ég þakka kærlega fyrir síðast. Það var
skemmtilegur sunnudagur og gaman að sjá
vini sína í reynd. Nú hef ég ekki, vinur minn,
heyrt í þér síðan og leiðist það. Veit reyndar
að þú hefur í mörgu að snúast, þ.e.a.s. 75
ára afmæli Morgunblaðsins. Mér fannst það
stórkostlegt að þið skylduð gefa bækluðum
íþróttamönnum 1 milljón, svo og ungum skáld-
um tækifæri. Þessa verður minnzt, vona ég.
Það hlýtur að vera eftirtektarvert hvað Morg-
unblaðið er menningarlegt í hugsun og verki.
Ég hefi verið að reyna að mála, sem er
mitt líf. Alltaf að reyna að gera betur. Mér
finnst ég vera að þroskast. Líklega er ég frek-
ar seinþroska. Örlög sem maður getur ekki
flúið og reynir ekki. Það var mjög fagurt þeg-
ar ég kom hér í dag. Allt svo tært og hljótt,
undurkyrrt.
Þegar ég kom úr göngutúr kl. 17.00 fékk
ég löngun til að skrifa þér. Kannski vegna
þess að ég held þú þurfír að komast í kyrrð
öðru hvetju. Þú mátt ekki útkeyra þig meira
en orðið er. Heilsan er allt og skáldskapurinn.
Ég hlakka til að sjá nýju ljóðabókina þína.
Lifið heil.
24.2. 1989.
Það er ómetanlegt að vita að maður á
tryggan vin. Þakka ykkur fyrir að nenna að
koma til mín 19. febrúar sl. Góðir vinir eru
Guðs gjöf. Veiztu það, Matthías minn, að ég
gleymdi vatnslitakassanum heima. Hvort
þetta veit á eitthvað vont, að ég eigi ekki
að mála, veit ég ekki, en ég notaði svamp
sem ætlaður er í eldhúsið. Málaði bara með
honurn og viskustykkinu þar sem þörfin var
mikil. Ég hugsa að ég myndi mála með fótun-
um ef ég hefði ekkert annað.
Ódagsett.
Ég álít að Guðmundur (Daníelsson) hafi
verið gott skáld. Hann þurfti að vinna með
skáldskapnum og náði langt. Lengra en menn
kannski halda í dag. Þetta var maður sem lifði
og skrifaði mikið með sinni vinnu eins og við
og fleiri.
Það er enginn efi að hann var skáld, en
þeir sem eru að bjástra við að setja menn í
flokka í skáldskap, vissu ekki hver hann var.
Hann skrifaði gott og fallegt mál; það mál
sem ég skil. Mér fannst þap fallegt sem þú
skrifaðir um hann látinn. Ég veit ekki hvort
hann var minna skáld en Þórbergur. Ekki eins
fastur í pólitík og Þórbergur sem mér finnst
gott. Skáld eiga að vera fijáls. Kommúnisminn
hefur ráðið of miklu í listum eins og þú auðvit-
að veizt. Gáfaðir, en höfðu ranga hugmynd
um lífíð.
Það er gott að vera burtu frá þessu. Heyra
ekki neitt í fjölrniðlum. Og sjá ekkert í sjónvarpi.
Þannig var Sveinn Björnsson. Þannig minn-
umst við hans og þannig söknum við hans.
Það er ekki langt síðan Sveinn sagði, Ég
má ekki vera að því að deyja, ég á svo margt
ógert. Og nú er hann farinn, meira að starfa
guðs um geim. Það var bjargföst sannfæring
hans sjálfs, að svo yrði.
Matthías Johannessen
Hægt að fækka legii-
dögum um helming
Morgunblaðið/Þorkell
IVO Abraham, prófessor í hjúkrun, hélt vinnufund um umsjónar-
hjúkrun í tengslum við formlega opnun rannsóknastofnunar í
hjúkrunarfræði.
Nýleg bandarísk
rannsókn sýnir að rúm
10% fólks eldra en 65
ára þjáist af alzheimer-
sjúkdómi. Belgísk könn-
un sýnir að aldraðir
liggja 25 dögum lengur
á spítala en nauðsynlegt
er vegna skorts á viðeig-
andi umönnun. Helga
Kr. Einarsdóttir ræddi
við dr. Ivo Abraham pró-
fessor í hjúkrun.
BELGÍSKAR rannsóknir
sýna að fækka má legu-
dögum á öldrunardeild-
um um rúmlega helming
með umsjónarhjúkrun, að sögn
belgíska prófessorsins dr. Ivo
Abraham. Abraham starfar í
Bandaríkjunum og í heimalandi
sínu og hélt vinnufund um umsjón-
arhjúkrun í gær í tengslum við
formlega opnun rannsóknastofn-
unar í hjúkrunarfræði.
