Morgunblaðið - 04.02.2007, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 4. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Á
ramót hjá Guð-
rúnu Ögmunds-
dóttur eru alltaf
viðkvæmur
tími, en aldrei
sem núna síð-
ast. „Alveg frá
því ég var barn
hef ég skynjað áramót sem magn-
aða upplifun. Þá verður svo sýnilegt
að eitthvað er farið og kemur aldrei
aftur.“
Og hún strengir ekki áramóta-
heit. „Mér dettur ekki í hug að taka
skyndiákvarðanir, eins og um að
hætta að reykja, þegar ég er svona
viðkvæm,“ segir hún brosandi og
kveikir sér í sígarettu.
Guðrún Ögmundsdóttir er trúuð,
þótt ekki sé hún kirkjunnar kona.
Hún reynir jafnan að rækta barnið í
sér yfir jól og áramót. „Maður sæk-
ir í þetta góða sem býr í hefðinni og
bætir við sjálfur eftir eigin þörfum
og smekk. Þetta er unaðslegur tími.
Það er kyrrð yfir öllu og mér finnst
loftið verða svo hreint. Allir hugsa
eins fallega og þeir geta. Það er
galdur jólanna.“
En sumsé, þegar árin 2006 og
2007 mættust fann hún fyrir meiri
trega en oftast áður um áramót.
„Óneitanlega fann ég sterkt að ég
stend á tímamótum. Ég er að
kveðja stjórnmálin eftir tvö kjör-
tímabil á þingi og önnur tvö í borg-
arstjórn. Sextán ár eru langur tími
og stór partur af einni mannsævi.
Því var tilhugsunin óvenju trega-
blandin. En svo sá ég þetta mynd-
rænt: Ein hurð féll að stöfum en
aðrar dyr að opnast.“
Guðrún kveðst einu sinni áður
hafa hugsað sér að segja skilið við
pólitíkina. „Það var þegar ég hætti í
borgarstjórninni 1998 og varð deild-
arstjóri í félagsmálaráðuneytinu.
Mér fannst ég hafa komið svo
mörgum góðum málum í fram-
kvæmd hjá borginni að ég gæti hik-
laust hætt. En það stóð ekki lengi
því ári seinna var ég komin aftur í
róluna og kosin á þing þar sem ég
hef svingað síðan.“
Umburðarlyndi hippans
Guðrún Ögmundsdóttir svingar.
Hún er umbúðalaus manneskja,
hlýleg, brosmild, og lítt formföst.
Það fellur vel að þeim málum sem
hún hefur barist fyrir í pólitíkinni:
Flest snúa þau að alþýðu manna, fé-
lagslegum réttindum og félagslegu
réttlæti.
Stjórnmálaferill Guðrúnar hefst í
Rauðsokkahreyfingunni, liggur það-
an í Kvennalistann og loks Samfylk-
inguna. En í upphafi stóð alls ekki
til að verða starfandi pólitíkus.
„Pældi aldrei í því,“ segir Guðrún
sinni dálítið hásu rödd. „Ég hef allt-
af verið fyrst og fremst grasrót-
arkona. Mér finnst pólitík ekkert
merkilegri en margt annað, nema
að því leyti að þar er hægt að láta
drauma sína eða hugsjónir rætast.“
Á æskuheimilinu, hjá kjörfor-
eldrum hennar, Ögmundi Jónssyni
og Jóhönnu J. Guðjónsdóttur, var
pólitík í fyrirrúmi. „Pabbi var í sím-
anum dag út og dag inn. Öll síma-
plott Alþýðuflokksins urðu til heima
hjá mér. Ég áttaði mig ekki á því
fyrr en síðar hversu rosalegur smali
pabbi var og lunkinn við að afla
nýrra flokksmanna. Að mér for-
spurðri skráði hann mig, bara 13
eða 14 ára, í flokkinn, en ég sagði
mig úr honum þegar ég varð tvítug.
Ég var töluvert róttækari en hann á
þessum árum og virk í Fylkingunni.
