Morgunblaðið - 06.05.2007, Blaðsíða 52

Morgunblaðið - 06.05.2007, Blaðsíða 52
52 SUNNUDAGUR 6. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN AÐGÁT skal höfð í nærveru fjár- magns. Þetta er kjarninn í kenni- setningum frjálshyggjunnar. Við verðum að hlúa að fjármagninu. Annars gæti það fyrst og flúið þang- að, sem betur er að því búið. Eftir sæti þá hnipin þjóð í vanda. Hag- vöxtur mundi daprast, störfum fækka, atvinnuleysi héldi innreið sína. Samkvæmt fagn- aðarerindinu skal markaðurinn ríkja frjáls. Þá mun allt ann- að veitast yður: Hag- vöxtur, erlendar fjár- festingar, nýsköpun og auðsköpun. Að vísu mun auðurinn safnast á fáar hendur. En hafið ekki áhyggjur: Mol- arnir munu um síðir hrjóta af borðum hinna ríku. Hafið því biðlund. Alla vega er engra ann- arra kosta völ: Velferðarríkið, með sín miklu ríkisafskipti og háu skatta, er dauðadæmt. Þessi hugmyndafræði hefur verið kennd sem vísindaleg hagfræði við háskóla á Vesturlöndum seinustu áratugina. Eftir að hægri bylgjan, kennd við Reagan og Thatcher, hélt innreið sína varð þetta viðtekin ven- juviska. Helstu stjórnarstofnanir al- þjóðafjármála hafa reynt að troða þessum trúarbrögðum upp á afgang- inn af heiminum með hörmulegum afleiðingum. Með valdatöku Davíðs Oddssonar í Sjálfstæðisflokknum fékk þessi átrúnaður fótfestu í ís- lenska valdakerfinu, auk þess sem hann gegnsýrir fjölmiðlaumræðuna. Dómur staðreyndanna Á undanförnum áratugum hafa sprottið upp stofnanir, sem meta frammistöðu þjóða á samræmdu prófunum. Þjóðum eru gefnar ein- kunnir fyrir samkeppnishæfni, gæði menntunar, tæknistig, nýsköpun, aðbúnað erlendra fjárfesta, gæði innviða (logistic), framleiðni á vinnu- stund o.s.frv. Allt er vegið og metið, sem styrkt getur stöðu þjóða í al- þjóðlegri samkeppni. Nú brá svo við, að upp úr miðjum seinasta áratug fóru að birtast fréttir úr óvæntri átt. Allt í einu dúkkaði Finnland upp sem sam- keppnishæfasta þjóð- félag í heimi, með mestu menntagæði og hæsta tæknistig. Sví- þjóð var eitt árið út- nefnd sem númer eitt í nýsköpun og tækni- framförum. Danir urðu eitt árið númer eitt í nýsköpun starfa. Þetta er hætt að vera einleikið. Það er al- veg sama, hvenær birtar eru nið- urstöður samanburðarkannana á flestum sviðum: Norrænu velferð- arríkin standa sig yfirleitt alltaf best á samræmdu prófunum. Á seinasta ári voru þrjú þeirra í fjórum efstu sætunum með Sviss. Þau eru ekki bara samkeppnishæfustu þjóðfélög í heimi, heldur bjóða þau upp á mestu lífsgæðin, þá sjáldan annað er metið en krónur og aurar, t.d. heilsufar, jafnrétti karla og kvenna, lífslíkur o.s.frv. Hugsjónir og hindurvitni Hvernig má þetta vera? Er ekki nauðsynlegt að koma böndum á (lýð- ræðisleg) ríkisafskipti og lækka skatta og laun til þess að reynast samkeppnishæf? Getur verið að fyr- irtækin séu að leita að einhverju öðru en lágum sköttum og litlum af- skiptum? Getur verið að þau sækist eftir háu menntunarstigi, traustri tæknikunnáttu, afkastamiklum fjar- skiptakerfum, gegnsæjum stjórn- valdsákvörðunum, traustum inn- viðum, sem felast t.d. í snurðulausum samgöngum og ódýrri orku? Getur verið að fyrirtækin þurfi að reiða sig á sjálfstæða dómstóla og vandaða stjórnsýslu, auk þess sem þau reyni að forðast þjóðfélög, sem eru heltekin af spillingu og glæpa- starfsemi? Getur verið að öflugt lýð- ræðislegt ríkisvald, ríkisrekið skóla- kerfi, vel menntaðir (og vel launaðir) kennarar, greiður aðgangur að heil- brigðisþjónustu án tillits til efna- hags, jöfn tækifæri fólks til