Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1948, Blaðsíða 85

FYRSTU LETUR í íSLENZKUM PRENTSMIÐJUM
85
háskólans) þar. Prentarar voru á þeim tímum yfirleitt letragrérar, skrifarar, lærðir
á latneskt mál og önnur klerkleg fræði. Slíkur farandi prentari mun séra Jón Matthías-
son einmitt hafa verið, og mætti geta sér til, ef svo væri, að hann hafi komið út með
jóni biskupi Arasyni árið 1525, að fundi þeirra hafi borið saman á leið Jóns biskups
til Hamborgar. Hefir mönnum komið til hugar, að Jón biskup hafi séð í prentlistinni
hentugt vopn í baráttu sinni vegna embættis síns og trúar. Mætti hvort tveggja vera,
að kynni við séra Jón hafi Jeitt til þeirrar hugmyndar, eða hitt, að þau hafi leitt af
henni, en Jón biskup fengið liana á leið sinni um Norðurlönd. Um þetta leyti átti
sænskur biskup kaþólskur, Brask að
nafni, sem kallaður er hafa verið ekki
síður baráttufús en Jón biskup Arason.
í braski með prentsmiðju, er hann
hafði komið sér upp til varnar sér og
kirkju sinni fyrir konungsvaldinu. Er
ekki fyrir að synja, að jón biskup hafi
fengið pata af því. Hvernig sem þessu
er varið, getur það ekki hafa verið að
tilefnislausu, að Jón biskup Arason
varð fyrstur til þess að koma fótum
undir prentsmiðju hér á landi.
Allir þeir þrír eða fjórir prentgripir,
sem hér verður leitað vitnisburðar til
um prentsmiðju séra Jóns Matthías-
sonar, styðja þá tilgátu, að hann
hafi verið farandi prentari, því að Horn af ajtari blaðsíðu hins síðara aj „tveimur blöS-
þeir bera ótvíræð merki þess, að let- Um“ með forstafnum I, sem einnig erí Guðspjallabók.
ur hefir verið af skornum skammti
og prentþröngin (,,pressan“) lítil. Af meginmálsletri hefir ekki verið til nema ein stærð
og ekki nema tvær gerðir og Iíklega ekki annað en hástafir af annarri, sem ekki
virðist koma fram nema í Guðspjallabók. Til þess að bæta upp þessa leturfátækt
hefir verið til ráðs tekið að „prýða“ prentgripina sem mest með forstöfum, og til
skrauts má einnig telja tvær smámyndir, er hafðar eru fyrir eftirtök í Píningu.
Prentþröngin hefir ekki tekið nema tvær litlar fjórblöðungssíður af minnstu pappírs-
stærð, sem enn þekkist, en var raunar eina pappírsstærð þeirra tíma og gengur nú
undii nöfnunum „Propatria“ og „Foolscape“, einföld stærð heillar arkar nálægt
33X42 skorir.1 Hefir þó ekki verið unnt að prenta á nema hálfí. örkina og sennilega
að eins í tveimur „dráttum“, sem kallað var; það er að skilja: Þegar helmingur arkar
var kominn undir fergið. dró prentarinn sveifina að sér og prentaði á hann fremri
1) Til gamans og vegna núnningarinnar uni Björn heitinn Jónsson ritstjóra, er lengi var mestur
prentsmiðjurekandi hér á landi, eru hér höfð íslenzku nöfnin á tugamálskerfinu, er liann löggilti
árið 1909. er hann var ráðherra.
■
* ít’i" ‘

^ ,
I tfflp
“ * ' V.

fðöictc«; qu4ct!cttetcd(1v„.
tgccejAceröOð.t^
j* . W& griifi.40. Cti «9 p.
íi öcfcdtee um/puccpa.iipoji
;• • -2 rcrtoftc »*V~
ÍÍT-.un &,;■■■ .£ tisft
u>. ........ 3 » !
i! .*... A ,