Dr. Ivo Abraham er prófessor í
hjúkrun við Virginíu-háskóla í
Bandaríkjunum og kaþólska há-
skólann í Leuven í Belgíu og hefur
skrifað tíu bækur um alzheimer-
sjúkdóminn auk fjölda ritgerða um
sama efni. Abraham víkur fyrst að
breytingum á aldurssamsetningu
íbúa í iðnríkjum og meira langlífi,
sem leiði til glimu við langvinna
sjúkdóma. „Síðustu áratugi hefur
verið lögð áhersla á að annast veika
inni á sjúkrastofnunum og nú eru
stjórnvöld víðast hvar að stemma
stigu við kostnaði sem af hlýst.
Gripið hefur verið til þess í Evrópu
og Bandaríkjunum að setja þak á
útgjöld og skera niður, en gildi
þess er takmarkað því þróunin helst
óbreytt," segir hann.
Annar hver maður eldri en 85
ára með alzheimer-sjúkdóm
Abraham segir alzheimer-sjúk-
dóm ríkjandi meðal aldraðra og
bendir á niðurstöður nýlegrar könn-
unar meðal íbúa í austurhluta Bost-
on. Samkvæmt henni þjást rúmlega
10% fólks eldra en 65 ára af sjúk-
dómnum. Hlutfallið er 3% hjá
65-74 ára, 18-19% hjá fólki 75-84
ára og hjá 85 ára og eldri er hlut-
fallið 47-48% að hans sögn. Lík-
urnar á því að fá alzheimer-sjúk-
dóminn aukast því eftir aldri, sam-
kvæmt þessu, og þegar komið er
yfir 85 ár þjáist einn af hveijum
tveimur af hans völdum. Talið er
að alzheimer-sjúklingar í Banda-
ríkjunum séu 2-4 milljónir og seg-
ir Abraham líklegt að þeir séu
140.000 í Belgíu.
Abraham hefur beint sjónum
sérstaklega að alzheimer-sjúk-
dómnum því við honum er engin
lækning. Hann segir hvorki hægt
að segja fyrir um sjúkdóminn né
bregðast við þegar greining er
fengin, líkt og ef um háþrýsting
væri að ræða eða þess háttar. Ein-
kennin eru líka mismunandi eftir
manneskjum og gera vart við sig
misjafnlega hratt. Sumir eru með
sjúkdóminn í 15-20 ár, aðrir
styttra. „Manneskjan ber ekki
lengur sama skynbragð á umhverf-
ið, er gleymin, endurtekur sig, ráf-
ar um og í sumum tilfellum lætur
hún skammir dynja á nærstöddum
eða ræðst á fólk. Einnig hættir hún
að geta hugsað um sig sjálf og
missir stjórn á hægðum," segir
hann.
Abraham segir til lyf sem hægja
á hrörnunarferlinu en að þau hafi
miklar aukaverkanir. „Að öllum lík-
indum er um að ræða hóp sjúk-
dóma. Alzheimer-sjúkdómurinn ber
með sér ýmis einkenni sem hægt
er að skoða í heilanum við krufn-
ingu og unnið er að því að reyna
að greina orsakir. Augljóslega er
um að ræða erfðafræðilega þætti,
þótt ekki sé vitað hvaða litningar
koma við sögu. Hugsanlega hafa
þættir í umhverfinu áhrif líka.
Smátt og smátt munum við gera
okkur grein fyrir orsökunum og
geta skipt sjúkdómnum niður í
ýmis afbrigði."
Aldraðir eru upplýstir
neytendur
Hann segir jafnan litið á alzheim-
er sem minnissjúkdóm en vill beina
umræðunni að afleiðingum hans og
áhrifum á daglegt líf viðkomandi
manneskju. Hann bendir líka á að
nútímafólk á Vesturlöndum vænti
þess að eiga kost á hágæða heil-
brigðiskerfi, hafi skýrar væntingar
og að aldraðir séu jafn upplýstir
neytendur þeirrar þjónustu.
„Þar sem engin lækning er til
felst þjónustan eingöngu í umönnun
og spurningin er sú hvers konar
kerfi við getum komið á til þess
að hjálpa þessu fólki heima fyrir
eins lengi og kostur er.“
Hann segir jafnframt að burtséð
frá því að alzheimer-sjúklingar taki
pláss frá öðrum sjúklingum á stofn-
unum sé spurningin sú hvort spítal-
ar séu æskilegasta umhverfið fyrir
þennan hóp.
