Morgunblaðið - 04.02.2007, Blaðsíða 28

arkitektúr
28 SUNNUDAGUR 4. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
egar Valdimar Harðarson
arkitekt réðst í byggingu
nýs frístundahúss fyrir
fjölskylduna ákvað hann
að byggja draumahúsið
sitt. Húsið, sem er í Hrunamanna-
hreppi, er nú tilnefnt fyrir Íslands
hönd til hinna virtu Mies van der
Rohe-verðlauna ásamt Bláa lóninu.
Verðlaunin eru einhver þau eftirsótt-
ustu á sínu sviði og eru veitt annað
hvert ár. „Ég geri mér nú ekki vonir
um að litla Ísland vinni, því þetta er
svo víðtækt, tekur til allrar Evrópu,“
segir Valdimar.
Nefnd þriggja valinkunnra arki-
tekta af eldri kynslóðinni valdi full-
trúa Íslands, þau Guðmundur Kr.
Guðmundsson, Högna Sigurðardóttir
og Manfreð Vilhjálmsson. Guð-
mundur hafði komið í húsið hjá Valdi-
mar og litist vel á en nefndin hafði það
að leiðarljósi að velja hús með íslensk-
um sérkennum.
Valdimar er fæddur árið 1951 í
Keflavík. Hann útskrifaðist sem arki-
tekt frá Háskólanum í Lundi í Svíþjóð
1980. Hann stofnaði ASK ásamt fé-
lögum árið 1983 og er nú stjórn-
arformaður fyrirtækisins. Hjá stof-
unni starfar nú 21 starfsmaður við
fjölbreytt störf er varða hönnun og
skipulag fyrir fyrirtæki, einstaklinga
og opinbera aðila. Meðal verka ASK
má nefna verslunarmiðstöðina
Smáralind, rannsóknarhús Háskól-
ans á Akureyri, íþróttahús Hauka í
Hafnarfirði, Fjölbrautaskóla Suð-
urnesja, þjónustustöðvar Esso og
EGO. Til viðbótar vann ASK nýverið
fyrstu verðlaun í samkeppni um
skipulag miðbæjar Selfoss.
Einnig hefur ASK unnið verk sem
varða endurhönnun á eldra húsnæði,
sem er áberandi í bænum eins og Eu-
ropay við Ármúla, Pennann í Austur-
stræti og Ármúla 3, byggingu VÍS og
Exista.
Til viðbótar hefur Valdimar hannað
húsgögn eins og fellistólinn Sóley,
sem hefur hlotið margar alþjóðlegar
viðurkenningar, og skrifstofu-
húsgögnin Kontra, Fléttu og Fansa,
sem Penninn hefur selt til margra
ára.
Keyptu land átta saman
Valdimar keypti hálfa jörð í félagi
við sjö aðra vini og kunningja en hóp-
urinn skipti jörðinni upp. „Það var
ákveðið að ég skipulegði landið. Hluti
hópsins er í hestamennsku en þarna
er beitiland. En svo er verið að stunda
skógrækt og annað,“ segir Valdimar,
sem sjálfur er á kafi í hestamennsk-
unni og er með hesthús við bústaðinn.
„Þarna fékk ég tækifæri til að gera
þetta eins og mig hefur dreymt um,
skapa heilsteypta mynd af þeirri sýn
sem ég hef á uppbyggingu frístunda-
húsa á landsbyggðinni,“ segir Valdi-
mar, sem hefur ákveðnar skoðanir á
málefninu. Hann hefur jafnframt
hannað hús í þessum sama nátt-
úrulega anda fyrir félagana í hópnum
og búið er að reisa sex hús.
Einfaldleiki er takmarkið í hönn-
uninni. „Þegar maður er búinn að
veltast í arkitektúr allt sitt líf snýst
þetta eins og í öllu öðru um einfald-
leika, númer eitt, tvö og þrjú. Þetta
fer allt saman eins og tónverk. Þarf
að „harmónera“. Tilgangurinn er að
sameina einfaldleika í plani, útliti,
landi og efnisnotkun.“
Sjálfur er hann búinn að vera með
bústað í 20 ár, á tveimur stöðum á
landinu. Hann uppgötvaði landið í
Hrunamannahreppnum þegar hann
reið þarna í gegn eitt árið og komst í
kynni við bóndann, sem átti landið.
Fest voru kaup á landinu árið 2000,
byrjað var að smíða húsið 2003 og var
það fullklárað um tveimur árum síðar.
