Morgunblaðið - 23.05.1998, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 23. MAÍ1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Á KJÖRDEGI
SJÓNVARPSUMRÆÐURNAR í gærkvöldi á milli forystu-
manna fjögurra framboðslista, sem bjóða fram til borgar-
stjórnar Reykjavíkur í kosningunum, sem fram fara í dag
leiddu athyglisverða staðreynd í ljós. Þótt Sjálfstæðisflokkur-
inn sé enn með minna fylgi í skoðanakönnunum en Reykjavík-
urlistinn virðast þau málefni, sem flokkurinn hefur barizt fyr-
ir í kosningabaráttunni hafa orðið ofan á. Alla vega voru þau
meginatriði í umræðum fjórmenninganna í gærkvöldi.
Geldinganesið var einn af meginþáttum umræðnanna en
Sjálfstæðisflokkurinn hefur eins og kunnugt er barizt fyrir
annars konar nýtingu og skipulagi á Geldinganesi en Reykja-
víkurlistinn áformar. Skoðanamunur Sjálfstæðisflokksins og
Reykjavíkurlistans er í meginatriðum sá, að frambjóðendur
Sjálfstæðisflokksins leggja áherzlu á íbúðarhverfí í Geldinga-
nesi en Reykjavíkurlistinn vill leggja töluverðan hluta þessa
landsvæðis undir höfn og athafnasvæði. Frá því að Reykjavík-
urlistinn setti fyrst fram hugmyndir sínar um Geldinganes
hefur Morgunblaðið verið þeim andvígt og eina vörn Ingi-
bjargar Sólrúnar Gísladóttur, borgarstjóra, í umræðunum í
gærkvöldi var að spyrja, hvar annars staðar höfnin ætti að
vera. Auðvitað er eðlilegt, að umræður fari fram um aðra
möguleika í hafnarmálum en í þessu máli hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn rökin augljóslega sín megin.
Umræður um hverfamál sýndu einnig, að Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur skýrari og framsæknari stefnu í málefnum hverf-
anna en Reykjavíkurlistinn. Báðir aðilar leggja áherzlu á
aukna sjálfstjórn hverfanna en frambjóðendur Sjálfstæðis-
flokksins hafa gengið mun lengra en Reykjavíkurlistinn og
lagt til, að tekið verði upp virkt lýðræði með því að íbúar ein-
stakra hverfa taki í atkvæðagreiðslu ákvörðun um einstök
málefni. Hugmyndir Reykjavíkurlistans um sjálfstjórn hverf-
anna eru óijósari. Sú röksemd borgarstjóra, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafí ekki viljað atkvæðagreiðslu meðal borgarbúa
um ráðhúsið á sínum tíma dugar ekki. Nú undir lok aldarinnar
eru að vakna nýjar hugmyndir um framþróun lýðræðisins,
sem m.a. hefur töluvert verið fjallað um hér í Morgunblaðinu
með tilvísun í merka úttekt í brezka blaðinu Economist og er
ánægjulegt, að Sjálfstæðisflokkurinn hefur gert þær hug-
myndir að stefnumáli sínu að nokkru leyti í þessum kosning-
um.
Það sem kannski kom mest á óvart í umræðunum í
gærkvöldi var sú staðreynd, að Árni Sigfússon, oddviti Sjálf-
stæðisflokksins, virtist hafa hugmyndalegt frumkvæði í
skoðanaskiptum um dagvistarmál og fjölskyldugreiðslur en
dagvistarmál eru sá málaflokkur, sem Reykjavíkurlistinn hef-
ur frá upphafí lagt mesta áherzlu á. Borgarstjóri lagði áherzlu
á þann fjölda leikskóla, sem byggður hefur verið á kjörtíma-
bilinu en oddviti sjálfstæðismanna setti fram nýstárlegar hug-
myndir, sem hafa verið umdeildar en fjölga óneitanlega val-
kostum fyrir ungt fólk með mörg börn. í umræðum um
málefni aldraðra sagði Ingibjörg Sólrún Gísladóttir að ráðið
við vandamálum, sem upp kæmu væri ekki alltaf að kalla á
steypubíl en engu að síður virtust hugmyndir hennar í dag-
vistarmálum fyrst og fremst einkennast af þeirri lausn.
