Réttur - 01.01.1968, Blaðsíða 48

dró ekki til sín nema 1% af heildarverzlun
heimsins. Heildartölur af þessu tagi þurfa
sundurgreiningar við, eigi þær að vera mark-
tækar. Greina þarf á milli þeirra geira sem
hafa strategíska og pólitíska þýðingu fyrir
kaupsýsluheiminn, og hinna sem hafa það
ekki.
I fyrsta lagi þarf að gæta þess að magn út-
flutningsins er ekki nema lítill hluti af raun-
verulegu gildi bandarískra hagsmuna erlend-
is. Þetta stafar af því að auðmögnun banda-
rísks fjármagns erlendis hefur miklu hærri
vaxtartölu en útflutningurinn. Auðmagnið
hefur þann einstæða eiginleika að það
„margfaldast af sjálfu sér". Þannig eykst
magn þess auðmagns sem gengur til fjár-
festingar erlendis, og þessi aukning hefur í
för með sér aukna framleiðslu.
I öðru lagi — og það skiptir meira máli —
geta bandarísk auðfélög erlendis virkjað er-
lent auðmagn fyrir sína eigin starfsemi. Fyrir
samanlögð áhrif bandarísks auðmagnsút-
flutnings til útlanda og hins erlenda kapitals
sem virkjað er af bandarískum fyrirtækjum,
var verðmæti framleiðslu þeirra 4.5 sinnum
meira árið 1950 en auðmagnsútflutningsins,
en 5.5 sinnum meira árið 1965.
Sé tekið tillit til skekkjuvalda (s.s. þess að
talsverður hluti af útfluttum vörum frá
Bandaríkjunum eru hálfunnar vörur sem
ganga til bandarískra auðfélaga erlendis), má
áætla að verðmæti útflutts varnings frá
Bandaríkjunum og þeirrar framleiðslu sem
getin er af bandarískri fjárfestingu erlendis
(beinni eða óbeinni), hafi numið 110 milj-
örðum dala, þ.e. um 2A af verðmæti búnaðar-,
námu- og iðnðarframleiðslunnar innanlands.
Þessi niðurstaða kann að koma þeim á óvart
sem miða allt við heildar-þjóðartekjur og
vilja gleyma að þær fela í sér opinber gjöld,
þjónustu einkaaðila, hagnað af verzlun og
bankastarfsemi og alls kyns milliliðastarf-
semi. Hvað sem því líður, er ómótmœlanlegt
að hinir erlendu markaðir eru síður en svo
lítilvœgir fyrir efnahagslíf Bandaríkjanna,
miðað við innanlandsmarkaðinn.
A tekjuhlið hinna erlendu markaða ber
auk þess að færa starfsemi þeirra fyrirtækja
erlendu sem framleiða skv. leyfissamningi
eða „copyright" bandarískra fyrirtækja.
Vaxandi þýðing efnahagsstarfseminnar
erlendis
Samanburður á heildarsölu iðnaðarvarn-
ingsins á innanlandsmarkaði annars vegar og
útflutningi og sölu sams konar varnings er-
lendis hins vegar leiðir í ljós að á tímabilinu
1950—64 hefur hinn fyrmefnda rúmlega
tvöfaldazt á sama tíma og hin síðarnefnda
hefur nálega fjórfaldazt.
Ekki er síður eftirtektarvert að bera saman
kostnað við uppsetningu og útbúnað iðn-
fyrirtækja (manufacturing industries), stað-
settra erlendis og innanlands. Þessi kostnað-
ur við bandarísk fyrirtæki erlendis (í eigu
dótmrfélaga) nam í heild liðlega 8% af sam-
svarandi kostnaði við innlend fyrirtæki árið
1957, en 1965 var hlumr þeirra kominn upp
í 17%. Má af því sjá hve hlutfallsleg þýð-
ing efnahagsstarfseminnar erlendis fer vax-
andi fyrir bandarískan kapítalisma.
Þess vegna er eðlilegt að gróðinn af efna-
hagsstarfsemi Bandaríkjanna erlendis verði æ
gildari þáttur í heildargróða iðnaðar og verzl-
unar. Arið 1950 námu tekjurnar af banda-
rískri fjárfestingu erlendis 10% af heildar-
gróðanum, að frádregnum sköttum (fésýslu-
stofnanir undanskildar); en árið 1964 gáfu
gróðalindirnar erlendis af sér 22% heildar-
gróðans (þessi tala mun nú komin upp í
25%). Væri þessi „erlendi" gróði borinn
saman við gróða þeirra fyrirtækja einna sem
reka jafnframt starfsemi utan Bandaríkjanna,
48