Pabbi sagði: Fínt, Guðrún. Ungt
fólk á að vera róttækara en við sem
eldri erum og sjáum fram á rólegri
tíma. Sjálf hef ég síðan haft fullan
skilning gagnvart radikal ungu
fólki. Það er þá eitthvað í gangi í
höfðinu á því.“
Hún hafði verið baldinn ungling-
ur. „Heima fyrir var ég ósköp hljóð-
lát og hlýðin, enda mikill agi á heim-
ilinu, en útávið var ég kjaftfor, erfið
í skólanum og nennti ekki að læra.“
Róttækni 68-kynslóðarinnar,
hvort heldur var í stjórnmálum, lífs-
viðhorfum eða lífsstíl, fann hljóm-
grunn hjá Guðrúnu upp að vissu
marki „Ég var og er jafnvel enn
hippi í mér. En alls ekki að öllu
leyti. Til dæmis ekki í hassneysl-
unni. Það hefur aldrei verið mín
víma. Ég er alltof tjúttaður karakt-
er til þess. En vín og bjór er gaman
að smakka. Og ég held að það sem
eftir situr sé einkum ákveðið frjáls-
lyndi, umburðarlyndi og sjálfstæði:
Að þora að skoða mál á eigin for-
sendum og ekki taka öllu sem
gefnu. Mér finnst ég umfram allt
hafa lært víðsýni. Hún er mikilvæg-
asta vegarnestið frá 68.“
En rétta lærdóma segist hún þó
ekki hafa dregið fyrr en rúmlega
hálfþrítug. „Í rauninni gerði ég ekk-
ert af viti fyrr en ég eignaðist barn-
ið mitt, þá orðin 26 ára. Fyrst þá
finnst mér ég hafa náð þroska og
jafnvægi. Að svo mörgu leyti er ég
og hef alltaf verið það sem kallað er
á ensku „late bloomer“, bæði per-
sónulega og pólitískt. Hef þurft
minn tíma og ekki viljað flýta mér.“
Sambönd og blóðbönd
Hún segir eina stærstu gæfu lífs
síns hafa verið að starfa við áhuga-
verð viðfangsefni á skemmtilegum
vinnustöðum, en hvað mest áhrif
höfðu árin á Ríkisútvarpinu, þar
sem hún vann á innheimtu- og dag-
skrárdeildum frá 17 ára aldri til
hálfþrítugs. „Útvarpið var eiginlega
mín uppeldisstofnun. Það var ekki
ónýtt að alast upp hjá öllu því þjóð-
fræga fólki sem þar vann, vildi
manni vel og leiðbeindi og kom að
mörgu leyti til manns. Þegar þeim
áfanga var náð tók sá næsti við. Ég
fór að vinna að málefnum fatlaðra
og sá málaflokkur stal úr mér hjart-
anu. Hann kveikti áhuga á því að ég
menntaði mig, og var í rauninni
kveikjan að allri minni pólitísku vit-
undarvakningu og síðar virkni: Um
ranglæti, skort á stuðningi, rétt-
indum og þjónustu við þá sem eiga
undir högg að sækja. Og kynni mín
af honum fyllti mig einnig þakklæti
fyrir það hversu heppinn maður var
sjálfur í lífinu.“
Annað sem mótaði sjálfsvitund og
réttlætiskennd Guðrúnar frá barn-
æsku var vitneskjan um að for-
eldrar hennar voru ekki blóðfor-
eldrar hennar. „Það vissi ég um alla
tíð. Pabbi sagði mér sögur af því
þegar hann sótti mig á fæðing-
ardeildina og að ég kom ekki úr
maganum á mömmu. Þau sögðust
alltaf eiga Huldu Valdimarsdóttur,
blóðmóður minni, allt að þakka, því
annars ættu þau ekki mig. Skila-
boðin, sem ég fékk, voru því óskap-
lega jákvæð. Mér fannst ég rík, enn
ríkari en önnur börn.“
Foreldrar Guðrúnar og Hulda
voru vinafólk. „Hulda mamma var
fráskilin og einsog gengur og gerist
svaf hjá manni eina kvöldstund. Þá
var ekki mikið um getnaðarvarnir
eða önnur úrræði sem nú eru. Hún
ákvað að þau skyldu fá barnið sem
hún gekk með, því aðstæður buðu
ekki upp á annað. Hún sagðist ekki
hafa átt önnur úrræði. Hún valdi
það besta fyrir barnið sitt. En auð-
vitað fylgir svona ákvörðun æv-
inlega mikið sorgarferli. Við Hulda
mamma hittumst reglulega, einkum
á síðari árum, en ég vissi alla tíð af
henni. Hún kom í afmæli heim til
okkar og allt var þetta eins eðlilegt
og sjálfsagt og hugsast gat. Hún er
nú látin, en ég á hálfsystkini sam-
mæðra sem ég hef gott samband
við. Stundum held ég boð með öllum
systkinum mínum, bæði kjörsystk-
inum og líffræðilegum, því þau
þekkjast öll. Þau eru núna fimm á
lífi.“
Guðrún var aldrei feðruð, en hún
hefur nýlega komist að því hver fað-
ir hennar var. „Hann er einnig lát-
inn, en bjó reyndar í næsta ná-
grenni við mig þegar ég var stelpa
og þekkti pabba vel. Ég komst líka
að því að ég á einn hálfbróður sam-
feðra. Ég hringdi í hann og hann
vissi ekki hvaðan á hann stóð veðrið
þar sem hann var að skúra heita
pottinn við sumarbústaðinn! Mér
skilst að ég eigi einnig systur sam-
feðra og hver veit nema ég banki
uppá hjá henni. En svo furðulegt
sem það er hefur mér aldrei fundist
skipta neinu meginmáli hver blóð-
faðir minn er, þótt óneitanlega hafi
maður orðið forvitinn annað slagið.