Þótt kosningabaráttan hafí verið daufleg lengst af og litla
athygli vakið liggur þó tvennt fyrir nú þegar komið er að kjör-
degi og kjósendur taka sína ákvörðun. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur náð málefnalegu frumkvæði í kosningabaráttunni og
þau málefni, sem flokkurinn hefur sett á oddinn hafa að lokum
orðið þau mál, sem kosningabaráttan hefur snúizt um. Þannig
hefur Sjálfstæðisflokkurinn náð því mikilsverða marki að ráða
umræðum í kosningabaráttunni. Þetta er að sjálfsögðu mikill
veikleiki hjá Reykjavíkurlistanum, sem hefur haft fjögur ár til
þess að móta stefnu sína í borgarmálum.
í annan stað er alveg ljóst, að þegar framboðslistarnir tveir
eru bornir saman sem heild hvor um sig fer ekki á milli mála,
að mun meiri styrkur er í framboðslista Sjálfstæðisflokksins
en Reykjavíkurlistans. Raunar hefur öll kosningabarátta
Reykjavíkurlistans snúizt um borgarstjórann sjálfan. Það er
út af fyrir sig ekki nýtt, að þeir sem með völdin fara í Reykja-
vík leggi megináherzlu á persónu borgarstjórans en það er
hins vegar nýtt að öðrum frambjóðendum sé nánast ekki teflt
fram.
Þótt Ingibjörg Sólrún Gísladóttir hafí á margan hátt unnið
gott starf sem borgarstjóri er alveg ljóst, að framboðslistinn,
sem hún er í forystu fyrir er einhver sá veikasti, sem lengi
hefur verið boðinn fram til borgarstjórnar Reykjavíkur og allt
á huldu um, hvort henni tekst yfírleitt að ráða við meðfram-
bjóðendur sína að kosningum loknum haldi Reykjavíkurlistinn
meirihlutanum.
Þennan styrkleika og veikleika framboðslistanna tveggja
þurfa kjósendur í Reykjavík að vega og meta áður en þeir
greiða atkvæði í dag.
Morgunblaðið/Ragna Sara Jónsdóttir
GENGIÐ til byggða. Jökullinn í baksýn og farið yfir frosið jökullónið í átt að þorpinu Kangerlussuaq, en þangað kom hópurinn á fimmtudag.
Skemmtiferð
yfír Græn-
landsjökul
Fjórar konur hafa nýlokið við að ganga þvert
yfír Grænlandsjökul og eru þær fyrstu ís-
lensku kvenmennirnir sem gengið hafa yfír
jökulinn. Ragna Sara Jónsdóttir hitti þær
við jökulröndina í Syðri Straumfirði og
spjallaði við þær um ferðina.
FINNIÐ þið lyktina af gróðrin-
um, stelpur?" segir María
Dögg Hjörleifsdóttir þar sem
hún gengur upp gróðri vaxna hlíðina
ásamt stöllum sínum, þeim Önnu
Maríu Geirsdóttur, Dagnýju Indriða-
dóttur og Þóreyju Gylfadóttur er þær
taka fyrstu sporin á landi eftir tutt-
ugu og fjögurra daga göngu þvert yf-
ir Grænlandsjökul. Þær bera hluta
birgða sinna upp á Hæð 660 og búa
sig undir að tjalda í fyrsta sinn á
landi eftir rúmar þrjár vikur í snjó.
Þær fagna ákaft þegar þær ásamt
Einari Torfa Finnssyni leiðangurs-
stjóra standa á mörkum jökuls og
lands, enda löng og stíf ganga að
baki. Á móti þeim tók Ingibjörg G.
Guðjónsdóttir, eiginkona Einars
Torfa, með kampavínsflösku sem
fljótt hvarf ofan í þyrsta te- og kakó-
drykkjuhálsa.
Með 75 kfló í eftirdragi
Ferð kvennanna fjögurra hófst 25.
apríl sl. með því að hópurinn flaug til
Ammassalik á Austur-Grænlandi.
