Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1921, Page 105

Mannfjelagssiðferði
105
hefur notað bábar aðferðir: ýmist einstaklingshátt {indivi-
dualisme) eða fjelagsskap (socialisme).
Venjulega gefur þó að líta stjórnlausan einstakl-
ingshátt, og að hver leitar að komast áfram til eyði-
leggingar og niðurdreps fyrir keppinautana; og vjer sjá-
um, hvernig náttúran getur á leið þessari yfir lík, sem
enginn hefur tölu á komið, lagað dýra- ogjurtaríkið eftir
því, sem hagar til á ýmsum stöðum á jörðinni og mis-
jafnt loftslag krefur.
En það má líka sjá fjelagsskap, þar sem fastákveðin
samvinna ræður í dýraríkinu, t. a. m. samvinna býfiugn-
anna og mauranna.
En það á að koma börnunum í skilning um það, að
þá er menn vilja líkja saman annari hvorri aðferð þessari
í náttúrunni við mannheiminn, þá nota menn rangar sam-
líkingar.
Skaparinn hefur átt hægt með að koma á fastákveð-
inni samvinnu í dýranýlendum, af því að þar er um ver-
ur að ræða, sem öld eftir öld hafa hinar sömu samkynj-
uðu og óbreytanlegu tilhneigingar, óskir og nauðsynjar.
Pað má með sanni segja að dýr þessi sjeu vanaskepnur.
En verkefnið er gjörsamlega annað, þá er um er að
ræða reglufestu í samvinrtu milli verna, sem — eins og
mennirnir — einmitt eru gæddar einstaklingsþrá, og hafa
mjög mismunandi þarfir, gáfur og tilhneigingar, og stöð-
uga löngun til þess að fara lengra yfir þau mið og tak-
mörk, sem fyrri kynslóðir hafa sett, — í fám orðum
beint yfir sjerhverja reglufestu eða áætlun. Mennirnir
eru einmitt eigi vanaskepnur. En börnin eiga einnig að
læra, að hin aðferð skaparans, hin miskunnarlausa ein-
staklingsbarátta allra gegn öllum á eigi heldur við verur
eins og mennina, sem er gæddir tveim gáfum, er gera
þá ólíka flestum dýrum: rjettlætistilfinningu og sam-
vinnuþrá.