Morgunblaðið - 17.12.1998, Blaðsíða 54

^4 FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 1998
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
SPEEDO'
HVERJU
VILT ÞÚ FÓRNA?
NOKKRAR umræð-
ur og blaðaskrif hafa
farið fram að undan-
fömu um fyrirhugaða
Fljótsdalsvirkjun. Sýn-
ist þar sitt hverjum,
Frá mínum bæjar-
dyrum séð sem Aust-
firðings horfir það mál
þannig við, að verði af
virkjun í því formi, sem
fyrirhugað er, þá verði
unnið óbætanlegt tjón á
náttúruverðmætum á
þessu svæði, tjón sem
aldrei verður bætt. Að
með því að virkja séum
við að fóma miklum
náttúruverðmætum
fyrir lítinn ávinning.
Vil ég færa nokkur rök fyrir máli
mínu og mun skipta því niður í
nokkur atriði til glöggvunar.
1. Eyjabakkasvæðið
Eyjabakkasvæðið er sem kunn-
ugt er ein fegursta hálendisvin í
landi okkar með fjölbreyttu gróður-
fari og fuglalífi, sem vart á sinn líka.
Verði virkjað í Fljótsdal, samkv. til-
lögum er fyrir liggja, mun Eyja-
bakkasvæðinu verða sökkt, um 45
km2 svæði, sem að miklu leyti er
gróið land, þ.m.t. hinu fagra Snæ-
fellsnesi austan undir Snæfelli,
Þjófagilsflóa og fleira gróurlendi.
Auk þess munu mörg önnur nátt-
úruverðmæti spillast eða fara for-
görðum við Eyjabakkastíflu, svo
sem fagrir fossar í Jökulsá í Fljóts-
dal, sem aðeins mun verða svipur
hjá sjón eftir virkjun.
Umhverfi Snæfells sunnan og
austan yrði stórlega lýtt með mann-
virkjagerð, lónum og stíflugörðum,
og aðgengi að fjallinu skert.
Þá er ótalin hætta sú, sem stafa
kann af sandfoki úr lóninu, t.d. seinni
hluta vetrar, þegar það gæti tæmst
að mestu leyti. Það mál hefur ekki
mikið verið inni í myndinni til þessa.
2. Lögurinn
Hugsanlega áhrif virkjunar á
Löginn virðast mér
hafa verið ótrúlega lít-
ið inni í umræðunni
enn sem komið er.
Ætti þó málið að vera
Héraðsbúum nokkuð
skylt.
Hvaða áhrif mun
það hafa á rennsli og
umhverfi Lagarins að
steypa vatni úr Jök-
ulsá á Dal niður í gegn-
um Teigsbjargið og út
í Lagaifijót, því það er
jú stefnt að því að
virkja við Kárahnjúka
líka, ekki satt, og flytja
vatnið í jarðgöngum
austur í Fljótsdal.
Óttast menn ekki, að slíkt kynni
að hafa ófyrirsjáanlegar breytingar
í för með sér á vatnshæð og lífríki
Lagarins.
Heyrt hef ég, að Landsvirkjunar-
menn, sem héldu fund á Austur-
landi í sumar um þessi mál, hafi gef-
ið í skyn, að farvegur fljótsins norð-
an við brú verði „rýmkaður" út fyrir
bæinn Straum og þannig „reddist"
þetta allt. En breytist þá ekki Lög-
urinn, hið fagra stöðuvatn, í straum-
vatn. Hafa menn hugsað út í það.
I grein eftir Helga Bjarnason,
deildarstjóra umhverfisdeildar
Landsvirkjunar, sem birtist í
nýjasta tölublaði Glettings, tímarits
um austfirsk málefni, sem að þessu
sinni er helgað Snæfelli, segir á
þessa leið:
„Með veitu Jökulsár á Brú til
Fljótsdals mun vatnsrennsli um
Lagaifijót tæplega tvöfaldast...
Talið er, að um 1,5-2,0 milljónir
rúmmetra á ári af fínum aurburði
muni berast í Lagarfljót...
Grugg þar mun því aukast umtals-
vert...
Hins vegar er lífræn framleiðsla í
Lagarfljóti það lítil, fyrir, að aukið
grugg mun trúlega ekki valda veni-
legum skaða á lífríki fljótsins."
