Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1921, Side 55

55
34. Syðsta búðartóttin undir hallinum, 23,60 m. beint suðvestur
af 33 tótt, er uppi við hann, áþekk 33. tótt, og snýr eins. Dyr eru
á suðvestur-hliðvegg, um frá norðausturgafii. Veggirnir eru all-
glöggir og ekki fornlegir; 1. að utan 8,20 m., en breidd 4,70 m., en
að innan er 1. 4,80 m. og br. 2. m.
Ekki er það neitt efamál, hver átt hefir þessa búð. »Nicolasar
Magnussonar syslumanns i Rangarþinge Bud stendur þar fyrer sunn-
ann (þ. e fyrir sunnan 33. búð) upp under Hallenum», segir búða-
skipunin frá 1735, og er henni þar með lokið.
Nikulás var sýslumaður í Rangárvallasýslu, fyrst hálfri, frá 1727,
og síðan allri, frá 1730, til þess er'hann druknaði hjer á Þingvöllum
i gjá þeirri, sem nú er við hann kend, austanvið Spöngina (»Lög-
bergf); var það nóttina milli 23. og 24. júlí 1742, meðan hann dvaldi
á alþingi. Eru greinilegar frásagnir um þann atburð í ýmsum rit-
um* 1. — Nikulás var kominn í beinan karllegg af Guðbrandi Hóla-
byskupi Þorlákssyni og var faðir Þorleifs landsþingsskrifara, sem
átti 15 búð, eins og sagt var hjer að framan, bls. 35. Eftirmenn
Nikulásar í embættinu voru Þorsteinn Magnússon, þremenningur við
Nikulás og einnig kominn í beinan karllegg af Guðbrandi byskupi,
og síðan tengdasonur Þorsteins, Jón Jónsson á Móeiðarhvoli, faðir
þeirra systra, Ragnheiðar, móður Þorsteins Helgasonar í Reykholti,
og Valgerðar byskupafrúar, Hannesar Finnssonar og Steingríms
Jónssonar; er því margt stórmenni af Jóni sýslumanni komið, en
sjálfur var hann af Einarsnessætt í beinan karllegg2. — Ekki er
ólíklegt að þeir Þorsteinn og Jón kunni að hafa tjaldað búð þessa
eftii' Nikulás, en ekkert verður fullyrt um það.
Búðartótt þessi er mörkuð á alla uppdrættina. S. G. ætlar að
hjer hafi verið Rangæingabúð, svo sem sagt var í greininni hjer á
undan um 33. búð, sem þar var sögð líklegri en þessi til að hafa
verða nú sjeðar þarna neinar slíkar minjar og sist svo að ákveðnar verði. — S. ö.
hefir gert slíkt hið sama allviða á nppdrætti sinum og ern þau merki hans gerð
með smádeplum einum á hans nppdrætti, en i útgáfunni er víðast hvar settur grænn
litur i að auki, samkvæmt eftirmynd Ben. Gröndals. — Shr. niðnrlagið af eftirmála
S. G. við Alþ.st., bls. 66: »Eg hefi sumstaðar sett búðamyndir, enda þó eg hafi
ekki verið viss um að þar hafi verið búðir«, o. s. frv. — Rjett fyrir norðaustan
þessa tótt, 33.. er nýlegt smábyrgi undir bergmös nokkurri; mun vera smalabyrgi
smalans á Brúsastöðum; ærnar þaðan eru stundum hafðar hjer í gjánni og Þinginu
um sauðburðinn. Ekki verður sjeð, að hjer hafi áður verið eldra mannvirki.
1) Sbr. Sýslum.œfir, IV., bls. 487—492, og rit þau sem þar er visað til.
Viðvikjandi staðnum sjá brjef Einars prófasts Einarssonar hjer á eftir.
2) Sjá um þá Þorstein og Jón sýslumenn i Sýslum.œfum, IV., bls. 493—497