Morgunblaðið - 18.09.1999, Qupperneq 32

32 LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Utför í Kosovo
Ættingjar, vinir og félagar 18 fall-
inna liðsmanna Frelsishers Kosovo
voru við útför þeirra í bænum
Gnjilane í Kosovo gær en þeir féllu
í átökum við serbneska herinn fyrr
í sumar. Voru þeir þá huslaðir í
einni gröf en nú voru þeir bornir
til grafar að siðveryu síns fólks.
Breska leyniþjónustan gerir skjöl nasistaforingja opinber
Himmler reyndi að
selja gyðinga í
skiptum fyrir hæli
The Daily Telegraph.
BRESKA leyniþjónustan, MI5,
létti í gær leyndinni af skjölum, þar
sem fram kemur að nasistaforing-
inn Heinrich Himmler hafí reynt
að semja við Svisslendinga um að
3.500 gyðingar yrðu fluttir til Sviss
í skiptum fyrir fímm milljónir
svissneskra franka og pólitískt
hæli fyrir 200 háttsetta nasista.
Þessar upplýsingar koma fram í
skjölum MI5 um Walter Schellen-
berger, sem var leyniþjónustufor-
ingi Himmlers, en skjölin voru af-
hent breska þjóðskjalasafninu í
gær.
Himmler var yfirmaður SS og
skipulagði útrýmingarbúðir nasista
í Austur-Evrópu. Samningur hans
við Svisslendinga var gerður í lok
síðari heimsstyrjaldarinnar, þegar
Þjóðverjar voru famir að hörfa
fyrir bandamönnum á öllum víg-
stöðvum. Himmler ræddi leynilega
við forseta Sviss og fór fram á að
samtök gyðinga greiddu nefnda
upphæð inn á bankareikning í
Sviss. Hét Himmler því að féð yrði
afhent Alþjóðasamtökum Rauða
krossins, í því skyni að það yrði
notað til að „draga úr þjáningum
þýsku þjóðarinnar“.
Schellenberg hafði samband við
yfirmann þýsku öryggislögregl-
Heinrich
Himmler
unnar, Gestapo, og forstöðumann
útrýmingarbúðanna í Theresi-
enstadt í Tékkóslóvakíu. Þrátt fyr-
ir mótbárur þeirra tókst honum að
fá því framgengt að 1.700 gyðingar
úr búðunum væru fluttir með lest
til Sviss. I skjölunum kemur fram
að ofsahræðsla hafi brotist út er
fólkinu var skipað í lestina, enda
héldu gyðingamir að þetta væri ein
af alræmdum „dauðalestum til
Auschwitz".
Önnur lest komst
aldrei til Sviss
Önnur lest með 1.800 gyðingum
frá Bergen-Belsen-útrýmingar-
búðunum lagði af stað til Sviss, en
komst aldrei út úr Þýskalandi.
Frétt hafði birst í svissnesku dag-
blaði um komu fyrstu lestarinnar
og barst Emst Kaltenbrunner,
sérlegum öryggisforingja Adolfs
Hitlers, veður af því. Kaltenbrunn-
er skýrði Hitler frá áformunum
um för seinni lestarinnar, og lagði
„foringinn" blátt bann við því að
fleiri gyðingar yrðu fluttir úr
landi.
Ekki kemur fram í skýrslunni
hvort svissnesk yfirvöld sam-
þykktu að veita einhverjum félög-
um í SS hæli vegna skiptanna, eða
hvort umsamin greiðsla var nokkru
sinni innt af hendi. En örlög
Himmlers sjálfs em flestum kunn.
Breskir hermenn tóku hann hönd-
um í maí 1945, en áður en tími
vannst til að yfirheyra hann framdi
Himmler sjálfsmorð með því að
taka inn eitur.
Rússneska sambandsráðið styður áætlanir Vladímírs Pútíns en snuprar Jeltsín
Ýmsar samsæris-
kenningar á lofti
Reuters
Slökkviliðsmenn að störfum í flölbýlishúsinu í Sankti Pétursborg þar sem sprengja sprakk á fimmtudagskvöld.
Moskva, Sankti Pétursborg. AFP, AP, Reuters.
SAMBANDSRÁÐIÐ, efri deild
rússneska þingsins, lýsti í gær yfir
stuðningi við fyrirhugaðar aðgerðir
forsætisráðherrans Vladímírs Pútíns
til að stemma stigu við öldu hryðju-
verka, sem gengið hefur yfir í Rúss-
landi. Sambandsráðið sendi hins veg-
ar Borís Jeltsín Rússlandsforseta
viðvörun með því að fella með naum-
indum tillögu um að hann yrði hvatt-
ur til að segja af sér. Jeltsín virðist
einangraðri en nokkru sinni fyrr og
margvíslegar samsæriskenningai’
eru á lofti um hver standi að baki
sprengjutilræðunum, sem orðið hafa
um 300 manns að bana í Rússlandi
síðustu þrjár vikur.
í sambandsráðinu sitja ríkisstjór-
ar rússnesku sambandshéraðanna.
Atkvæðagreiðslan fór fram fyrir
luktum dyrum og ekki hefur fengist
upp gefið í hverju fyrirhugaðar að-
gerðir felast. Pútín var vígreifur að
þingfundi loknum. „Nauðsynlegt er
að útrýma óþokkunum," sagði Pútín
og vísaði til íslamskra skæruliða,
sem talið er að beri ábyrgð á ódæð-
unum. Sagði hann að rússneski her-
inn myndi halda áfram að gera
árasir á búðir skæruliða á hverri
nóttu og ekkert yrði gefíð eftir.