Ný sýn á sveitirnar
„Sýn kynslóðar minnar á sveitirnar
var annars vegar torfbæir og hins
vegar hvít hús með rauðu þaki og
beljur. Þetta var ímynd sveitarinnar,“
segir hann og rifjar upp húsin sem
hann teiknaði í æsku. „Nú er búsetu-
form að breytast, bændum fækkar og
það færist í vöxt að fólk sé með frí-
stundahús. Þetta eru orðin það full-
komin hús að fólk notar þau allan árs-
ins hring, eins og við gerum. Fólk er
farið að hafa þetta sem annað heimili.
Það býr að stórum hluta í þessum
húsum. Sækir jafnvel vinnu þaðan á
sumrin, keyrir í bæinn eða er með
tölvuvinnslu og getur unnið á staðn-
um eins og ég get gert. Gæði húsanna
hafa stöðugt vaxið,“ segir hann.
„Ímynd sveitanna hefur breyst.
Þar rísa nú frístundahúsahverfi en
mér hefur fundist vanta upp á skipu-
lag þeirra. Þarna ægir saman öllum
stílum. Bjálkahús falla vel inn í skóg-
lendi í Noregi þar sem þau eru hluti
af skóginum. Hér er lítill gróður og
þau verða framandi í umhverfi sínu
þegar maður sér þau í þessari víðáttu
sem er sérkenni Íslands. Það sem ég
er að reyna að leysa þarna er að
tengja saman nútímaarkitektúr og þá
hefð sem var í gömlum íslenskum
arkitektúr. Að aðlaga húsið landi og
land húsi. Ég er ófeiminn við að fara
inn í landið. Vefja húsið inn í náttúr-
una þannig að það sé ekki framandi,“
útskýrir hann varðandi eigið frí-
stundahús.
„Fólk er of hrætt við að grípa inn í
landið, setur húsið á stultur og stoðir
og það stendur upp úr eins og illa
gerður hlutur. Það treystir sér ekki
til að forma landið að húsinu sem við
höfum gert þarna í öllum tilfellum,“
segir Valdimar, sem er ekki hrifinn af
kaupum tilbúinna húsa, sem plantað
er tilviljanakennt niður.
„Það er ekki bara á Íslandi þar sem
þetta er orðið að vandamáli, þetta er
vaxandi vandamál til dæmis á Norð-
urlöndunum. Ásýnd sveitanna er að
breytast og það er mikilvægt að það
sé tekið fastar á því.“
Mikilvægi akademíunnar
Valdimar segir að í þessari miklu
útrás og alþjóðavæðingu þurfi að
huga að ýmsu. „Rithöfundarnir og
tónlistarmennirnir ruddu brautina og
nú sækja viðskiptajöfrarnir fram.
Þeir fara allir á séríslenskum for-
sendum og skapa sér ákveðin sér-
kenni. En við höfum ekki markað
okkur sömu sérstöðu í arkitektúr. Í
þessari miklu uppbyggingu, sem nú á
sér stað, er þetta orðið mjög samleitt
og alþjóðlegt.“
Dæmi um arkitektúr sem hefur
séríslensk einkenni eru verk Guðjóns
Samúelssonar, sem notaði stuðla-
bergið sem tákn, kapellan á Kirkju-
bæjarklaustri eftir Helga Hjálm-
arsson og ýmis verk Högnu og
Manfreðs.
„Við þurfum sérstaklega að passa
sveitirnar. Það sem útlendingar hríf-
ast af þegar þeir koma til Íslands er
þessi mikla víðátta. Við getum ekki
falið húsin inni í skógi. Þess vegna er
svo mikilvægt að skipulagsmál sveita
og frístundabyggða séu mjög vel
hugsuð. Byggðin sé aðlöguð betur
landi. Það verður að taka þetta föst-
um tökum.“
Hvaða skref þarf að taka?
„Það þarf að sýna meiri fag-
mennsku. Við eigum fullt af góðum
Tónverk í takt við náttúruna
Morgunblaðið/Gunnar Sverrisson
Góð aðstaða Þriggja metra skyggnið stækkar húsið verulega og veitir skjól fyrir veðri en innbyggt grill, pottur og útisturta er á veröndinni.
Frístundahús Valdimars
Harðarsonar er tilnefnt
til virtra hönnunarverð-
launa fyrir Íslands hönd.
Inga Rún Sigurðardóttir
ræddi við arkitektinn um
landið og náttúruna,
breytt búsetuform og
mikilvægi íslensks há-
skóla í arkitektúr.
