Eimreiðin - 01.01.1904, Page 41

41
eldri en þessi svipmiklu tindafjöll. Af Skarðsheiði t. a. m. má
nú agætlega sjá, hvernig Súlur eru settar ofan á hálendið á líkan
hátt eins og Eiríksjökull, og væri fylt upp í skörðin og jökul-
bunga komin ofan á, kæmi fram ekki ósvipað fjall, sérstaklega að
því leyti, sem bæði eru nokkurs konar yfirbyggingar á hálendi.
En Súlur hafa grafist svona mjög sundur, bæði af því að eld-
fjallið, sem þær eru svo að segja skornar úr, var svo nálægtjökul-
rondunum, þar sem ágangur jöklanna var miklu meiri en innar í
landinu og eins af því, að þær eru að svo miklu leyti gerðar upp
af móbergi.
Nálægt Kerlingarskarði á Snæfellsnesi er sundurgrafið eldfjall,
sem spúið hefur dóleríthraunum fyrir síðustu ísöld; en þó eru þar
til jöklamenjar, sem eldri eru en Kerlingarskarðseldfjallið; má til
nefna jarðlag eitt í Búlandshöfða með ísnúnum steinum og íshafs-
skeljum1.
Fleiri dæmi mætti nefna, og það má telja víst, að til eru hér
á landi eldfjöll (eða eldfjallarústir), sem spúið hafa dóleríthraunum
og eldri eru en síðasta ísöld, en yngri en sú fyrsta. Verður af
þessu líklegt, að dólerítfjöllin Ok og Eiríksjökull séu heldur ekki
eldri en fyrsta ísöldin, og má nú raunar fá betri sönnun fyrir
þessu.
Á einum stað þóttist ég sjá jökulurð undir dóleríthrauninu frá
Okinu, en ekki er þessi athugun eins viss og æskilegt væri. Pær
ísaldarmenjar, sem sjást rétt hjá Eiríksjökli, eru allar yngri en
fjallið, en í blágrýtishálsi, fyrir ofan Hvítársíðuna, sást jökulurð
afarfornleg; blágrýtislög eru ofan á henni og henni hallar í áttina
að jöklinum, eins og blágrýtislögunum; að hún er eldri en Strútur
og Eiríksjökull er ekkert efamál.
Eg veit, að þeim, sem vit hafa á jarðfræði, muni þykja það
næsta glæfraleg ályktun, að önnur eins fjallbygging og Eiríksjökull
sé risin upp eftir að ísöld hófst hér á landi; en eftir þeim at-
hugunum, sem gerðar voru síðastliðið sumar(i903), er þetta lang-
sennilegast.
Vér álítum þá, að Eiríksjökull og ýms önnur dóleríteldfjöll,
sem sýnd eru á hinum nýja jarðfræðisuppdrætti íslands, hafi byrj-
að að gjósa eftir að fyrsta ísöldin hófst, en hætt gosum áður
hinni síðustu lauk. Pá verður sú spurning fyrir, hvort þau hafi
1 Sjá: Yoldialagið í BúlandshÖfða. Tímarit Bókmentafélagsins 1903, bls,
60—70.