ítrekaði Pútín andstöðu sína við
hugmyndir um að neyðarástandi
yrði lýst yfir í Rússlandi, og útilok-
aði að Rússar reyndu aftur að gera
innrás í Tsjetsjníu.
Óvissuástandið í Rússlandi síð-
ustu daga hefur orðið þess valdandi
að verð helstu hlutabréfa hefur fall-
ið um allt að 11%. Talið er að
orðrómur um að Jeltsín hyggist
víkja Pútín úr embætti eigi stóran
þátt í verðfallinu.
Alexander Lebed, fyrrverandi
hershöfðingi og núverandi ríkis-
stjóri Krasnojarsk-héraðs, sagði í
gær að sprengjuherferðin hefði rýrt
traust almennings til stjómvalda
verulega. Sagðist hann telja ólíklegt
að unnt yrði að halda þingkosningar
í desember. Ein kviksagan sem
gengur í Moskvu er einmitt á þá
leið að Jeltsín hyggist skipa Lebed í
stað Pútíns.
Jeltsín einangraður
Borís Jeltsín virðist nú einangr-
aðri en nokkru sinni fyrr og van-
traust rússnesku þjóðarinnar í hans
garð eykst dag frá degi. Einn
stjórnmálaskýrandi hafði á orði að
staða forsetans gæti að minnsta
kosti ekki versnað - því hún gæti
ekki verið verri.
Athygli vakti þegar dagblaðið
The New York Times hafði á
fimmtudag eftir Jegor Strojev, for-
seta Sambandsráðsins, sem lengst
af hefur verið tryggur Jeltsín, að
forsetinn ætti að segja af sér. Það
væri best fyrir rússnesku þjóðina
og hann sjálfan. Talsmaður Jeltsíns
sagði í gær að forsetinn teldi um-
mæli Strojevs byggð á misskilningi.
Spjótin beinast að Jeltsín úr öll-
um áttum og engum blöðum er um
það að fletta að staða hans er afar
veik. Dagblöð hafa óspart gefið í
skyn að hann sé hvorki fær um að
kveða niður hryðjuverkamenn né
takast á við nokkur þau vandamál
sem að landinu steðja.
Kviksögur lifa góðu Iífi
Rússnesk stjómvöld segja það
engum vafa undh-orpið að
tsjetsjenskir skæraliðar, sem vilja
stofna íslamskt ríki í Dagestan, beri
ábyrgð á sprengjutilræðunum und-
anfarið. Yfirvöld í Tsjetsjníu hafa
þó alfarið neitað því að eiga hlut að
máli, og sömuleiðis helsti foringi
tsjetsjenskra skæraliða sem berjast
í Dagestan, Shamil Basajev. Þar
sem enginn hefur lýst tilræðunum á
hendur sér (svo óyggjandi sé) hafa
margvíslegar kviksögur um hver
beri ábyrgð á ódæðunum lifað góðu
lífi.
Sú kenning er útbreidd að hópur-
inn sem nánastur er Jeltsín standi
að baki sprengjutilræðunum, með
það að markmiði að lýst verði yfir
neyðarástandi í landinu, svo unnt
verði að fresta þingkosningunum í
desember og jafnvel forsetakosn-
ingunum næsta sumar. Að minnsta
kosti eitt dagblað í Moskvu hefur
birt slíkar ásakanir á prenti. Stjói-n-
völd í Kreml og yfirmenn öryggis-
lögreglunnar hafa vísað þeim alfarið
á bug, en almenningur virðist þó
ginnkeyptur fyrir þessari samsær-
iskenningu.
Einnig hefur sú saga heyrst að
sami hópur hafi komið sprenging-
unum af stað, annaðhvort til að
beina athyglinni frá háværam um-
ræðum undanfarið um peninga-
þvott og spillingu á æðstu stöðum,
eða til að grafa undan Júrí Lúzkov,
borgarstjóra í Moskvu, sem orðað-
ur hefur verið við forsetaframboð.
Að minnsta kosti virðist almenning-
ur vera reiðubúinn að trúa ýmsu
upp á nánustu samstarfsmenn for-
setans.
Þá hafa ýmsir leitt getum að því
að saudí-arabíski hryðjuverkamað-
urinn Osama bin Laden eigi sökina,
en hann er meðal annars granaður
um að hafa skipulagt sprengjutil-
ræðin við sendiráð Bandaríkjanna í
Kenýa og Tansaníu á síðasta ári.
Orðrómur er á kreiki um að hann
hafi komið upp þjálfunarbúðum fyr-
ir hryðjuverkamenn í Tsjetsjníu, í
því augnamiði að stofna íslamskt
ríki í Dagestan og jafnvel víðar.
Sprenging í Sankti Pétursborg
Öldruð hjón létust í sprengingu í
íbúðarhúsi í Sankti Pétursborg á
fimmtudagskvöld, en innanríkis-
ráðuneytið vísaði því á bug í gær að
atvikið tengdist sprengjutilræðun-
um síðustu vikur. Upphaflega var
talið að um gasleka hefði verið að
ræða en síðar kom í ljós að sprengju
hafði verið komið fyrir við dyrnar á
íbúð hjónanna. í Rússlandi er ekki
óalgengt að gengi glæpamanna
leysi deilur sín á milli með slíkum
sprengjutilræðum, en lögreglustjór-
inn í Sankti Pétursborg sagði að
íbúar hússins virtust ekki tengjast
glæpastarfsemi. Sagði hann hugs-
anlegt að sprengjunni hefði verið
komið fyrir þar fyrir mistök.