Valdimar tók sem mest efni úr nálægu um-hverfi við byggingu eigin frístundahúss.
„Allar hleðslur eru úr grjóti úr fjallshlíðinni. Allt
tekið úr næsta nágrenni,“ segir hann en hlaðinn
arinninn er mikil prýði í húsinu og hægt að nota
hann bæði úti og inni.
„Veröndin er úr stuðlabergi sem er úr næsta
fjalli og búið er að saga niður. Síðan nota ég mik-
ið gras en þakið er grasklætt. Mikill jarðhiti er á
Flúðum en hitinn í húsinu er kominn þaðan. Allt-
af jafn og góður hiti í því,“ segir hann.
Húsið er grafið inn í fjallshlíðina og það eru
steyptir stoðvegir í bakhlið hússins, sem gerir
það miklu hljóðlátara. „Maður finnur mjög lítið
fyrir veðri í húsinu. Ríkjandi átt hérna er norð-
austanátt, þess vegna er maður alltaf í skjóli á
veröndinni fyrir framan, en hún vísar í suður og
vestur. Skyggnið er dregið langt út fyrir til að
mynda aðstöðu, þetta er einhvers konar fram-
lenging á húsinu. Það stækkar mjög mikið við
þetta. Þetta hlífir fyrir veðri og öll útivist verður
auðveldari. Skyggnið hjálpar húsinu mjög mikið.
Það rignir sjaldnast inn að gluggum.“ Skyggnið
nær þrjá metra út en húsið sjálft er 93 fermetr-
ar.
„Skipulag hússins er þannig að í bakrýmum
eru salerni, geymslur og þvottahús og í þeim eru
þakgluggar. Ekkert viðhald er á því sem er neð-
anjarðar. Það er alltaf stöðugur hiti í bakhlið-
inni, sama lögmál gildir og í gömlu kartöflu-
geymslunum.“
Tilgangur grassins á þakinu
Grasþakið hefur tilgang, annan en þann að falla
vel inn í umhverfið. „Grasþak ýfir vindinn upp og
gerir það að verkum að þegar hann dettur fram af
skyggninu myndast ekki hringiða. Það er mjög
skjólsælt þarna.“
Hann segir grasið hafa einangrunargildi. Jafn-
framt er ekkert borið á það og grasið er viðhalds-
frítt. Þakið aðlagast umhverfinu því með tímanum
fer flóran sem er í kring í grasið. Einnig er það
mjög hljóðlátt því það heyrist ekkert þegar rign-
ing og él skella á þakinu.
„Ég hef byggt mörg svona þök. Ef þau eru rétt
gerð er þetta gjörsamlega vandræðalaust.“
Á veröndinni er pottur, útisturta og innbyggt
grill. Einnig er gengið inn í gestaherbergi að ut-
anverðu en herbergið er með sér baði.
Húsið er langt frá því að vera dimmt þótt bak-
hliðin sé grafin í hlíðina. „Það er mjög bjart. Hús-
ið er með „skósíðum“ gluggum að framan en það
er gert meðal annars vegna útsýnisins.“
Viðurinn í húsinu er lituð fura. Lýsingin er
hönnuð af Helga Eiríkssyni í Lumex og er Valdi-
mar ánægður með hvernig til tókst með hana.
Breyttur lífsstíll borgarbúa
Húsið nýtist fjölskyldunni vel. Guðný kona hans
er kennari og flytur í sveitina á vorin. Sjálfur
reynir hann að vinna mánudag og föstudag upp
frá á sumrin. Einnig eiga þau fjögur barnabörn
sem dvelja mikið í sveitinni hjá ömmu og afa.
Þau eru gott dæmi um breyttan lífsstíl hjá borg-
arbúum, sem dvelja í sífellt meira mæli í frí-
stundahúsum. Þau fara líka í bústaðinn allar helg-
ar sem þau komast á veturna. Þau eru í miklu
samneyti við nágrannana í sveitinni, til dæmis í
sambandi við hestamennskuna og einnig hafa
heimamenn unnið við smíði hússins með miklum
sóma. „Þetta er sveitin okkar og verður það. Við
flytjum þangað í ellinni ef heilsan leyfir.“
Meðfylgjandi myndir af húsinu að innan og
utan, fyrir utan loftmynd, er jafnframt að finna í
nýútkominni bók, sem ber nafnið Bústaðir.
Verönd úr stuðlabergi
Í vinnunni Valdimar Harðarson á arkitekta-
stofu sinni ASK í miðbæ Reykjavíkur.