Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1921, Page 67

67
En bæði er það, að það er mjög óvíst eftir rannsókn og skýrslu
S. V., að hjer hafi verið þrír sammiðja hringir, og í annan stað
er það mjög ólíklegt að lögrjettan hafi í fornöld eða nokkru sinni
Bíðan verið á Spöng nni. Eins og S V. sjálfur hefir álitið og Ká-
lund og S. G. áður, og fært rök fyrir, er óhætt að telja vist, að
lögrjettan hafi þá verið á vöilunum, venjulega að minsta kostí1.
Vegna staðhátta hefði ætíð verið óhentugt og jafnvel bættulegt að
hafa lögrjettu hjer á Spönginni — Á því er ekkert byggjandi í
þessu sambandi, að Spöngin er oft, og hefir verið síðustu öldina að
minsta kosti, nefud Lögrjettuspöng2 3. Raunar er það nafn komið til
af þessu hringmyndaða mannvirki sennilega; þar hafa menn þózt
sjá »lögrjettu«, eða »dómhring«s og nefnt Spöngina og Lögrjettu-
spöng, en stundum Lögberg, því að þeir álitu, að lögrjettan hefði ætíð
dæmt dóma og það á Lögbergi. — Ferhyrndu tóttina álitu menn
vera búðartótt; Einar próf. Einarsen heyrði hana nefnda Skapta-
búð þegar hann var á Þingvöllum, 1822—28; iíklega hafa menn
kent hana við hinn fræga lögsögumann, þar eð hún var á »Lög-
bergi«; í Þjóðólfs-ritgerðinni, sem getið er hjer í athugasemdum neð-
anmáls, er hún sögð vera frá seinni tímum, en þó kölluð Alls-
herjarbúð.
Kálund lýsti mannvirki þessu í ísl. beskr. L, 134, og gizkaði á
(bls. 141), að ferhyrnda tóttin hefði verið búð og hringurinn jafn-
vel virki (?), kunnað að vera Byrgisbúð (?), = Svinfellingabúð (?),
með því búðarvirki Orms og Þórarins (??), sem getið er í Sturl.s.;
sbr. enn fremur bls. 106—107, þar sem hann gerir grein fyrir á
hverju hann bygði þessa ágizkun.
Sagt er frá því í Njáls-s., 136 k., að FIosi Þórðarson á Svína-
felli hafi látið tjalda Byrgisbúð, áður hann riði til þings, brennu-
málaþingsins. Þar segir ekki, hvar sú búð var, hvort hún var hin
venjulega búð Flosa, þ. e. Svínfellingabúð. Það álítur Kálund þó.
En einmitt það, að höfundurinn tekur sjerstaklega fram, að Flosi
hafi tjaldað Byrgisbúð í þetta sinn, sýnist fremur benda til, að hann
hafi ekki haft það fyrir venju; jafnvel sýnist næsta setning: »en
Austfirðingar riðu til sinna búða«, benda til, að það hafi Flosi ekki
gert er hann ljet tjalda Byrgisbúð.
1) Árb. 1880—81, 25—28, Isl. beskr. I., 119 o. 8. frv., Alþst. 41—46.
2) Isl. beskr. I., bls. 141.
3) Sbr. sóknarlýsing sjera Björns Palssonar frá 1840 (Isl. beskr. I., 139),
ritgerð nm Þingvöll í Þjóðólfi 1851, bls. 270, Alþst., uppdráttinn m. skrá (nr. 76),
og bls. 48- 49. B. G. nefnir þetta einnig „dómhring“ á nppdrætti sínum, og enn i
dag kalla snmir knnnugir þetta „dómhringinn á (Lögrjettu-)Spönginni“.