Morgunblaðið - 23.05.1998, Blaðsíða 56

5(5 LAUGARDAGUR 23. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Eitur dauðans
, HVERT klúðursmálið öðru
verra varðandi starfsemi fíkni-
efnadeildarinnar hefur verið til
umfjöllunar sl. tvö ár, sem hefur
m.a. leitt til tímabundis brott-
hvarfs lögreglustjórans í Reykja-
vík. Það þjónar engum tilgangi að
rekja sögu þessara mála hér,
heldur líta til framtíðar og leita
úrlausna. Öll þessi mál og umfjöll-
un þeirra hefur skapað ákveðna
tortryggni milli almennings og
löggæslunnar. Þá gjá verðum við
að brúa hið allra fyrsta, því að í
.j?ngum málaflokki er jafnbrýnt að
viðhalda gagnkvæmu trúnaðar-
trausti og í fíkniefnamálum.
Arangur löggæslunnar byggist
fyrst og síðast á almennu og
skipulögðu upplýsingastreymi.
Hvernig getur löggæslan öðlast
traust og virðingu þjóðarinnar á
þessum vettvangi? Hvernig getur
hún samtímis því að framfylgja
lögum og reglum, sem leiðir til
ýmissa kærumála og sekta, verið
jafnframt ein af máttarstoðum
heimilanna þegar í nauðir rekur?
Vissulega er reynsluheimur og
réttarvitund fólks afar breytileg
og því engin ein allsherjarlausn
sem við á í þessum efnum. En
þegar um er að ræða sameiginleg-
an óvin okkar allra fíkniefnin (eit-
ur dauðans) þá hljótum við að
sameinast og berjast til þrautar.
Brúa bilið
Við þurfum að finna einfaldar
og öruggar leiðir til að auka
Satt best að segja er ég
orðinn leiður á 30 ára
forvarnarkjaftæði, seg-
ir Kristján Pétursson,
og hvetur til skipu-
lagðrar kennslu sér-
hæfðra löggæslumanna
í leik- og grunnskólum
um skaðsemi fíkniefna.
traust og samvinnu löggæslunnar
við heimilin í landinu. I því sam-
bandi gæti reglubundin og vel
skipulögð dagskrá lögreglu í sam-
ráði við skólayfirvöld og foreldra-
samtök í öllum leik-, grunn- og
framhaldsskólum verið veigamik-
Vinningaskrá
2. útdráttur 22. mai 1998.
Bifreiðavinningur
Kr. 2.000.000__________Kr. 4.000.000 (tvöfaldur)
43603
Ferðavinningur
Kr. 100.000
Kr, 200.000 (tvðfaldur)
29109
43945
44554
49801
Ferðavinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvðfaldur)
7251 15195 17958 18940 55041 65387
10060 17488 18641 23380 62561 70435
Húsbúnaðarvinningur
Kr. 10.000 Kr. 20.000 (tvðfaldur)
148 8733 19558 29000 42033 50237 63343 72288
2300 10799 20416 30957 42063 51613 63979 73972
2934 11385 21035 32173 42543 51883 64110 74119
3570 12181 21383 32574 43981 52015 64461 74167
3642 13365 21542 33007 45414 52424 64484 74197
4247 14260 22419 33111 45688 52807 64642 76106
5807 14589 23419 33140 47882 53287 64661 76990
6179 15901 25105 34036 49060 53717 65354 77588
6377 16399 25351 34893 49489 54970 65426 78300
7455 16454 26272 35346 49582 55321 68070
8023 18143 26766 36080 49700 56321 71334
8326 18524 26999 36302 49757 56945 71650
8681 19079 28596 38966 49982 59913 72041
Húsbúnaðarvinningur
Kr, S 000 Kr. 10.000 (tvafoldur)
152 9604 17097 24878 40493 50902 60993 70584
536 10213 17264 25197 40554 51010 61012 70770
1052 10245 17485 25254 40927 51247 61061 71014
1203 10365 17678 25290 40986 51574 61103 71133
1407 10747 18108 25707 41781 51627 61108 71227
1912 10804 18373 26293 41959 51653 61785 71502
2202 10919 18527 26473 42152 51907 61985 71573
2342 10938 18781 26959 42456 51922 62018 71652
2437 11422 19054 28061 42587 51935 62519 71670
2851 11659 19374 28689 42734 51988 62587 71700
3002 11699 19397 28981 42760 52063 62702 72493
3032 12165 19722 29111 42898 52100 62796 73074
3043 12196 19925 30148 43025 52556 62864 73128
3176 12217 20123 30166 43078 52646 62893 73376
3491 12556 20211 30508 43160 52686 63033 73403
