Réttur - 01.01.1968, Side 22

ust og náð mestum árangri, enda öðrum vold-
ugri. Bandarísk fjárfesting í Afríku nam að-
eins 248 miljónum dollara árið 1950, en var
orðin 1629 miljónir árið 1966 og hafði auk-
izt um helming frá því 1960.
Það var á forsetaárum John F. Kennedys
sem sú stefna var tekin upp að búa einkum
í haginn fyrir framtíðarnýtingu auðlinda Ar-
ríku sem ónumins lands, er gæti skilað ó-
hemjugróða, í stað þess að reyna að kaupa
ráðamenn til fylgis um stundarsakir. Bein
bandarísk „aðstoð" hefur á sama tíma gengið
í bylgjum og farið minnkandi. Hún var 185
miljónir árið 1959, 326 miljónir árið 1962
og aðeins 176 miljónir dollara árið 1966.
(Sjá línurit).
Af hinni bandarísku fjárfestingu eru 22
prósent í málmvinnslu, 51 prósent í orku-
vinnslu, en aðeins 14 prósent í eiginlegri iðn-
aðarframleiðslu til fullvinnslu varnings. Sá
hluti er auk þess næstum allur í Suður-Afríku,
eða 192 miljónir af 225. Nær helm'ngi fjár-
festingarinnar hefur verið varið til olíu-
vinnslu. Af þessu er Ijóst, að áhugi Banda-
r/kjanna beinist framar öllu að hráefnalind-
unum, sem líka eðlilegt er frá þeirra gróða-
sjónarmiði.
Lengi höfðu bandarísk auðfyrirtæki stefnt
að því að ná auðlindum Afríku úr höndum
gömlu nýlenduveldanna. Af þeim sökum
sýndu Bandaríkjamenn frelsishreyfingum í
Afríku lengi vel a.m.k. velviljað hlutleysi og
höfðu gjarnan í frammi fögur orð um sjálfs-
ákvörðunarrétt þjóða og annað í líkum dúr.
Ekki var þá sparað að minna á, að Norður-
Ameríka hefði á sínum tíma verið nýlenda
Evrópuþjóða. Þetta kom hvarvetna fram á
alþjóðavettvangi, þótt ekki væri nema á
stúdenta- og æskulýðsþingum, en þar var á
þessum árum helzt að hitta fulltrúa frá Af-
ríku, sem gegndu áþekku hlutverki og ís-
lenzkir Hafnarstúdentar á 19- öld. Því heyrð-
ist þá stundum haldið fram, að bandarísku
fulltrúarnir, t.d. USNSA (United States Nati-
onal Student Association), væru öðrum þræði
útsendarar bandarísku leyniþjónustunnar
(CIA) og þæðu laun þaðan, en það vorum
við frá vesturlöndum tregir að leggja trúnað
á. Það hefur þó fyrir skömmu komið í Ijós,
að rétt var hermt, eins og mönnum mun í
fersku minni. A þessum árum voru Banda-
ríkjamenn því hlynntir, að Afríkulönd losn-
uðu undan yfirráðum Breta og Frakka, svo
að þeir gætu öðlazt aðgang að þeim síðar.
Nú hefur orðið gerbreyting á afstöðu
þeirra, og Bandaríkin leggja mikla áherzlu á
að berjast leynt og ljóst gegn hverri hræringu
þessara þjóða í þá átt að tryggja efnahags-
Iegt sjálfstæði sitt. Nú er ekki heldur skirrzt
við að ýta und'r blóðugt ofbeldi til að auð-
velda athafnafrelsi bandarískra fyrirtækja.
Kongó er enn sem fyrr glöggt dæmi um
þennan gráa Ieik.*) Moise Tshombe, trún-
aðarmaður evrópska auðhringsins Union
Miniére, var látinn í friði, meðan verið var
með aðgerðaleysi Sameinuðu þjóðanna að
brjóta hin þjóðlegu öfl í landinu á bak afmr.
Þegar nógu tryggilega þótti frá því gengið,
h'ndruðu Bandaríkin ekki lengur, að Sam-
e'nuðu þjóðirnar Iétu til skarar skríða gegn
Tshombe, sem auðvitað reyndist tiltölulega
létt verk og löðurmannlegt. Síðan hófu
Bandaríkin efnahagssókn sína inn í Kongó
og veittu Mobútú hershöfðingja fyrir skömmu
drencilega hernaðaraðstoð til að berja niður
málaliðana, sem hann hafði áður stuðzt við.
Enda á Rockefellerhringurinn nú þegar drjúg
ítök í Kongó. Annað dæmi er enn á döfinni
í Nígeríu. Sambandsstjórnin þar hefur verið
treg til að veita bandarískum (og evrópsk-
um) fyrirtækjum það olnbogarými, sem þau
girnast. Og þá var ekki að sökum að spyrja.
•) Sjá 1. hefti Réttar 1961, bls. 72—96.
22