Morgunblaðið - 05.02.2006, Blaðsíða 41

upp á gátt að telja sig miðju al-
heimsins, sem er eitt og alþekkt
form minnimáttarkenndar.
Roberto Matta Echaurren fædd-
ist í Santiago 11.11. 1911, lést 23.11.
2002, svo talan 11 kemur víða við í
lífi hans! Hann var allt í senn arki-
tekt, málari og grafíklistamaður
ásamt því að vinna einnig í högg-
myndum, leirlist og við gerð skreyt-
is á veggfóður, og einn þeirra miklu
málara tuttugustu aldar sem löngu
eru rótfastir í listasögunni. Að
loknu námi í arkitektúr í Santiago
1931 vann hann um tveggja ára
skeið, 1935–37, á teiknistofu Le
Corbusiers í París en fann sig ekki í
því umhverfi, aftur á móti komst
hann fljótlega í kynni við ýmsa
listamenn hjástefnunnar (súrreal-
ismans) og féll glatt inn í hóp
þeirra. Á ferð í Madrid 1936 hittir
hann Federico Garcia Lorca og
Pablo Neruda er kom honum í
kynni við Salvador Dali og seinna-
Andre Breton, forvígismann hjá-
stefnunnar, sem bauð honum í sinn
hóp 1937, og þá fóru hjólin að snú-
ast.
Næst er frá að herma að íMinotaure, málgagnihreyfingarinnar, birtist1938 tímamótandi ádeilu-
grein eftir Matta með yfirskriftinni
„Stærðfræði tilfinninganna – húsa-
gerðarlist tímanna“, sem var mik-
ilvæg viðbót við hina dirfskufullu
stefnuskrá súrrealistanna. Þar
kynnti hann hugmyndir sínar um
listræna og kosmíska heimsmynd,
með áherslu á lífrænan arkitektúr,
þetta reyndist um leið ein fárra
þýðingarmikilla ritgerða í þá veru á
síðustu öld. Hann áleit að rýmið
sem umlyki manninn skæri úr um
sérhelgun hans á alheiminum, og
gekk út frá að rými og arkitektúr
væri holrúm með breytilegum
formunum. Fyrstu myndir lista-
mannsins voru tilraunir til að lýsa
sálrænu ferli og leitaði hann þar í
smiðju félaga síns Yves Tanguy.
Árið 1939 hélt hann til Bandaríkj-
anna og kynntist þá eldri kynslóð
súrrealistanna, hreifst helst af Mar-
cel Duchamp. Á ferðalagi í Mexíkó
1941 laðaðist hann einkum að hin-
um dulmagnaða og skuggalega
táknheimi mexíkóskrar listar og tók
nú að mála það sem fékk heitið
„Inscapes“, eins konar innra lands-
lag með ólögulegu og svífandi and-
rúmi, líffræðilegum breytilegum
formunum í reikandi rými. Hið
stóra málverk með furðulega titl-
inum „Here Sir Fire, Eat“ frá 1942,
í eigu MoMA í New York, var eitt
hið fyrsta hvar fram kemur óend-
anlegur heimur gagnsærra forma í
liðskiptu rými með flataeiningum
og fjarvídd sem innibera þróttmikla
tjáningu. Þá ber að nefna hið fræga
málverk „Hringiða ástarguðsins“
frá 1944, einnig málað í New York
og sömuleiðis í safni MoMA, hvar
óendanleikinn ríkir í óteljandi af-
brigðum fjarvíddarrýmis, ásamt
gegnumgangandi framþróunar-
spennu og flatarmálslegri línuupp-
byggingu. Loks leitaði hann fanga í
tótemískum myndheimi Wilfredo
Lam í málverkinu „Viska, samviska
og þolinmæði glassins“, MoMA,
New York.
Frá 1942–1947 sýndi Matta næst-
um árlega í listhúsi Pierre Matisse,
New York, en 1947 söðlar hann yfir
til Parísar og næstu árin taka við
sýningar í París, Róm, London og
New York, nú í hinu fræga núlista-
húsi Sidney Janis. Þjóðlistasafnið í
Santiago tók við sér 1954 og 1957
bauð MoMA til yfirlitssýningar sem
innsiglaði alþjóðlega frægð lista-
mannsins og verður ekki annað séð
en að giska hratt hafi hann klifið
metorðastigann. Matta kom fram
með alveg nýtt og mjög auðugt
myndmál, sambland af abstrakt, út-
hverfu innsæi og hjástefnu þótt það
væri byggt á eldri arfleifðum, hið
sama gerði Wilfredo Lam en á sinn
hátt. Að sjálfsögðu eru myndverk
Matta á flestum mikilvægustu söfn-
um heims.
Þetta allt útlistað hér fyrir þá sök
að þessir tveir málarar urðu miklir
áhrifavaldar í list Guðmundar Er-
rós og þá einkum Matta með fyrr-
nefndum „Inscape“-verkum sínum.