Gangan sjálf hófst svo í 1250 m hæð
á Hahn-jöklinum fyrir botni Sermilik
fjarðar eftir að hópurinn hafði verið
fluttur þangað með þyrlu daginn eft-
ir komuna til Ammassalik. I fyrstu
var hver og einn með um 75 kg
búnað og vistir í eftirdragi, en
kílóunum fækkaði eftir því sem leið á
ferðina. Gengið var upp í móti og til
þess að skíðin veittu viðnám voru
fest undir þau skinn. Síðan var stefnt
til vesturs, upp á hábunguna, fram
hjá yfirgefnu ratsjárstöðinni Dye-2
og niður að Hæð 660 sem er nokkurn
veginn eina greiða leiðin niður af
jöklinum á þessum slóðum vegna
þess hve sprunginn hann er. Þar þarf
þó að fara yfir rúmlega 20 kílómetra
langan kafla af öldóttum jöklinum og
voru leiðangurskonur sammála um
að þessi síðasti áfangi hafi líklega
verið sá erfiðasti í jökulgöngunni. Til
þess að vera örugg með að komast
yfir hann í einni dagleið var vaknað
klukkan fimm um morguninn og lagt
af stað klukkan sjö. Stöllurnar voru
því nokkuð þreyttar þegar þær loks
settust niður í tjaldbúðunum á Hæð
660 eftir að hafa komið þeim upp.
Þar var borðaður kvöldverður,
drukkið kakó á eftir og spjallað um
ferðina.
Vanar fjallakonur
Þær Anna María, Dagný, María
Dögg og Þórey voru ánægðar með að
hafa lagt áfangann að baki þegar þær
horfðu yfir jökulbreiðuna á Hæð 660 í
Syðri Straumfirði. Á hverjum degi
höfðu þær gengið tugi kílómetra og
sett sér markmið fyrir hvern dag.
Þær eru allar reyndar fjallakonur,
þrjár eru meðlimir í björgunarsveit-
inni Ingólfi í Reykjavík og ein í
Hjálparsveit Skáta. Þær eru á aldrin-
um 22ja til 36 ára og starfa á ólíkum
vettvangi. Anna María er
leiðsögumaður og myndlistarkona og
aldursforseti hópsins, María Dögg er
þjónn og yngst, Þórey er kennari og
Dagný flugumferðarstjóri. En hvers
vegna ákváðu þær að fara yfir jökul-
inn?
Þær voru sammála um að ferðin yf-
ir Grænlandsjökul hefði verið
tækifæri sem þær gátu ekki sleppt.
„Maður setur sér alltaf einhver
markmið í lífinu og þau verða alltaf
hærri og hærri, og þetta var bara eitt
af þeim,“ sagði María Dögg yfir
kakóbollanum í tjaldinu sem leiðang-
ursmenn kölluðu „Hótelið" og mun
draga viðumefnið af nafni sínu „The
North Face Himalayan Hotel“ og ku
vera eitt hentugasta tjald til slíkra
leiðangra.
„Mig langaði til að prófa eitthvað
nýtt,“ sagði Dagný, „ég hef eytt mikl-
um tíma í Austurlöndum fjær og vildi
kanna nýjar slóðir. Ég ákvað strax að
þetta skyldi verða skemmtiferð yfír
Grænlandsjökul og ekkert annað,“
sagði Dagný og María Dögg tók strax
undir, „enda skemmtum við okkur al-
veg frábærlega vel.“ „Já, þetta var
tækifæri sem ekki var hægt að
sleppa,“ bætti Þórey við.
„Hugurinn ber þig hálfa leið“
Skemmtiferð yfir Grænlandsjökul
hljómar undarlega fyrir suma sem
vanir eru að slappa af á sólarströnd
eða heimsækja stórborgir til að
skemmta sér. Maður getur því
ímyndað sér að það þurfi mikið út-
hald og vilja til að fara í slíka ferð
sem flestir líta á sem líkamlega og
MARÍA Dögg smellir kossi á
jörðina við komuna niður af jöklin-
um eftir rúmar þrjár vikur á ísnum.
