Réttur - 01.05.1933, Blaðsíða 7

þessa auðvalds, í bankaráðum aðalbankanna, sem með
landbúnaðinn hafa að gera, sitja aðalmenn „samvinnu-
hreyfingarinnar“ á íslandi. J. J. lofaði 1927, að nú
skyldu íslenzku bændurnir leggja undir sig bankaauð-
magnið, sem útgerðin hefði setið ein að fram að þessu.
En efndir loforðsins urðu þær, að bankaauðvaldið lagði
meirihluta allra jarða í landinu undir sig, gerði bænd-
ur að skuldaþrælum sínum, þannig að nú er þorrin
greiðslugeta þeirra, eftir því sem ,,Tíminn“ sjálfur við-
urkennir. Og forverði samvinnuhreyfingarinnar hefir
bankaauðvaldið keypt í lið með sér og veitir þeim nú
.sæti á innsta palli í musteri sínu. Og sjálfur Jónas frá
Hriflu hefir „brutalar“ en nokkur annar flutt boðskap
bankavaldsins til bænda í grein sinni í „Tímanum“ 12.
sept. 1931, þegar hann krefst þess að sveitafólkið og
verkamenn bæjanna neiti sér um allt „nema að halda
við starfskröftum og greiða vexti og afborganir af
skuldum“. Þræla baki brotnu aðeins til að geta lifað,
svo maður geti borgað bankavaldinu 5—8% vexti og
3 peninga aftur fyrir hvern einn. — Það var þá fagn-
aðarboðskapur fulltrúa bankavaldsins til bænda.
Samvinnuhreyfingin gat ýmislegt gert meðan hún
átti í höggi við kaupmannavaldið eitt, en eftir að auð-
valdsþróunin var komin á skeið fjármálaauðvaldsins,
og flokkur samvinnunnar, „Framsókn”, orðin aðal-
fulltrúi þess, þá sýndi sig svo áþreifanlega sem hægt
var, að samvinnuhreyfingin gat, — ef hún varaðist það
að láta auðvaldið spilla sér — að vísu orðið drjúgur
þáttur í frelsisbaráttu undirokuðu stéttanna, en held-
ur ekki meira — alls ekki neitt heildarráð við mein-
semdum auðvaldsskipulagsins. Samvinnuhreyfingin,
sem er einn þáttur í verklýðshreyfingunni, gat engan-
veginn komið í staðinn fyrir hana og sósíalismann.
Bankaauðvaldið, hringamyndanirnar, kreppurnar, —
það voru skerin, sem sú hreyfing strandaði á, þegar
hún ætlaði að skera sig út úr allsherjarbaráttu verka-
lýðs og bænda.
71