Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1921, Blaðsíða 71
Verksraiðjuiðnaður og þjóðarheilsa
7
erfðaeininganna og mismunandi samsetningu þeirra. Ytri
kjör manna verða að vísu lakari og lakari, því lengra
sem dregur niður á bóginn í mannfjelaginu, en það er
eigi hin eiginlega ástæða til þess, að einstaklingar þeir,
sem eiga þar heima, eru ver gerðir.
Alstaðar þar sem óskynsamleg harðstjórn eða stjórn-
leysi ríkir, safnast óhjákvæmilega ár frá ári sori í þjóð-
ina. Þeir menn, sem eru af góðu bergi brotnir og hafa
fengið góða eiginleika í arf, reyna að gæta sóma síns,
en hinir, sem hafa eigi fengið góða eiginleika að erfðum,
hafa tilhneigingu til þess að sökkva dýpra. Peir menn,
sem eru ánægðir með, eða verða að láta sjer nægja sam-
vist óvandaðra manna, eru venjulega ekki til frambúðar
fyrir kynslóðina. Pessi ódugnaður þeirra er oft ástæðan
til þess, að þeir sökkva niður á bóginn. Pað er sem sje
hrein og bein vitleysa og misskilningur að ætla, að ytri
kjör myndi mennina hjer um bil eins og listamaður mynd-
ar listaverk sitt í leir eða marmara. Astandið er eflaust
það, að erfðaupplagið í mönnum myndar mismunandi
manngildi, dugandi menn og lítt dugandi, og að þeir velja
hag og umgengni samkvæmt því.
Verksmiðjurnar þjóta upp eins og gorkúlur, og draga
til sín unga syni og dætur úr sveitunum. Styttri vinnu-
tími, hærra kaup, fjölbreyttara líf ginnir og lokkar. Fóllc-
inu fækkar í sveitunum, en fjölgar mjög í bæjum og
verksmiðjuþorpum. Meðal-mannvalið er þar lakara en í
sveitunum. Berklaveiki, áfengiseitrun, samræðissjúkdómar
og annað volæði ásækir og eyðileggur slíkan lýð mjög
mikið. Iðnaður gleypir allmikinn hluta af sveitafólkinu;
aðrir, sem ekki vilja ganga undir það ok, flytja til annara
landa, og stofna þar ef til vill nýtt þjóðfjelag, sem nær
miklum blóma er tímar líða fram. En afleiðingin af
þessu verður sú, að bændalýðurinn hverfur í hinum gömlu