Svo mörg eru þau orð. Getur hver
dæmt íyrir sig, hversu vísindalega
er mælt. Ætlar Landsvirkjun
kannski sjálf að meta í umhverfis-
matinu sínu, hvaða skaði hlýst af
slíkum áformum. Hér er sannarlega
mörgum spurningum enn ósvarað,
sem verður að fást svar við, ef til
framkvæmda kemur.
3. Umhverfismat
Fljótsdalsvirkjun á að sjálfsögðu
að fara í lögformlegt umhverfismat,
hvað sem líður öllum lagafyrirmæl-
um frá fyrri árum. Annað er bein-
línis ekki dæmandi. Það er þó þrátt
fyrir allt það besta tæki, sem við
höfum yfir að ráða til að meta áhrif
virkjunarframkvæmda á náttúru
landsins.
Okkur er tjáð, að Landsvirkjun
sé nú að láta framkvæma sitt eigið
mat á umhverfisáhrifum virkjunar-
innar. Finnst ykkur að slíkt mat sé
Framtíð Austurlands
er ekki fólgin í stóriðju,
heldur í margs kyns
atvinnustarfsemi, segir
Olafur Þ.
Hallgrímsson, sem
byggist m.a. á því sem
landið sjálft og hafið
umhverfís hefur upp á
aðbjóða.
trúverðugt? Væri það ekki svipað
og t.d. kaupandi íbúðar léti sjálfur
meta, hvað hún ætti að kosta. Þætti
einhverjum það góð viðskipti? Fram
hefur komið, að Náttúruvernd ríkis-
ins hefur hafnað því að koma að
mati Landsvirkjunar. Þá hefur
Náttúruverndarráð lagst gegn frek-
ari virkjunum og miðlunarlónum á
hálendinu og telur, að fyrirhugaðar
virkjanaáætlanir „feli í sér stórkost-
leg umskipti á náttúru íslands,
vatnafari og vistakerfi, sem aldrei
verða bætt“.
Ólafur Þ.
Hallgrimsson
#aSIEMENS
Siemens bakstursofn
HB28020EU
Siemens kæliskápur
KS 28V03
., Iþlefni af komandi
itorhatiðunum bjóðum við
J november þessi og fleiri
eldunartæki á sérstöku
tilboðsverði.
Siemens eldavél
HL 54023
Rétti ofninn fyrir þig.
Fjölvirkur (yfir- og undirhiti, blástur, glóðarsteiking
með blæstri, venjuleg glóðarsteiking),
lótthreinsikerfi, rafeindaklukka og 6Ökkhnappar.
Siemens helluborð
Smekklegur kæliskápur með
mjúklínuútliti.
194 I kælir, 54 I frystir.
H x b x d - 155 x 55 x 60 sm.
Siemens heimilistækin
eru hvarvetna rómuð fyrir
/f gæði og styrk.
Gríptu tækifærið
og njóttu þessl
Glæsilegt keramikhelluborð
með áföstum rofum, fjórum hraðsuðuhellum,
tveimur stækkanlegum hellum, fjórföldu
eftirhitagaumljósi.
Keramíkhelluborð, fjórar hraðsuðuhellur, ein
stækkanleg hella, fjórfalt eftirhitagaumljós, fjölvirkur
bakstursofn, lótthreinsikerfi, geymsluskúffa,
gufuútstreymi að aftan, loftkæld ofnhurð.
SMITH &
NORLAND
UMBOÐSMENN:
Akianci: UMuði • Stn wt: Etai - Sozlellsbzr: BiisstmtSii - Eimtlirfiöiiir: Eiioi lUjiin - Slrtkishólmur Skiftvík - Siiiriilui: talii ■ Isiljiiiiir Piiin
Hiiinstingi: Stjaasi - Siilátiiku: Usji - Sigluliiilur: liijii - Uirtiri: Ijisjjifji - isnik: Oijiji - Vopnalioriur: bta|n Am II • liskiupsniir: liliUo - letiaillirlir
IMma ks3! - Egiisstaðir: Snn Hiuiai - Breiðdalsvik: Siiín 1 Sdásoi - Höfn i Homafírði: ta ij ksiD - Vtk i Mýrdal: Mlii - Veslainioniar: Iiénik - HnMilir:
lihijisnkst. II - Helli: Cibá ■ Selliss: Aniikni • Eríndavík: leliij • Earður: M:i{n Sj lijvaiss • lellavik: !|óstijiii ■ Haliailiiilui: Wi Stili. teUi
Nóatúni 4
105 Reykjavík
Sfmi 520 3000
www.sminor.is
ET96021EU
Búhnykksverð:
Ýmsir hafa látið í það skína í
ræðu og riti, m.a. núverandi utan-
ríkisráðherra, að við höfum ekki
efni á að bíða eftir slíku mati, eða
fram á mitt ár 2000 (það er nú allur
tíminn), því þá verði hugsanlega
ekkert úr virkjun. Með þessari af-
stöðu skipar utanríkisráðherra sér í
hóp þeirra, sem ekki vilja sýna nátt-
úrunni tilhlýðilega virðingu, eða láta
hana njóta vafans.