mennta og starfsframa – getur verið að þetta allt saman skipti sköpum um sam- keppnishæfni þjóða? Getur verið að norrænu velferðarríkin skari svona fram úr í alþjóðlegri samkeppni, – ekki þrátt fyrir velferðina, heldur beinlínis vegna hennar? Mikið rétt. Skattar eru nefnilega það verð, sem við borgum fyrir að búa í siðmennt- uðu samfélagi. Um samkeppnishæfni þjóða Jón Baldvin Hannibalsson skrifar um samkeppnishæfi þjóða » Skattar eru nefni-lega það verð, sem við borgum fyrir að búa í siðmenntuðu sam- félagi. Jón Baldvin Hannibalsson Höfundur var sendiherra Íslands í Finnlandi og Eystrasaltslöndum 2003–2006. UNDANFARIN ár hafa sýnt fram á kraft einkaframtaksins svo ekki verður um villst. Þar stendur einkavæðing bankanna hæst, sem gjörbylti íslensku efnahagslífi á stuttum tíma. Þegar vel gengur er ástæðulaust að láta staðar numið, heldur frekar halda áfram á sömu braut. Stjórnvöld eiga að kappkosta að nýta það frumkvæði, nýsköpun og framþróun sem sam- keppni og einka- rekstur myndar, enda mörg tækifæri ónýtt hvað þau mál varðar. Íslensku orkufyr- irtækin hafa skapað sér orðspor sem leið- andi þekkingarfyr- irtæki á sviði end- urnýjanlegra orkugjafa. Til að sú sérþekking og hugvit fái notið sín til fulls er afar skynsamlegt að færa eignarhald á orkufyrirtækjum yfir til einkaaðila, enda eru fáar greinar sem bjóða upp á jafnmik- inn vöxt og orkuiðn- aðurinn. Bankarnir eru gott dæmi um hvernig betur gengur að nýta vaxtarmöguleika sem fyrir hendi eru, með því að koma fyrirtækjum í einkaeign. Það eru fleiri kostir við að færa eignarhald orkufyrirtækja frá rík- inu. Stjórnvöld hafa verið gagn- rýnd fyrir ruðningsáhrif sem virkjanaframkvæmdir hafa skapað í formi framleiðsluspennu, hás vaxtastigs og sveiflna í krónunni. Hluti þeirrar gagnrýni felst í því að ávöxtunarkrafa fjárfestinganna sé lægri en eðlilegt geti talist, vegna ríkisábyrgðar skulda. Séu fyrirtækin í einkaeign leikur eng- inn vafi á að sú ávöxtunarkrafa sem gerð er til verkefna væri í samræmi við áhættu og umfang. Annar kostur er að áhætta væri flutt frá ríkinu. Það kann að virð- ast undarlegt að ríkissjóður, sem nánast ekkert skuldar, skuli vera lækkaður í lánshæfismati. Ákvörð- unin kemur þó minna á óvart ef tekið er tillit til áðurnefndrar rík- isábyrgðar á skuldum orkufyr- irtækjanna. Einkavæðing orkufyr- irtækjanna myndi því ekki aðeins leiða til þess að ríkið losaði um fjármagn, heldur drægi úr áhættu og ríkið stæði enn traustari fótum fyrir vikið. Engin ástæða er til að ætla að einkavæðing myndi leiða til þess að auðlindir yrðu nýttar á óskyn- samlegri máta en ella, heldur þvert á móti. Það er auðvelt að leysa umhverfissjónarmið með vel skilgreindum lagaramma, sem fyr- irtækjunum, sem eiga eða nýta auðlindirnar, ber að fara eftir. Því til viðbótar má gera ráð fyrir meira gegnsæi um verðmæti nýt- ingarréttar á viðkomandi auðlind- um. Önnur leið að aukinni aðkomu einkaaðila að þeim verkefnum sem nú hvíla á herðum hins opinbera er í gegnum einkaframkvæmd. Hugtakið hefur verið skilgreint sem sú aðferð að bjóða út á sam- keppnisgrundvelli ýmsa þjónustu hins opinbera, án þess að setja hana að fullu í hendur einkaaðila. Ríkið færir þannig verkefni í hendur einkaaðila en greiðsla fyrir verkið kemur að miklu eða öllu leyti frá ríkinu. Þjónustan er því enn fjármögnuð í gegnum skatt- kerfið en framkvæmdin í umsjá einkaaðila. Einkaframkvæmd er því eins konar millistig af einka- væðingu og ríkisrekstri. Með henni er hægt að skila betri þjón- ustu, sparnaði