ÞEGAR ísinn var ekki lengur til
staðar var ekki um annað að
ræða en að koma öllu dótinu fyr-
ir á sleðanum og bera hann á
bakinu. Dagný fær aðstoð við að
koma kflóunum á bakið.
ÍSKALT jökulvatnið virtist ekki hafa áhrif á Maríu Dögg sem greinilega
var orðin ýmsu vön eftir veruna á jöklinum.
andlega erfiða. „Þetta var erfitt á
sinn hátt en alls ekki óyfirstígan-
legt,“ sagði Anna María. „Þetta var
ekki svo erfitt því ferðin er mikið
bútuð niður, það er gengið í vissan
tíma og svo tekur eitthvað annað við,
þannig að við settum okkur mátulega
stór markmið sem við sáum að við
gátum ráðið við,“ bætti Þórey við.
„Já, fýrst var stefnt að hábungunni,
svo að Dye-2 og loks að land-
tökunni," sagði María Dögg og sagði
að það væri gott að fá að reyna
svolítið á sjálfan sig. En kom aldrei
upp efi í huga þeirra um hvort þær
myndu komast yfir jökulinn? Þær
þverneituðu því allar og sögðust
alltaf hafa ætlað sér alla leið og
bentu á að jákvætt hugarfar væri
grundvallaratriði í svona ferð, og það
hefðu þær allar haft.
Einar Torfi Finnsson leiðangurs-
stjóri var stoltur af stelpunum og
sagðist sakna þess að fleiri konur
færu ekki í ferðir sem slíkar. „Ég
virði stelpumar mest fyrir að hafa
tekið þá ákvörðun að fara yfir jökul-
inn. Svo er minna mál að fara yfir
hann þegar ákvörðunin hefur verið
tekin og hugarfarið er jákvætt."
LAUGARDAGUR 23. MAÍ 1998 47
Úrslita beðið með eftirvæntingu eftir harða baráttu um atkvæði óákveðinna
Kosið um framtíð
N orður-Irlands
Reuters
GERRY Adams, leiðtogi Sinn Féin, veifar til stuðningsmanna sinna eftir að hafa greitt atkvæði um friðarsam-
komulagið á Norður-írlandi í gær.
Þótt fæstir séu himinlif-
andi með samninginn
sem kosið var um á
-----------------------
Norður-Irlandi í gær,
segir Davíð Logi Sig-
urðsson, sem fylgist með
kosningunum í Belfast,
að svo virðist sem stór
hluti íbúanna þjáist af
„stríðsþreytu“ og geti
einfaldlega ekki hugsað
sér óbreytt ástand.
ETTA er a.m.k. skref
framávið, við getum ekki látið
menn eins og Ian Paisley sí-
fellt halda aftur af okkur,“ sagði
leigubílsstjóri við blaðamann. En
þótt Norður-Irar beri þannig nokkr-
ar vonir til úrslita atkvæðagreiðsl-
unnar um friðarsamninginn em
menn enn uggandi um framtíðina,
enda hafði Tony Blair, forsætis-
ráðherra Bretlands, alveg rétt fyrir
sér þegar hann sagði samþykkt
samningsins einungis fyrsta skrefið í
átt að friði á Norður-írlandi.
„Göngutíð“, sem valdið hefur óeirð-
um og auknu hatri undanfarin sum-
ur, er framundan og ekkert sam-
komulag liggur fyrir um fram-
kvæmd gangna Öraníureglunnar.
Öllum er því ljóst að friðurinn er
ekki í höfn.
Kosningabaráttan fyrir þjóðarat-
kvæðagreiðsluna náði sennilega há-
marki á fimmtudagskvöld þegar for-
svarsmenn andstæðra fylkinga átt-
ust við í sjónvarpssal í fýrsta skipti.
Degi fýrir kosningamar samþykkti
Ian Paisley, leiðtogi andstæðinga
samningsins, loksins að mæta David
Trimble, leiðtoga Sambandsflokks
Ulster (UUP) í örstuttu spjalli í
sjónvarpsfréttatíma BBC á N-ír-
landi og sögðu stjórnmálaskýrendur
að Paisley hlyti að vera svartsýnn á
niðurstöðu atkvæðagreiðslunnar
fýrst hann tæki þessa ákvörðun.
