Eimreiðin - 01.09.1921, Blaðsíða 75

eimheiðim ATHUGASEMDIR UM KRISTNITÖKUNA 331
hvað eftir annað sýnt, að þeim Iögum skyldi verða beitt,
hver sem í hlut ætti, og það alveg fram undir úrslita árið,
1000, — þessir höfðingjar gangast nú undir það, að láta
þennan sið ganga í kór sem ríkistrú, en reka hin ginn-
helgu goð og alla dýrkun þeirra, út í felur og skúmaskot.
Og það eru heiðnir menn sjálfir, sem þetta samþykkja.
Þeir voru ríkið. Hinir voru utanveltu og uppreisnarmenn,
að minsta kosti flestir. Hér verður því að koma einhver
ný ástæða til. Þetta verður ekki útskýrt með trúarundir-
búningnum einum, því að þá hefði kristnin átt að sigra
með þvi, að komast í meirihluta. En hvað var það, sem
knúði heiðna menn til þess að taka kristna trú í lög?
Dr. Björn M. Ólsen hefir skrifað bók »Um kristnitökuna
á íslandi árið 1000«, og leitast þar við með frábærum
skarpleika, eins og hans var von og vísa, að svara þessari
spurningu. Af öllum þeim, sem um kristnitökuna hafa rit-
að, er honum þetta vandamál lang ljósast, hann finnur
best, að hér er spurning, sem svara þarf (Um krt. bls.
89). Hann vill svara henni út frá stjórnarháttum landsins.
Alt skipulag þjóðfélagsins var svo samgróið heiðninni, að
allar stórbyltingar og umbrot í trúarefnum hlulu að skekja
það frá grunni. Goðavaldið gamla var í hættu, einkum
vegna þess að veiklun ein eða veila, sem í því var, tók
tilefni af hinum nj7ja sið, svo að við borð lá, að það
hryndi í rústir, en það var stofnun nýrra goðorða í trássi
við goðorðaskipun þá sem kend er við Þórð Gelli, frá 965.
Hér er auðvitað ekki staður til þess að rekja skoðun
Ólsens á þessu efni, enda er hún mörgum kunn. En eftir
henni er kristnitakan árið 1000 stjórnmálatafl, krókur á
móti bragði. Gömlu goðarnir ganga undir hinn nýja sið
óneyddir og umbrotalaust, en slá með því vopnið úr hönd-
um nýju höfðingjanna og setjast fastar í valdasessinn en
nokkru sinni fyr. Því næst, er þeir höfðu komið ár sinni
svo vel fyrir borð, afgreiða þeir kröfur nýju höfðingjanna
með hundsbótum þeim, sem felast í fimtardómsskipuninni
skömmu síðar.
F*essi skoðun Ólsens er sett fram með svo miklum lær-
dómi og skarpleika, að lesandanum fellur nálega allur