Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1948, Page 91

FYRSTU LETUR I ISLENZKUM PRENTSMIÐJUM
91
var um siðaskipli, en það er sama sem meira en ársverk þriggja sveina. Nú er fráleitt
að hugsa sér, að allir sveinar prentsmiðjunnar hafi jafnan staðið við setningu. Prent-
unin hefir tekið drjúgan tíma. Talið er, að 3000 ,.arkir“ hafi um þessar mundir verið
metið fullgilt dagsverk á meginlandi Norðurálfu, þar sem prentun var þá rekin í stórum
stíl, og unnu þá tveir menn við hverja prentþröng, en 1600 „arkir“ var kallað fullkomið
dagsverk eins prentara. Með orðinu „arkir“ mun þó að eins hafa verið átt við prent-
anir öðrum megin á hverja örk. Hin hliðin hefir verið látin bíða, þangað til prentaða
hliðin var þornuð. Ekki kemur til mála, að prentþröng í Hólaprentsmiðjunni hafi tekið
nema tvær blaðsiður biblíunnar í einu, og hlið hverrar arkar hefir sjálfsagt verið
prentuð í tveimur dráttum. Til þess að auðveldara sé að átta sig á því, hversu tímafrekt
það verk hefir verið, má geta þess nú
þegar, að á níunda tugi nítjándu ald-
ar var prentun í handpressu á örk
með 1000 eintaka upplagi talin sextán
klukkustunda verk á Englandi, og
höfðu þó þá verið notaðar þar hand-
pressur úr járni í nær hundrað ár,
en þær gátu gengið snöggt um hrað-
ara og þoldu hetur hörð átök en
prentþröngvar úr viði. Harla ólíklegt
er, að ,,sveinar“ Jóns prentara á Hól-
um hafi fyrir árið 1584 staðið þaul-
vönuin prenturum með langt um betri
tækjum erlendis þremur öldum síðar
á sporði, en þótt svo hefði verið, þá
I.
<$$$>
fap íaga vúrra
it’tiöingíj fem oppþaþ
er aííra goöra jjhHu
^öÖDier fkuínrn fjaþa
____ _ _ *og'5>í'öa €t)nffeí«sa
2;rtf/ ^S'.er jíiutam íJrua a eirn ©uö
SáuDi 3K(iUftIíöá&V6fc>para SÍHijiuí
03 3arö
Neðri hluti blaðsíðu í Lögbók, upphaf kristindóms■
bálks með jorstajnum Þ, er síðar er hafður í biblíu
Guðbrands á Hólum og Innihaldi á Núpufelli.
hefði það aldrei tekið þá styttri tíma
en heilt ár að prenta biblíuna, þótt þeir hefðu unnið alla daga að staðaldri frá morgni
til kvölds. Upplag biblíunnar er sagt hafa verið 1000 eintök, svo að hún hefir öll verið
722000 prentanir minnst, og er auðreiknað, að það er nær hálft þriðja hundrað dags-
verka tveggja prentara á þeim tíma „á heimsmælikvarða“. Nú má telja víst, að prent-
ararnir á Hólum hafi ekki verið alveg hreinir iðnaðarmenn, það er að segja, að þeir
hafi aldrei unnið að neinu öðru en prentverkinu. Allt fram utn síðustu aldamót gengu
prentarar að ýmsum verkuni öðrum, ef atvinnurekandinn þurfti á að halda, svo sem
heyvinnu og flutningastörfum eða til vika, og má telja alveg víst, að þess háttar frávik
hafi ekki síður átt sér stað á Hólum á sextándu öld. Flestir eða allir starfsmenn prent-
smiðjunnar á Hólum að meistaranum, Jóni prentara Jónssyni, undanteknum munu
hafa verið ungir menn, nemar og nýsveinar, um þessar mundir og þá sjálfsagt fúsir
til hávikanna. Það er því alveg útilokað, að jafnan hafi verið unnin fullkomin dags-
verk jafnvel á mælikvarða þeirra tíma í prentsmiðjunni á Hólum. Það liggur og í aug-
um uppi, að Jón prentari og Guðbrandur biskup hafa ekki getað stappað upp úr jörð-
unni fullgilda menn í jafn-vandasamri iðn sem prentlistin er, ekki sízt ef leggja skal