og fjölbreytni í málaflokkum sem heyra undir rík- ið. Einkarekstur hefur þegar sannað gildi sitt hvað viðkemur menntamálum. Há- skólinn í Reykjavík og Verzlunarskólinn eru dæmi um velheppnuð verkefni á sviði einka- framkvæmda. Aukin breidd og valmögu- leikar í framhalds- menntun hafa skapað sívaxandi mennt- unarsókn og um leið veitt ríkisskólum mik- ilvægt aðhald og sam- keppni. Ennfremur hefur einkarekstur á grunn- og leik- skólastigi sannað gildi sitt og stuðlað að ný- breytni og auknu val- frelsi. Það ætti að vera markviss stefna stjórnvalda að ýta undir nýsköpun, fjöl- breytni og einka- framtak í mennta- málum. Annar þáttur sem býður upp á aukna aðkomu einkaaðila er rekst- ur samgöngumannvirkja. Með því að setja fjármögnun, hönnun, framkvæmd, rekstur og viðhald í hendur eins aðila, í stað þess að halda þessum þáttum aðskildum, er verkefnið metið útfrá heild- arkostnaði í stað þess að hönn- unar- og framkvæmdakostnaður sé lágmarkaður. Þannig er líklegt að fjárfestingin verði skyn- samlegri þar sem tekið væri tillit til viðhalds- og rekstrarkostnaðar þegar mannvirkið er hannað. Enn- fremur er líklegt að aukin einka- framkvæmd í samgöngumálum myndi leiða til þess að arðbær verkefni yrðu valin fram yfir þau sem minna skila. Sívaxandi útgjöld til heilbrigð- ismála gefa fulla ástæðu til að leita sem flestra leiða til hagræð- ingar á því sviði. Einkarekstur getur gagnast vel í því samhengi og mikil tækifæri eru til staðar til samninga við einkaaðila um skil- greind verkefni og þjónustu á heil- brigðissviði. Þannig er einkaað- ilum boðið upp á að keppa um að veita sem besta þjónustu á sem hagkvæmustu verði. Þrátt fyrir aukið kostnaðaraðhald eru gæðin ekki síðri í þeim einkafram- kvæmdum sem ráðist hefur verið í enda skilgreinir hið opinbera þjón- ustuna sem á að veita og setur reglur um gæði. Dæmi um vel heppnuð verkefni eru heilsugæslu- stöðin í Salahverfi og hjúkr- unarheimilið Sóltún. Það er ljóst að enn eru ýmsir óplægðir akrar sem hægt er að nýta til ræktunar einkaframtaks og samkeppni. Sagan hefur sýnt að rekstur fer nánast undantekn- ingarlaust betur í höndum einka- aðila en hins opinbera. Það er því um að gera að nýta þau tækifæri sem í boði eru og setja Ísland í fremstu röð á þessu sviði. Nýtum kraft einkaframtaksins Erlendur Hjaltason skrifar um einkaframtakið Erlendur Hjaltason » Sagan hefursýnt að rekstur fer nán- ast undantekn- ingarlaust betur í höndum einka- aðila en hins op- inbera. Höfundur er forstjóri Exista og for- maður Viðskiptaráðs. Í fimmtíu og fimm ár hefur banda- ríski herinn haft stöðuga viðveru á Keflavíkurflugvelli og verið hluti af mannlífinu á Suðurnesjum. Margir hafa unnið fyrir varn- arliðið stóran hluta af sinni starfsævi og sjálf- ur á ég ágætar minn- ingar frá þessu tímabili sem starfsmaður í slökkviliði vallarins í þrettán ár og sem fulltrúi í varn- armálanefnd utanrík- isráðuneytisins í tólf ár. Íslendingar hafa tekið við allri flug- tengdri starfsemi sem áður laut forsjá hersins og það vakti athygli hve fumlaust og örugglega það gekk fyrir sig af hendi flugvallarstjórans og hans starfsmanna. Nú eru liðnir rúmlega sjö mánuðir frá brottför varnarliðsins og það er dálítið merkilegt að svo virðist vera að fólk bara sakni þess ekki neitt. Miklu frekar má líta svo á að þessi einstæði atburður í Íslandssögunni hafi skapað ótrúleg tækifæri og stór- aukið sóknarhug Suðurnesjamanna. Það er t.d. ánægjulegt að fylgjast með drifkrafti starfsmanna og stjórnar Þróunarfélags