En ég spyr á móti: Ef við höfum
ekki efni á að bíða í 2 ár með virkj-
un, höfum við þá efni á að gera mis-
tök, sem aldrei verður bætt fyrir?
Slík afstaða er lýsandi fyrir ótrú-
lega skammsýni. Hvað finnst þér,
lesandi góður.
Vonandi verða þeir fleiri, sem
vilja lögformlegt umhverfismat.
Gleðilegt er, að sveitarstjórn Fljóts-
dalshrepps hefur samþykkt, að slíkt
umhverfismat skuli fara fram,
sömuleiðis hefur umhveifisráðherra
lýst eindregnum vilja sínum til þess,
einnig Ólafur Örn Haraldsson, þing-
maður Framsóknaifiokksins í
Reykjavík, sem lagði fram tillögu
þess efnis á landsfundi flokksins nú
fyrir skemmstu, sem ekki náði þó
fram að ganga. Það verður nú fylgst
rækilega með því, hvort þessir aðil-
ar standa við stóru orðin.
4. Virkjun, til hvers?
Til hvers á svo að virkja í Fljóts-
dal? Jú, það á að reisa risaálver á
Reyðarfirði með allt að 500 þúsund
tonna framleiðslu og, samningavið-
ræður þegar hafnar við Norsk
Hydro um þá framkvæmd.
Bygging álvers og virkjun í
Fljótsdal munu fylgjast að. Þess
vegna liggur svona mikið á, því ann-
ars gætu samningar farið út um
þúfur.
Ýmsir virkjunaráhugamenn hafa
hamrað á því, að menn verði að vera
reiðubúnir að fórna einhverju, þeg-
ar miklir hagsmunir séu í húfi ann-
ars vegar.
Þetta hefur komið fram í máli
Smára Geirssonar forseta hins nýja
sveitarfélags á Austfjörðum, og
Halldórs Asgrímssonar utanríkis-
ráðherra, sem segir í grein sinni í
Degi 20. okt., að hann geri sér fulla
grein fyrir gildi Eyjabakkasvæðis-
ins frá náttúruverndarsjónarmið-
um, en bætir síðan við: „Við
komumst hins vegar ekki hjá því að
fórna einhverju, sérstaklega ef
ávinningurinn er mikill“.
Síðan klykkir ráðherrann út með
þeirri fullyrðingu, að ávinningur af
stóriðju á Austurlandi með tilheyr-
andi virkjun skipti miklu máli fyrir
framtíð Austurlands og landsins
alls.
Skoðum þessa fullyi'ðingu nú dá-
lítið nánar.
Þegar upp verður staðið og álver-
ið fullbyggt, munu vinna þar nokkur
hundruð manns. Mun það eitt og
sér leysa atvinnuvanda Austfirð-
inga. Dettur einhverjum í hug í
fullri alvöru, að fólk hætti að flytja
suður, þótt álver rísi á Reyðaifirði,
eða fólk fari að flytja austur í stór-
um stíl til að vinna þar.
Því er nokkuð hampað, að fólks-
flótti fara vaxandi frá Austfjörðum
til Faxaflóasvæðisins og það notað
sem röksemd fyrir byggingu stór-
iðju á Reyðarfirði. Það er of mikil
einföldun.
Ekki skal gert lítið út atvinnu-
vanda Austfirðinga, því vissulega er
þörf á að skjóta fleiri stoðum undir
atvinnulífið þar. Þar mun álver lít-
inn vanda leysa, en hins vegar
skapa ný vandamál, sem stóriðju
fylgja. Staðreyndin er líka, að það
er ýmislegt fleira en atvinnumögu-
leikar, sem spila inn í það, hvar
menn vilja búa. Þar má nefna heil-
brigðisþjónustu, menningarlíf
o.s.frv.
Einnig virðist svo sem suðvestur-
homið hafi mikið aðdráttarafl í hug-
um margs landsbyggðarfólks.