Morgunblaðið - 05.02.2006, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 2006 39
húsi, eins og áður segir, svo sækja
þurfti allt vatn í þvottahús sem var
niðri við bryggju. Bjarnfríður fékk
mann í eynni til að sækja það vatn
sem notað var til heimilisnota fyrir
barnaheimilið. Á kvöldin fóru börnin
niður í þvottahúsið til að þvo sér fyrir
svefninn. Fyrstu kvöldin fylgdi
Bjarnfríður börnunum en síðan fóru
þau ein. Eins var með baðferðir, en
þær fóru fram í þvottahúsinu. Not-
aður var bali sem var fylltur köldu
vatni. Ekkert heitt vatn var í eynni.
Börnin fóru hvert á eftir öðru í
ískaldan balann og kvartaði enginn.
Svefnaðstaða var þannig að börnin
sváfu á dýnum í skólahúsinu en
Bjarnfríður svaf í Ólafshúsi. Á hverj-
um morgni gengu þau svo fylktu liði
úr skólahúsinu í Ólafshús og þar beið
þeirra morgunmatur.
Í skýrslu Barnaverndarnefndar
Reykjavíkur fyrir árið 1938 kemur
fram að nefndarmenn heimsóttu
heimilið „og virtist fara vel um börn-
in“. Að sögn einnar starfsstúlkunnar
sem vann við matseld á heimilinu, og
undirrituð hafði tal af, þótti henni
sumir drengjanna fyrirferðarmiklir.
Ekki var þó annað að sjá en börn-
unum liði vel á heimilinu og ekki bar
á heimþrá hjá þeim. Matur var eld-
aður á kolaeldavél. Í hádeginu var
heitur matur en grautur og brauð á
kvöldin.
Systurdóttir Bjarnfríðar, Guð-
björg Sigurðardóttir, fór eitt sumar-
ið í heimsókn til frænku sinnar út í
eyju með móður sinni, Jóhönnu Ein-
arsdóttur. Lagt var af stað frá gömlu
steinbryggjunni í Reykjavíkurhöfn á
árabát. Þau voru þrjú í bátnum; ræð-
arinn, Guðbjörg og móðir hennar.
Tvö atvik í ferðinni urðu til þess að
Guðbjörg gleymir þessari sólar-
hringsferð aldrei. Svo slysalega vildi
til að á leiðinni missti Jóhanna brúna
leðurhandtösku í sjóinn. Uppi varð
fótur og fit í bátnum en með mikilli
lagni tókst ræðaranum að veiða
töskuna með árinni upp úr sjónum.
Guðbjörg og móðir hennar gistu eina
nótt í eynni. Um morguninn borðuðu
þær mæðgur að sögn Guðbjargar
ólystugan, hnausþykkan hafragraut
með sultuslettu í miðjunni, en engin
var mjólkin. Guðbjörg var ekki vön
því að vera skikkuð til að borða það
sem lagt var á borð en á barnaheim-
ilinu í Viðey borðuðu allir það sem
stóð til boða. Ekki man Guðbjörg
hvort hún neyddist til að klára graut-
inn sinn að lokum en þarna sat hún
og starði ofan í skálina á meðan börn-
in borðuðu grautinn með bestu lyst.
Hugsjónamanneskjan Bjarnfríður
Af framansögðu er ljóst að barna-
heimilið sem Bjarnfríður rak í Viðey
hefur verið um margt athyglisvert
en þó eflaust í anda þess tíma sem
það var starfrækt. Nægjusemi og
skortur einkenndu daglegt líf fólks á
þeim árum. Bjarnfríður hafði
ákveðnar hugmyndir um uppeldis-
mál en hún hafði unnið á barnaheim-
ilinu Grænuborg um árabil sem og í
Kaupmannahöfn við sama starfa.
Þegar hún hóf starfsemi barnaheim-
ilisins hafði hún sínar skoðanir á því
hvernig hún vildi reka það án tillits
til aðstæðna. Börnin áttu til að
mynda að vera í góðum tengslum við
náttúruna og skapa sér verkefni til
leikja upp á eigin spýtur.
Starfsemi barnaheimilisins líkist
að mörgu leyti því leikskólaformi
sem hefur rutt sér til rúms á Íslandi
og víðar. Áhersla er lögð á að börn
skapi sér sjálf efnivið til leikja sem
byggist á hugmyndaflugi þeirra.
Reynt er að hafa umhverfið sem lát-
lausast á leikskólanum svo áreiti frá
umhvefinu verði sem minnst. Leik-
föng eru fábreytt og allur búnaður
leikskólans sömuleiðis. Leitast er við
að auka tengslin við náttúruna, t.d.
með skógar-, fjöru- og sveitaferðum.
Aukin áhersla er einnig lögð á úti-
veru og frjálsan leik á leikvöllum
sem hvetja á börnin til eigin sköp-
unar.
Því vil ég að lokum, í anda Bjarn-
fríðar, leggja til að Viðey fái að vera
eins og hún er; friðsæl, ósnert nátt-
úruperla í sjö mínútna fjarlægð frá
skarkala borgarinnar. Þangað ætti
að vera gott að hverfa með börn og
leyfa þeim að kynnast friðsælu
fjöru-, fugla- og sveitalífi. Vanmetum
ekki náttúruna með því að halda að
hana þurfi sífellt að betrumbæta. Að
mínu mati eru það mikil forréttindi
fyrir reykvísk börn að geta kynnst
óspilltri náttúru án þess að þau þurfi
að ferðast langar vegalengdir til
þess. Með Viðey í túnfæti Reykjavík-
ur er það mögulegt.
Bjarnfríður Einarsdóttir lést 11.
desember 1973 og er hún jarðsett í
Mosfellskirkjugarði. Hún var barn-
laus og ógift.
Bjarnfríður EinarsdóttirÓlafshús þar sem barnaheimilið í Viðey var til húsa. Bjarnfríður með barnahóp í Viðey eða á Ásum í Gnúpverjahreppi.
Höfundur er leikskólakennari og
frænka Bjarnfríðar Einarsdóttur.
Við gerð þessarar greinar var stuðst við eft-
irtaldar heimildir:
Friðrik Sigurbjörnsson (1965). Í sjó og sól í
sumri. Morgunblaðið, 30. júlí 1965
Örvar B. Eiríksson. Viðey – sögustaður við
Sund. Minjasafn Reykjavíkur – Árbæjarsafn –
Viðey og Umhverfis- og heilbrigðisstofa Reykja-
víkur
Þjóðskjalasafn Íslands. Skjalasafn presta og
prófasta. Mosfell, Mosfellssveit BC10 Sókn-
armannatal 1938–1949