Morgunblaðið - 05.02.2006, Blaðsíða 42

42 SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Við sitjum uppi með fárán-lega stjórn sem við kus-um aldrei. Hún tók baravöldin,“ sagði drengur ámínum aldri og horfði
fast á mig. Við vorum stödd uppi á
stóru búddahofi, umkringd hundruð-
um annarra hofa. Búddahofin í Bag-
an eru stórkostleg – ósviknir gim-
steinar í lítt þekktu landi.
Búdda, uxar og ógnarstjórn
Svipmynd frá
Myanmar (Búrma)
Sigríður Víðis Jónsdóttir
Strákurinn hvíslaði að hann væri fé-
lagi í Lýðræðisflokknum, National
League for Democracy. Hann var
stoltur af þátttöku sinni en hún var á
laun og varð að vera það.
Í Myanmar, áður Búrma, má ekki
viðra opinberlega pólitískar skoðanir
sínar. Þar ríkir herstjórn sem hrifs-
aði völdin árið 1962. Hin pólitíska
stjórn hersins kallar sig Friðar- og
þróunarráð ríkisins. Það verður að
teljast sérlega kaldhæðnislegt því
friðurinn er tilkominn vegna ægi-
valds stjórnarinnar. Þróun hefur
verið lítil og stjórnin er alvaldur.
Tjáningarfrelsi þekkist ekki og ráða-
menn eru þekktir fyrir að hneppa
landsmenn í nauðungarvinnu.
Og svo varð ennþá dimmara
Í Myanmar vissi ég stundum ekki
hvort ég var vakandi eða sofandi. Á
þjóðvegi 1 var traffík af uxakerrum.
Undir heitri sól á víðáttumiklum ökr-
um plægði fólk jarðveginn með hjálp
uxa. Kornið var einnig þreskt með
þeirra aðstoð. Var uxinn besti vinur
mannsins í Myanmar?
Á korti sem ég rýndi í leit út fyrir
að vegurinn sem ég ók eftir væri stór
og breiður. Ég leit út um gluggann.
Þessi vegur var einbreiður, holóttur
og rykugur. Ég tók fram úr pallbíl,
hlöðnum fólki. Farþegarnir voru 25,
húkandi inni í bílnum, standandi aft-
an á og sitjandi uppi á þaki. Allir
veifuðu. Hér áttu fæstir bíla og hver
fersentímetri bifreiðanna var nýttur
til hins ýtrasta. Heimafólk sýndi
stórkostlegt hugvit í að koma sem
flestum fyrir í farartækjum.
Á götuhorni í miðri borg virti ég
fyrir mér reiðhjól, yfirfulla og beygl-
aða strætisvagna, konur með byrðar
á höfði og grænmetissala. Um kvöld-
ið var dimmt í borginni. Lýsing var
lítil sem engin. Rafmagn var dýrt og
af skornum skammti. Skyndilega
varð enn dimmara. Rafmagnið fór af
borginni. Á veitingastað með eigin
rafal gróf ég upp skæra lýsingu og
bjórglas á 23 krónur.
Markaður fimmta hvern dag
Á markað streymdi fólk með vörur
í körfum. Þorpsbúar lögðu leið sína í
bæinn með vörur til sölu og til að
kaupa nauðsynjavörur. Í þorpunum
voru engar verslanir og markaður
var haldinn fimmta hvern dag.
Ég er að lesa Völuspá með nem-
endum mínum. Það kemur ekki á
óvart að þau láti heillast en þannig
er það venjulega þegar ungu fólki
er boðið upp á listaverk og rennir
stoðum undir þá
notalegu kenningu
að sönn list muni
ævinlega lifa. En
hvað er það ná-
kvæmlega við Völu-
spá sem setur unga
fólkið svo út af lag-
inu að það gleymir þriðju kynslóð
farsíma, varalitum og töffarastælum
og gengur völvunni á vald? Er það
seiðmögnuð hrynjandi kvæðisins,
boðskapur þess eða eitthvað annað?
Menn fjölyrða nú mjög um sam-
hengið í íslenskum bókmenntum og
sjá þess mörg dæmi að það sé farið
veg allrar veraldar. En marki þús-
und ára kvæði eitthvert upphaf í
bókmenntasögunni verður ekki ann-
Á valdi völvunnar
að séð en að þetta samhengi sé í
fullu gildi. Að vísu gengur brösu-
lega að fá nemendur til að falla í
stafi yfir samannjörvuðum textum
lærdómsaldarinnar, svo sem Písl-
arsögu Jóns þumlungs, en Hall-
grímur Pétursson og frændi hans,
Jónas Hallgrímsson, eiga greiða
leið að góðum nemendum. Það er
hins vegar Völuspá sem slær öll
met.
Texti kvæðisins er vitaskuld tor-
skilinn á köflum en myndirnar, sem
völvan dregur upp, eru svo skýrar
og takturinn hennar svo sefjandi að
goðheimar ljúkast upp í öllu sínu
veldi. Töfrarnir felast ekki síst í
mannlegum eiginleikum ásanna sem
unga fólkið þekkir á eigin skinni og
allt um kring. Þar blasir við ágirnd,
undanbrögð og aðrir kunnuglegir
brestir en ekki síst svik og eiðrof
sem leiða til þess að heimsmyndin
hrynur, „grjótbjörg gnata, gýgur
HUGSAÐ
UPPHÁTT
eftir
Guðrúnu
Egilson
rata, halir troða helveg og himinn
klofnar“.
Allt vekur þetta áleitnar siðferði-
legar spurningar. Mun græðgin tor-
tíma jörðinni? Skiptir máli að
ástunda heiðarleika og standa við
orð sín? Eru eiðar þess virði að þeir
séu haldnir? Hvað með vináttuna og
ástina sem hrærist ótt og títt í ung-
um hjörtum, ekki þumalputtakyn-
slóðinni svokölluðu?
Að sjálfsögðu felst lausn sjálfrar
lífsgátunnar ekki í þessu snilld-
arlega kvæði og grandvar kennari
verður að gæta hófs við túlkun
þess. En það miðlar ævarandi gild-
um á sama hátt og Ferðalok Jón-
asar og Um dauðans óvissa tíma
eftir Hallgrím. Frammi fyrir þeim
gildum stöndum við öll á lífsleiðinni,
hvort sem við hneigjumst að trúar-
brögðum eða látum okkur nægja að
treysta á eigin mátt og siðferði. Án
þeirra væri tilveran samhengislaus.