3703 12578 20273 30710 43370 52791 63229 73676
3721 12738 20395 30952 43725 53930 63328 73761
3768 12789 20501 31122 43741 53976 63552 73816
3776 12938 20981 31345 43800 53983 63596 73818
3875 12979 21065 32014 43833 54044 63851 73883
4083 12983 21110 32242 44293 54184 63921 74036
4084 13012 21188 32271 45316 54342 63930 74179
4107 13150 21292 32289 45366 54896 64027 74183
4123 13161 21490 32500 45744 54914 64046 74410
4131 13395 21658 33213 45832 55050 64504 74543
4332 13427 21671 33734 46180 55328 64699 74550
4562 13583 21744 33807 46335 55790 65380 74591
5053 13648 22132 33844 46393 55954 65540 74754
5160 13810 22289 34041 46415 56158 65759 75147
5270 13856 22291 34369 46492 56489 66549 75407
5343 14107 22511 34984 46493 57395 66763 75427
5966 14425 22552 35028 47238 57465 66866 75578
6047 14503 22848 35236 47435 57486 67312 75610
6244 14525 22918 36279 48471 57783 67399 75673
6373 14668 23061 36585 48747 57937 67909 75678
6438 14961 23131 36639 48810 58182 67918 76120
6975 14989 23374 37211 49058 58431 67982 76477
7039 15323 23445 37489 49246 58506 68174 76715
7221 15609 23568 37600 49270 58603 68553 76734
7937 15823 23578 37704 49364 58706 68699 76954
8021 16018 23598 37833 49764 59195 68885 77310
8062 16136 23728 37915 50004 59236 69140 77685
8272 16190 23830 38103 50144 59410 69301 77858
8477 16726 23838 38201 50263 59501 69306 78351
8703 16777 24130 38628 50301 59764 69591 78558
8961 16857 24434 38990 50383 60116 69746 78700
9025 16882 24529 39353 50403 60520 70116 78711
9109 16889 24555 39441 50551 60588 70325 78753
9514 16953 24561 39825 50559 60754 70405 78768
9570 17079 24633 40286 50604 60776 70566 79341
Næsti útdráttur fer fnim 21. maí 1998 Heimasíða á Interneti: Http://www.itn.is/das/
ill þáttur. Hér er átt við skipu-
lagða kennslu löggæslunnar allt
skólaárið er varðar m.a. umferð-
ar- og útivistarmál og ýmsar lög-
reglu- og félágsmálasamþykktir
sem varða hagsmuni ungmenna
og síðast en ekki síst fíkniefna-
mál. Eg legg áherslu á að sér-
hæfðir löggæslumenn annist
þessa kennslu og þeir starfi jafn-
framt að hluta til innan fíkniefna-
deildar lögreglunnar.
Starfsemi löggæslunnar innan
skólanna hefði ákveðin forvarnar-
gildi og einnig gætu þeir hafist
strax handa ef með þarf' vegna
meintra fíkniefnabrota á vett-
vangi. Það er staðreynd að flestir
sem neyta fíkniefna í dag eru inn-
an skólanna og því gætu sérhæfð-
ir löggæslumenn haft daglegt eft-
irlit með neyslu og dreifingu með
sértækum uppljóstrunarleiðum
(lokuðum upplýsingakerfum). Hér
er ekki verið að innleiða neitt lög-
regluríki eða skapa óþarfa tor-
tryggni innan skóla eða heimila,
heldur fyrst og síðast að vernda
ungmennin og heimilin fyrir
neyslu fíkniefna. Við megum og
getum ekki lengur horft nánast
aðgerðarlaus á að börnin okkar
verði utan sem innan skólanna
eitri dauðans að bráð.
Eilífar umræður um oftast
óskilgreindar aðgerðir í fíkniefna-
málum um áratugaskeið hafa gert
meira ógagn en gagn,
því þjóðin heldur að
verið sé að vinna með
skipulögðum hætti að
forvarnarmálum. Svo
er alls ekki, hvorki er
lýtur að tolleftirliti né
aðgerðum lögreglunn-
ar. Aðgerðir tollgæslu
og lögreglu eru meira
og minna múlbundnar í
gamalkunnum starfs-
háttum og óhefðbundn-
ar rannsóknarleiðir og
upplýsingakerfi hafa
ekki náð fram að
ganga. A meðan þessi
svefndrungi hvílir yfír
löggæslunni ganga
síbrotamenn og sölumenn fíkni-
efna nánast óáreittir. Þessu er
hægt að breyta, en þá verða menn
að taka til höndum í stað enda-
lausra umræðna sem engu skila.