Abraham segir að sýnt hafi verið
fram á í Belgíu að umsjónarhjúkrun
aldraðra, sem þurfa mikla umönn-
un, fækki legudögum á spítölum
úr 46 í 21 að meðaltali, eða um
helming. „Athugunin leiddi í ljós
að sjúklingarnir væru að meðaltali
25 aukadaga á sjúkrahúsinu án
þess að læknisfræðileg sjónarmið
krefðust þess,“ segir hann.
Klæðskerasaumuð þjónusta
Hugmyndin um umsjónarhjúkr-
un kom fyrst fram í geðlækningum
á sjöunda áratugnum og segir
Abraham að belgíski heilbrigðisráð-
herrann hafi tilkynnt nýverið, í Ijósi
fyrrgreindrar niðurstöðu, að henni
yrði komið á á landsvísu.
Umsjónarhjúkrun tekur við þeg-
ar spítalavistinni sleppir. Abraham
nefnir sem dæmi að sjúkdómssaga
viðkomandi sjúklings sé skoðuð
ofan í kjölinn, sem og fjölskylduað-
stæður, og þvínæst sé þjónustan
klæðskerasaumuð með tilliti til
þess. Gengið er úr skugga um að
sjúklingurinn fái hjúkrun, eða aðra
aðstoð ef makinn er sjálfur heilsu-
veill, til dæmis hvað varðar ræst-
ingu og fæði.
Ekki bara skipulagning „
Umsjónarhjúkrunarfræðingur-
inn starfar utan spítala og miðað
er við að hver og einn annist 20-25
sjúklinga. „Mikilvægast er að ein-
hver skipuleggi þjónustuna út frá
þörfum hvers og eins en umsjónar-
hjúkrun snýst ekki einvörðungu um
skipulagningu, því hjúkrunarfræð-
ingurinn er jafnframt í sambandi
við aðstandendur. Tengslin milli
hjúkrunarfræðingsins, sjúklingsins
og fjölskyldunnar eru mjög mikil-
væg. Þau styrkja hjúkrunarferlið *
og gera aðstandendum kleift að
annast hinn sjúka betur en ella.“
Margir alzheimer-sjúklingar eiga
maka sem ekki geta annast þá og
er því stefnt í voða ef ekkert eftir-
lit er haft með þeim. Einnig geta
þeir verið ofbeldishneigðir og ógnað
öðrum. Gætu stofnanir komið í
góðar þarfir í slíkum tilfellum? „Það
hefur sýnt sig að ekki er hægt að
vinna mikið með alzheimer-sjúkl-
inga vegna skertrar hæfni til þess
að læra og tileinka sér hluti. Ef
hjúkrunin er skipulögð í samvinnu
við aðstandendur eykst tilfinning
þeirra fyrir því að geta orðið að liði
því þeir læra að koma að gagni og a.
bregðast við hegðun sjúklingsins.“
Auðvelt er að gagnrýna um-
sjónarhjúkrun á þeirri forsendu að
verið sé að varpa ábyrgðinni yfír á
heimilin, segir Abraham. Ánnað
úrræði fyrir alzheimer-sjúklinga er
að setja á fót dagheimili fyrir aldr-
aða sem af mörgum er talið lítil-
lækkandi. „Nokkur slík dagheimili
eru rekin í Bandaríkjunum en það
er erfitt að fjármagna þau og sjúkl-
ingarnir þurfa sjálfir að borga hluta
kostnaðar,“ segir hann.
Ársfundur norrænna félaga að-
standenda alzheimer-sjúkra var
haldinn í Reykjavík fyrir skömmu.
Maríanna Haraldsdóttir hjúkrunar- A
fræðingur og Sigrún Karlsdóttir
félagsráðgjafi fjölluðu um skipulag
heimahjúkrunar og heimilisþjón-
ustu og vék Sigrún meðal annars
að því að þeir sem önnuðust heimil-
isþjónustu nytu ekki nægilegrar
virðingar úti í þjóðfélaginu.
Þegar erindunum lauk kom fram
í umræðum fundargesta óánægja
með það að heimahjúkrun og
heimilishjálp heyrðu ekki undir
sama ráðuneytið og töldu þeir að
væri starfsemin undir einum hatti
mætti samnýta þjónustuna betur. ’
Abraham hyggst kynna hug-
myndir sínar um umsjónarhjúkrun
á íslandi og telur allar forsendur
til þess að sinna slíkri þjónustu
hér. „Það er ódýrara að þjónusta
hinn aldraða í 50 daga heima fyrir
en 25 daga á spítala,“ segir hann
loks.