Paisley segist hins vegar sannfærð-
ur um að meirihluti sambandssinna
muni hafna samningnum.
Meðhmur í írska lýðveldishernum
(IRA) sagðist telja að þrátt fyrir að
forysta Sinn Féin styðji samninginn
sé Ijóst að margir óbreyttra liðs-
manna hersins ætli að hafna honum.
Sjálfur ætlaði hann þó að samþykkja
samninginn, „svo sjáum við til hvað
við gerum“. Margir óttast einmitt að
IRA hafi alls ekki í hyggju að hætta
herferð sinni þótt samningurinn
verði samþykktur og þennan ótta
hafa andstæðingar hans nýtt sér.
Sjónvarpssamtal þeirra Trimbles
og Paisleys var býsna merkilegt því
ekki er ofmælt að segja að þeir hafi
farið í hár saman. Þeir sökuðu hvor
annan um svik og pretti í kosninga-
baráttunni og hljóp svo mikill hiti í
umræðuna að stjómandi hennar átti
fullt í fangi með að halda aftur af
viðmælendum sínum. Hamagangur-
inn sýndi svo um munar að talsverð
harka hljóp í kosningabaráttuna á
endasprettinum, enda gáfu allar
skoðanakannanir í vikunni til kynna
að mikill fjöldi kjósenda ætti enn eft-
ir að gera upp hug sinn.
Reyndar hafa sumir talið að tölur
um fjölda óákveðinna væru villandi
því margir hefðu gert upp hug sinn
en kærðu sig einfaldlega ekki um að
upplýsa hver hann væri. Það em
gömul sannindi hér á N-írlandi að
stjórnmál ræðir maður ekki við
hvern sem er, helst ekki nema við
fólk sem maður treystir.
Stuðningurinn jókst
síðustu dagana
Það er mat flestra að stuðnings-
menn samningsins hafi á undanforn-
um dögum verið að bæta stöðu sína
nokkuð. Samt er í raun ómögulegt
að segja til um hvort fýlgi við samn-
inginn verður nægjanlegt og Peter
Bell, aðalritari ensk-írsku samráðs-
nefndarinnar í Belfast, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að í raun
myndi ekkert koma honum á óvart.
„Ég býst alveg eins við því að fólk
felli samninginn. Allavega myndi
það ekki vekja neina sérstaka undr-
un mína ef tölur úr skoðanakönnun-
um reyndust fjarri raunvemleikan-
um.“
Talið er að eftir flokksþing Sinn
Féin 10. maí, þar sem dæmdir IRA-
skæmliðar komu fram og fógnuðu
innilega, hafi rannið tvær grímur á
margan sambandssinnann. Fyrst
IRA var að fagna sigri þá hlaut það
jú að vera á kostnað sambandssinna.
Á síðustu dögum hafa stuðnings-
menn hins vegar eflst á nýjan leik og
herferð þeirra, sem áður var illa
skipulögð og klúðursleg, styrkst
mjög.
Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, ritaði grein i dagblöðin
Irish News og Newsletter í gær, en
þau em annars vegar helsta dagblað
kaþólskra á N-írlandi og hins vegar
helsta vígi mótmælenda, og hvatti
kjósendur enn á ný til að hugleiða
framtíðina og að með samþykkt
samningsins sé fólk að taka fýrsta
skrefið í átt að varanlegum friði.
Blair kom í fýrradag fram ásamt
Trimble og Hume og saman biðluðu
þeir til kjósenda um að sýna skyn-
semi. Það er athyglisvert að svo
virðist sem Ian Paisley og Bob
McCartney, samstarfsmaður hans,
eigi í baráttu við alla málsmetandi
aðila. IRA jafnt sem sambærileg
samtök sambandssinna, Clinton
Bandaríkjaforseta, öll dagblöð á Ir-
landi og Bretlandi auk manna á borð
við Richard Branson Virgin-for-
stjóra, sem hafa lýst yfir stuðningi
við samninginn.
