Réttur - 01.06.1939, Page 2

þroska til að bera, af þvi hann skorli þann virka og
vakandi lýðræSisanda, sem hörð og fórnfrek barátta
íyrir lýðréttindum skapar hjá alþýðunni. En einmitl af
því baráttan fyrir sjálfstæðinu hafði verið aðalatriðið
undanfarna öld og lýðréttindin fylgt í kaupbæti með
hverjum sigri, sem í sjálfslæðisbaráttunni vannst, þá
voru lýðréttindin sjálí ekki orSin alþýðunni svo hjart-
fólgin, sem þau áttu skilið.
Burgeisastéltin hafSi fram að 1918 ekki bai’izt gegu
þessum lýSrétlindum, því hún stóS þá sjálf mestmegn-
is við hliS alþýSunnar í sjálfstæSisbaráttunni og þær
höfSu báðar, yfirstéttin og undirstéttin, að miklu leyti
samsiginlega hagsmun: af þeim sigrum, sem unnust.
— Hinsvegar vakli hin vaxandi samvinnuhreyfing
bænda og byrjandi samtök verkamanna eSlilega ugg
burgeisastéttarinnar, þar sem þessi samtök alþýSunn-
ar gáfu fyrirheit um, hvaS virkt lýSræSi vakandi íjöld-
ans sjálfs myndi kosta burgeisastéttina. Eftir að bæSi
þessi samtök voru skipulögS á landsmælikvarða 1916
(S. í. S. og AlþýSusamband íslands) tók því burgeisa-
stéttin fegins hendi því tækifæri, sem gafst 1918 til aS
ljúka samningunum við Danmörku og snúa sér að inn-
anlandsmálunum.
TímabiliS 1918—’27 má heita óskert yfirráðatímabil
burgeisastéttarinnar, en þaS eru veik yfirráS tvístíg-
andi yfirstéttar, sem erfir ónýtt ríkisvald frá framandi
yfirstétt, sem aldrei hafSi fullkomnaS myndun ríkis-
valds á íslandi. Hin unga burgeisastétt tekur sér fyrir
lvendur aS reyna aS skapa á þessum tíma raunverulegt
ríkisvald, en vinnur aS því fálmandi og síSur en svo
markvíst. Hugur fleslra burgeisanna beindist fyrst og
fremst aS sjálfu fjármálabraskinu og gróSastarfinu.
Fæstir af stjórnmálaleiStogum stéttarinnar hugsuSu
fyrir hana sem heild um aS festa pólitisk yfirráS henn-
ar. Gamla embættismannastéttin var mestmegnis látin
halda sér, enda var hún öll á bandi burgeisanna og
sogaSist von bráSar inn í fjármálaspillingu þeirra. Hún
82