Satt best að segja er ég orðinn
hundleiður á þessu forvarnar-
kjaftæði í hartnær þrjátíu ár. Eg
hef skrifað fjölda greina á undan-
förnum árum um tillögur til úr-
lausnar í fíkniefnamálum, þar áð-
ur ræddi ég við ráðherra, þing-
menn og ráðuneytismenn um leið-
ir til úrbóta. Vilji einhverjir,
kannski þeir sem boðað hafa Is-
land fíkniefnalaust land árið 2001,
koma til mín og fá upplýsingar um
framlag mitt til þessa málaflokks,
eru þeir hjartanlega
velkomnir.
Það þurfa fleíri en
stjórnmála- og lög-
gæslumenn að söðla
um á þessum vett-
vangi. Málsmeðferð
dómara er tekur til
forsendna refsimats á
grundvelli þeirra af-
leiðinga sem afbrot af
þessu tagi valda, þarf
að endurskoða. Ekki
virðist hinn kerfis-
bundni refsirammi
laganna hamla dóms-
niðurstöðum því öll
fíkniefnamál rýmast
vel innan hans. Stytt-
ing á afplánun fyrir fíkniefnabrot
eins og tíðkast hefur er réttarfar-
skerfinu til skammar svo og
ódeildaskipt fangelsi. Þá tala
menn um fangelsin sem meiri-
háttar fíkniefnabæli. Bein snert-
ing gesta við fanga og slælegt
fíkniefnaeftirlit leiðir að
sjálfsögðu til slíkrar niðurstöðu.
Það er eins og nánast öll fram-
kvæmd hins opinbera á þessum
vettvangi sé í molum. Ber ekki
viðkomandi ráðherra ábyrgð í
þessum efnum frekar en
bankamálaráðherra á Landsbank-
anum?
Höfundur er fyrrv. deildarstjóri.
Kristján
Pétursson
Um ánauð tækniframfara
ALLT FRÁ upphafi
iðnbyltingar hafa
menn haft áhyggur af
því að tækniframfarir
leiði til atvinnuleysis
og lágra launa þar sem
vélarafl sé í auknu
mæli notað í stað
vinnuafls. Það var Ro-
bert Owen, upphafs-
maður sósíalisma, sem
fyrstur ritaði um þetta
vandamál í upphafi 19.
aldar og varð þetta síð-
ar kjarninn í hagfræði
Marx. Óhætt er að
segja að þessar hug-
myndir séu einhverjar
lífseigustu og skað-
vænlegustu ranghugmyndir um
hagfræði seinni tíma. Þó svo að
sýnt hafi verið fram á hið gagn-
stæða ótal sinnum bæði fyrir og
eftir að Owen og Marx skrifuðu sín
höfuðrit þá virðist enn gæta al-
menns misskilnings hvað þetta
varðar. Og því reynist þeim stjórn-
málaöflum sem það hentar hverju
sinni enn auðvelt að sannfæra
stóran hluta kjósenda um hættuna
sem stafar af þessu uppgerða fyr-
irbæri sem ég ætla að kalla ánauð
tækniframfara.
Talsmenn þessara þunglyndis-
legu hugmynda rökstyðja mál sitt
oft á eftirfarandi veg: „Við tækni-
framfarir s.s þær sem urðu í Bret-
landi á 19. öld kemur ódýrt vélar-
afl í stað vinnuafls. Snemma á 19.
öld gátu til dæmis vélar sem nýttu
sér vinnuafl 2500 manna framleitt
meira en allir íbúar Skotlands
hefðu getað með þeirri tækniþekk-
ingu sem menn réðu yfir fimmtíu
árum áður. Þegar vélar af þessu
tagi eru teknar í notkun í auknum
mæli koma þær í stað verkafólks
sem þá verður atvinnulaust. Og
þeir sem halda vinnunni verða að
keppa við ódýrt vélarafl og sjá því
laun sín lækka. Þannig hreppa
tækniframfarir verkafólk í ánauð
með atvinnuleysi og lágum laun-
um.“ Málflutningur á þessu nótum
hefur heyrst þúsundum sinnum
víðs vegar um heim og hljómar
vissulega sannfærandi í fyrstu en
reynist byggður á fölskum for-
sendum.
Gary Becker var spurður að því
skömmu eftir að hann hlaut
Nóbelsverðlaun í hagfræði árið
1992 hvernig hann hygðist fara að
því að eyða verðlaunafénu, rúmri
milljón Bandaríkjadala. Becker
bennti á að hagfræðin hefði nú
svar við því. Það er nefnilega svo,
sagði hann, að þarfir taka ávallt
mið af þeim tækifær-
um sem hver og einn
stendur frammi fyrir
hverju sinni. Skýrir
það af hverju neytend-
um í efnuðum löndum
finnst þörfum sínum
ekki vera fullnægt
frekar en þeir sem
fátækari eru.
Grundvallarskissan
sem þeir sem aðhyllast
ánauð tækniframfara
gera sig seka um er að
átta sig ekki á af-
leiðingum þess að þarf-
ir okkar aukast í sam-
ræmi við þau tækifæri
sem við stöndum.
frammi fyrir. Þessi óseðjanleiki
mannkyns veldur því að þjóðfélag-
ið hefur alltaf not fyrir vinnuafl.
