Réttur - 01.02.1926, Síða 97

Rjettur]
UM ÞJÓÐNYTINGU
99
og þjóðarhugsunarháttur verða að ráða miklu um stjórn
og rekstur þjóðnýttra fyrirlækja, í hverju landi fyrir sigi
Aðferðir til þjóðnýtingar.
Allir jafnaðarmannaflokkar og rithöfundar munu vera
á einu máli um það, hvert sje takmark þjóðnýtingar, og
hverju þurfi að breyta til þess að slíku takmarki sje náð.
Aftur á móti hefir um langan aldur ríkt mikill skoðana-
munur um aðferðina til þess að koma þjóðnýtingu fram.
F*essi skoðanamunur aðgreindi sig, eftir heimsstyrjöldina
í tvo höfuðflokka, annarsvegar lýðræðisjafnaðarmenn
(Socialdemokrata), er mynda annað alheimsbandalagið
(II. Internationale) og hinsvegar sameignamenn (komrnún-
istar) með þriðja alheimsbandalagið í Moskva. Fyrri flokk-
urinn vill framkvæma þjóðnýtingu á þingræðisgrundvelli,
með lýðræði og almennum kosningarrjetti, en síðari
flokkurinn með meira eða minna blóðugri byltingu undir
stjórn öreigalýðsins, er þá taki sér einræðisvald í hendur.
Þegar gera á upp milli þessara tveggja aðferða, verður
vafalaust að líta á aðstæður hvers þjóðfjelags, stjórnarfar
og menningarástand. Jafnvel höfundur hinnar vísindalegu
jafnaðarstefnu, Karl Marx, sagði í Amsterdam árið 1872
að í löndum eins og Englandi og Bandaríkjunum, væri
hægt að koma í framkvæmd jafnnðarstefnunni, og þar
af leiðandi þjóðnýtingu, á lögmætum þingræðis grund-
velli. Og það ætti ekki að vera vafasamt að hægt væri
fyllilega að koma á þjóðnýttu skipulagi, með þingræðis-
legum hætti, í löndum, sem um margra ára bil, hafa haft
lögfestan almennan kosningarrjett, og þar sem alþýða
manna hefir náð stjórnmálaþroska, og fengið talsverða
fjelagslega mentun.
Eftirmáli.
í blöðum, bókum og mannfundum hjer á landi, heyr-
ist nú oft minst á þjóðnýtingu. En í umræðum þessum
7*