Mér fannst gaman að komast að því
að hann var mikill sjálfstæðismaður,
góður og flottur maður, Clark Gable
þess tíma.“
Hjónaband
Hún brosir og bætir við: „Þegar
maður kemur úr svona fjölskyldu er
kannski ekki skrýtið að maður skuli
hafa orðið félagsráðgjafi!“
Sjálf skildi Guðrún við barnsföður
sinn eftir nokkurra ára sambúð en
sonurinn, Ögmundur Viðar, er nú
tæplega þrítugur og stundar dokt-
orsnám í lyfjafræði. „Hann er í sam-
búð og á lítið barn. Að eignast
barnabarn var fyrir mig einsog að
verða ástfangin á ný.“
En örlögin hafa einnig hagað því
þannig, að Guðrún og eiginmaður
hennar, Gísli Arnór Víkingsson, líf-
fræðingur hjá Hafrannsókna-
stofnun, eiga fósturdóttur, Ingi-
björgu Helgu, sem nú er 14 ára.
„Okkur hafði langað að eignast barn
saman og það bara gekk ekki. Við
skráðum okkur á lista hjá Féló en
ég vissi vel útfrá reynslu minni og
störfum á kvennadeild Landspít-
alans að það gæti orðið löng bið;
ættleiðingar voru varla nema ein á
ári og ég annaðist þær sjálf í því
starfi mínu. En svo fengum við
gleðilega hringingu og sóttum hana
níu mánaða. Þetta hefur allt gengið
vel og hún er óskaplega flott og fín
stúlka og stundar núna nám við
Tjarnarskóla. Hún spurði mig um
daginn hvort ég hefði verið rekin frá
Alþingi. Ég sagði að það væri nú
ekki alveg þannig, en hins vegar
fengi ég ekki að koma aftur. Hún
huggaði mig við það að ég gæti al-
veg fengið vinnu í bæði Nóatúni og í
sjoppu, sem væri rosafínt. Mér
fannst það fallegt. Hún sér mikla
möguleika fyrir mig!“
Að hætti „late bloomers“ festi
Guðrún ráð sitt, einsog sagt er,
frekar seint á lífsleiðinni, árið 1990
þegar hún var fertug. En þá höfðu
þau Gísli reyndar búið saman í tíu
ár eða frá 1980. „Við ákváðum að
ganga í hjónaband svona seint
vegna þess að það skiptir máli fyrir
lagalega stöðu fólks. Ég vann lengi í
nálægð dauðans, t.d. í ráðgjöfinni á
krabbameinsdeild kvenna, og varð
svo sterklega vör við hverfulleikann,
að ég vissi hversu illa fólk gat farið
útúr lífinu hafi það ekki sterka stöðu
lagalega. Það er óskaplega gaman
að eldast með honum Gísla og gott
að finna að ekki þarf sífellt tilstand
til; það er alveg nóg að borða saman
popp yfir sjónvarpinu á kvöldin eða
lesa eða fara í bíó. Það er mikið að
gera hjá okkur báðum, talsvert um
vinnuferðalög til útlanda, hann er
með sínum spilafélögum og ég með
mínum kvennahópum, en um leið og
við virðum þetta hvort hjá öðru ger-
um við annað saman. Ef traust,
frelsi og vinátta haldast í hendur er
fólki vel borgið í hjónabandi.“
Kommúnulíf
Þau Guðrún og Gísli kynntust
þegar hún var komin ásamt syni sín-
um til Kaupmannahafnar þar sem
» „Það er alltaf óþægilegt þegar karlar klappa kon-
um á kollinn, hvað þá þegar viðkomandi kona er
formaður stærsta stjórnarandstöðuflokksins...“
Morgunblaðið/ÞÖK
Kosningar 2002 Guðrún fagnar á kosningavöku Samfylkingar.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Með alþingiskonum "Frá mínum bæjardyrum er allt of mikið um að strák-
arnir í þinginu standi í hanaslag sem litlu skilar..."
Morgunblaðið/ÞÖK
Pakkað niður á skrifstofunni Vantar egó í ævisögu...