Keflavík- urflugvallar, en þar eru komin í vinnslu mörg verkefni sem lofa góðu fyrir framtíðina. Í heimabæ mínum Sandgerðisbæ finnur maður fyrir miklum sókn- arhug og bjartsýni enda full ástæða til. Fjölgun íbúa er yfir 20% sl. þrjú ár, byggingarframkvæmdir hafa verið miklar og atvinnuástand er gott. Með auglýsingu forsætisráðu- neytisins hinn 16. janúar sl. um að hluti varnarsvæðisins skuli tekinn í borgaraleg not hafa opnast nýir möguleikar í skipulagsmálum og at- vinnuuppbyggingu. Fyrir þá sem ekki vita þá er Keflavíkurflugvöllur, aðalalþjóða- flugvöllur Íslendinga, staðsettur í Sandgerði en hefur dregið nafn sitt af Keflavík frá því hann var upphaflega tekinn í notkun af bandaríska hernum árið 1943. Með svonefndum Keflavík- ursamningi sem var gerður við Bandaríkin um rekstur flugvall- arins og lögfestur var árið 1946 var nafngiftin insigluð. Nafnið „Keflavík airport“ hef- ur hljómað vel í dag- legu tali milli Íslend- inga og Bandaríkjamanna og tengist hernaðarstarfi stórveldisins á Ís- landi órjúfanlegum böndum. Það er eindregin skoðun mín að rökrétt væri að breyta nafni vall- arins á þessum tímamótum og nefna hann t.d. eftir sögufrægum og merk- um Íslendingi, svipað og dæmi eru um að aðrar þjóðir hafi gert. Má þar nefna sem dæmi John F. Kennedy- flugvöll í New York, Charles de Gaulle-flugvöll í París og John Len- non-flugvöll í Liverpool. Einnig mætti hugsa sér að leigja nafn vall- arins og gæti mögulegur samstarfs- aðili einnig komið að uppbyggingu verkefna í samstarfi við Þróun- arfélagið og sveitarfélögin á svæð- inu. Um þetta hef ég mótað mér ákveðnar hugmyndir, en sá mögu- leiki að efna til samkeppni um nýtt nafn meðal þjóðarinnar gæti líka verið skemmtilegur kostur. Ég tel að nafn Keflavíkurflug- vallar sé nú orðin tímaskekkja og ekki við hæfi lengur að nefna völlinn eftir gömlu hverfi í Reykjanesbæ þar sem hann er ekki einu sinni stað- settur. Þetta er álíka og að Akureyr- arflugvöllur væri nefndur eftir Sval- barðseyri eða Egilsstaðaflugvöllur væri nefndur eftir Seyðisfirði eða Reyðarfirði. Starfsemi vegna borgaralegs flugs á flugvellinum hefur vaxið mjög hratt á síðustu árum og nú eru þar um eða yfir fimmtíu stofnanir og fyrirtæki með starfsemi og þar vinna um fimmtán hundruð manns. Alþjóðaflugvöllurinn í Sandgerði er væntanlega eitt fjölmennasta at- vinnusvæði hér á landi, en lang- stærstur hluti starfseminnar á svæðinu tengist fluginu með ein- hverjum hætti. Það var merkur dagur í sögu Sandgerðis og Suðurnesja og er mér í fersku minni þegar Geir Hall- grímsson, þáverandi utanrík- isráðherra, tók fyrstu skóflustung- una að flugstöð Leifs Eiríkssonar og um þessar mundir eru tuttugu ár frá því að þetta glæsilega veraldarhlið í Sandgerði var tekið í notkun. Frá upphafi hefur flugstöðin verið stækkuð mikið og er nýverið búið að gera á henni miklar og góðar end- urbætur. Einnig er ört vaxandi upp- bygging á flugtengdri starfsemi á flugstöðvarsvæðinu sem lofar góðu fyrir framtíðina. Ég vænti þess að hugmyndin um nafnbreytingu á alþjóðaflugvellinum í Sandgerði fái góðan hljómgrunn meðal þjóðarinnar. Nýtt nafn á Kefla- víkurflugvöll? Jón Norðfjörð vill nefna al- þjóðaflugvöllinn t.d. eftir sögu- frægum og merkum Íslendingi »Ég tel að nafn Kefla-víkurflugvallar sé nú orðin tímaskekkja og ekki við hæfi lengur að nefna völlinn eftir gömlu hverfi í Reykja- nesbæ Jón Norðfjörð Höfundur er verkefnastjóri. Fáðu fréttirnar sendar í símann þinn
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.