UUP klofnaði
Það hefur valdið Trimble ómæld-
um erfiðleikum að 6 af 10 þingmönn-
um UUP, flokksins sem Trimble fer
fyrir, fylgdu ekki foringja sínum
heldur beita sér grimmt gegn samn-
ingnum. Raunar má segja að UUP
hafi klofnað í tvennt í afstöðunni til
samningsins og þar kristallast af-
staða sambandssinna í heild.
Trimble þarf nauðsynlega að tryggja
sér stuðning a.m.k. helmings þeirra,
ella verður staða hans sem formanns
UUP og væntanlegs forsætis-
ráðherra afar erfið.
Peter Bell sagði í samtali við
Morgunblaðið að ef illa færi myndi
Donaldson áreiðanlega hitta Trimble
á mánudag og heimta breytingar á
opinberri stefnu flokksins. Trimble
ætti við slíkar kringumstæður varla
nema tvo kosti, að breyta stefnunni
og hafna samningnum sem hann
sjálfur hefur beitt sér fyrir, eða ein-
faldlega segja af sér sem leiðtogi
flokksins.
Adams og Trimble
saman í ríkisstjórn?
Þrátt fyrir allt þykir ljóst að sam-
komulagið verður samþykkt í þjóð-
aratkvæðagreiðslunni. Hitt er meira
vafamál hversu stór meirihlutinn
verður. Richard English, kennari við
Queens-háskólann í Belfast sem
meðal annars hefur ritað um málefni
N-írlands í vikuritið Newsweek,
sagði í samtali við Morgunblaðið að
hann byggist við um 65% stuðningi
við samninginn. „Ég set þó fyrirvara
við það, því ef það er rétt, sem fram
kemur í skoðanakönnunum, að um
30% sambandssinna eigi enn eftir að
gera upp hug sinn þá er augljóst að
enn getur bmgðið til beggja vona.
Niðurstaðan ræðst væntanlega af
því hvar þessi 30% lenda.“
Ef samningurinn er samþykktur
verðui-, í samræmi við ákvæði hans,
efnt til þingkosninga 25. júní og síð-
an sett á stofn eins konar fram-
kvæmdastjóm. English sagði allar
líkur á því að þar myndu Trimble og
Gerry Adams, leiðtogi Sinn Féin,
verða að vinna hlið við hlið. Það teld-
ust nokkur tíðindi því þótt báðir hafi
skrifað undir samkomulagið hafi
þessir menn aldrei ræðst beint við
og Trimble vill sjálfsagt fresta slík-
um fundi í lengstu lög. „Þótt honum
finnist tilhugsunin um það að setjast
í ríkisstjórn með Gerry Adams, þar
sem Adams væri t.d. menntamál-
aráðherra, harla ógeðfelld þá finnst
honum sennilega hinn valkosturinn
enn ógeðfelldari; að morðum fjölgi
enn og stjórnmál á N-írlandi haldi
áfram að vera í þeirri spennitreyju
sem þau hafa verið.“
English sagði hins vegar að þótt
stuðningsmenn samningsins ynnu
þægilegan sigur, fengju 65% at-
kvæða eða meira, þá þýddi það ekki
endilega að allt ætti eftir að ganga
snurðulaust í kjölfarið. „Göngutíð"
Óraníumanna væri t.d. handan
homsins og í kringum hana mætti
vænta spennu milli samfélaganna
tveggja, kaþólikka og mótmælenda.
Ekki væri enn ljóst hvort Trimble
gæti í raun unnið með mönnum eins
og Adams að þvi að leysa vandamál
þar sem þeir væra í grundvallarat-
riðum ósammála, líkt og rétti
Óraníumanna til að þramma í gegn-
um hverfi kaþólikka. Ekki væri held-
ur hægt með einu pennastriki að
fjarlægja allt það hatur og allan
þann ótta sem einkennt hefði n-írskt
samfélag undanfarin 30 ár. „Mitt
mat er samt sem áður það að smátt
og smátt munum við færast í átt til
friðar. Hitt tel ég jafnvíst að á
leiðinni munum við mæta umtals-
verðum hindranum og ofbeldi er enn
ekki úr sögunni."