Inscape útleggst nokkurn veginn
sem innhverft víðerni og telst þann-
ig einn liður í úthverfu innsæi; ex-
pressjónisma. En það skiptir engu
máli hvaðan góð og gild áhrif koma,
allir þrír teljast listamenn Parísar-
skólans og markaðssettir sem slíkir
á alþjóðavettvangi hvað sem öllu
þjóðerni líður. Jafnframt mikilvægt
að líta til þess að ferill þeirra skar-
aðist í heimsborginni …
Sá sem kemur næstur Matta að
alþjóðlegri frægð er tvímælalaust
ofurraunsæismálarinn Claudio
Bravo sem er af yngri árgangi, f.
1936 í Valparaíso. Hann nam við
Jesúítaskólann þar í borg áður en
hann hélt til Madrid 1961, hvar
hann varð uppnuminn af gömlu
meisturunum, einkum Velasques,
og hefur unnið í anda þeirra síðan.
En á þeim tíma var abstrakt inni
meðal hinna framsæknu og honum
gekk erfiðlega að vekja athygli á
verkum sínum og tók til bragðs að
gera allt hvað hann gat til að fylgja
höfuðstraumunum en hvernig sem
hann rembdist skaut raunsæinu
jafnaðarlega upp á myndfletinum.
Framan af var Bravo kunnastur
fyrir teikningar sínar en á því sviði
haslaði hann sér er fram liðu stund-
ir völl svo um munaði. Ólíkt flestum
öðrum áhangendum ofurraunsæis
styðst Bravo, að sagt er, ekki við
ljósmyndir og hann sækir jafnt
myndefni sín til hins trúarlega og
háfleyga sem hversdagslega. Bravo
kveðst raunar hata ljósmyndaraun-
sæi í málverki, segir að sér hugnist
góð ljósmynd mun frekar, og eftir
að menn sögðu að málverk hans
líktust ljósmyndum snerti hann
ekki einu sinni við ljósmyndavélum.
Þó er erfitt að ímynda sér að mál-
arinn styðjist ekki við ljósmyndir að
einhverju leyti en vissulega er um
að ræða málara sem kann sitt fag
til hlítar og borðleggjandi að styðj-
ast við aðferðir málara sem uppi
voru löngu áður en ljósmyndin kom
til sögunnar. Ferill Bravos er næsta
óvenjulegur, hann varð fljótt þekkt-
ur fyrir einstaka færni sína og eftir
að hann kynntist Carmencitu, dótt-
ur Francos, margfölduðust verkefn-
in, meira að segja Marcos, forseti
Filippseyja, bauð honum til sín.
Fékk nóg að gera í eyjaríkinu en
þoldi svo ekki við fyrir ágangi fólks
sem bankaði upp hjá honum og vildi
að hann teiknaði sig. „Þegar maður
vinnur í portrett verður maður að
vera dálítið snobbaður: maður vinn-
ur í snobbbisniss,“ og af þeirri
manntegund fékk hann yfrið nóg
fyrir framan málaratrönur sínar.
Að því kom að Bravo festisér villu í Tangier afspænskum kaupmanni.Endurgerir hana eftir
sínu höfði, það er að segja í anda
málarafursta fortíðarinnar, eitthvað
í líkingu við Salvador Dali. Deildi
lengi eftir það árinu milli Tangier
og New York þar sem hann komst
á samning við Stampfli-listhúsið
1970, og síðan hefur leiðin legið upp
á við, myndverk hans verið sýnd í
mörgum þekktustu sýningarsölum
heims og jafnframt ratað inn í
hirslur og upp á veggi flestra
þekktustu safna vestursins svo sem
Metropolitan Museum of Art í New
York og Miami, og MoMA í New
York, Museum Ludwig í Köln, Mu-
seum Boymans-van Beuningen í
Rotterdam og mörg fleiri.
Hér athyglisvert að frægðina
hafa þessir tveir málarar sótt til út-
landsins, sem minnir sterklega á
listamenn fleiri einangraðra landa,
til að mynda Íslands. Kann þó að
verða úrelt fyrirbæri er fram líða
stundir, í öllu falli ber ekki á öðru
en að víðast séu menn sem aldrei
fyrr að leitast við að rækta sinn
garð. Stórþjóðirnar hafa sem fyrri
daginn forustuna í þeirri tvíræðu
heimsvæðingu, og kannski megnar
það að opna augu einhverra.
Heimslistin er nefnilega miklu
meira en snobbbisniss …
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 2006 41
1.990-
Verð áður: 2.990-
4.990-
Verð áður: 6.960-
14.980-
Verð áður: 19.970-
1.990-
Verð áður: 2.890-
990-
Verð áður: 1.990-
1.990-
Verð áður: 4.860-
2.990-
Verð áður: 3.890-
11.740-
Verð áður: 18.850-
1.875-
Verð áður: 3.870-
Úrval l jósa á frábæru verði!
Allt að 70 afsláttur%
ÚT
SÖ
LUL
OK
!
Opi
ð la
uga
rda
g fr
á 11
-16
og
sun
nud
ag f
rá 1
3 -1
6