Þannig er alltaf eitthvað sem
þjóðfélagið hefði áhuga á að gera
en hefur ekki tækifæri til þar sem
allt vinnuafl þess er bundið við
framleiðslu nauðsynlegri lífgæða.
Tækniframfarir eru einmitt það
sem gerir þjóðfélaginu kleift að
nota minna vinnuafli við fram-
Að segja að tæknifram-
farir séu orsökin að
atvinnuleysi, segir Jón
Steinsson, er eins og
að segja að matur sé
orsök þess að fólk
borðar yfír sig.
leiðslu nauðsynja og opnar því ný
tækifæri til aukinna lífsgæða.
Hugmyndin um ánauð tæknifram-
fara er oft notuð til að rökstyðja
kröfu hagsmunahópa í samfélaginu
um sérstaka ríkisvernd til handa
ákveðnum atvinnugreinum eða
fyrirtækjum. Hagsmunagætend-
urnir halda því fram að án ríkis-
verndar gætu skjólstæðingar
þeirra ekki staðist samkeppni við
tæknilega þróaðari einingar í hag-
kerfinu og myndu því verða undir.
Svo mikið er áreiðanlega rétt. En
þeir halda hins vegar áfram og
segja að þetta leiði þá til atvinnu-
leysis og erfiðis fyrir fólkið í land-
inu. Hér koma þeir hins vegar upp
um skilningarleysi sitt á verkfær-
um nútíma hagkerfis sem, ef notuð
eru skynsamlega, leiða til þess að
svigrúm til sköpunar nýrra at-
vinnutækifæra í stað þeirra sem
tapast við gjaldþrot og aðrar
skipulegsbreytingar er ávallt nógu
mikið til að eyða atvinnuleysi sem
hlýst af slíkum skipulagsbreyting-
um. Að segja að tækniframfarir
séu orsökin að atvinnuleysi er eins
og að segja að matur sé orsök þess
að fólk borðar yfir sig. Tæknifram-
farir eru þvert á móti uppspretta
aukinna lífsgæða. Atvinnuleysi er
ekki óhjákvæmileg afleiðing
tækniframfara heldur afleiðing
þess að uppbygging hagkerfisins
er ekki nógu hagkvæm til að skapa
skilyrði fyrir nýjum atvinnu-
tækifærum þegar þörfin fyrir
vinnuafl minnkar í undirstöðuat-
vinnugreinunum.
Nú er vissulega rétt að það er
margt sem getur komið í veg fyrir
að þeir sem missa vinnuna á einum
stað í hagkerfinu geti fundið sér
vinnu annars staðar. Ég geri mér
fullkomlega grein fyrir því að slíkt
millibilsástand er erfitt fyrir þá
sem í því lenda hverju sinni. En til
að geta notið ávaxtanna af þeirri
framþróun sem á sér stað í hag-
kerfinu verðum við að sætta okkur
við að taka á okkur óhjákvæmileg
tímabundin óþægindi sem
framþróunin hefur í för með sér.
Við stöndum því frammi fyrir vali
um að búa i hagkerfi þar sem ein-
ingar sem ekki standast sam-
keppni er leyft að verða gjaldþrota
til að ryðja fyrir hagkvæmari ein-
ingum; eða í hagkerfi sem ekki
hefur slíkan aðhaldsventil en býr
við stöðuga hnignun þar sem engir
velgengnishvatar eru fyrir hendi.
Verkfærin sem stjórnvöld geta
nýtt sér til að hlutirnir gangi
greiðlega í nútímahagkerfi eru
orðin það flókin að erfitt er fyrir
leikmann að skilja þau til hlítar og
því reynist auðvelt fyrir and-
stæðinga góðrar hagfræði að sann-
færa kjósendur um patentlausir
sínar. Ég er til dæmis nokkuð viss
um að enginn stjórnmálamaður
myndi treysta sér til að útskýra
peningamálastefnu Seðlabankans
fyrir almenningi í einnar mínútu
sjónvarpsviðtali þó svo að flestir
þeirra geri sér (vonandi) grein fyr-
ir því að hún er einn af hornstein-
um efnahagskerfisins.
Þær breytingar sem átt hafa sér
stað á Islandi á þessum áratug s.s.
verðstöðugleiki, frelsi á fjármála-
markaði og afnám ríkisstyrkja til
fyrirtækja í ýmsu formi eru allar
stór skref í rétta átt. Enn leynist
þó sumstaðar gamaldags málflutn-
ingur sem varast þarf til að hag-
kerfið haldi áfram að vaxa og
dafna.
Höfundur er hagfræðinemi.