Náttúrufræðingurinn - 2002, Page 48

Náttúrufræðingurinn
þó ekki alveg samsíða. Freistandi er
að álíta að syðsta frávikið hafi upp-
haflega verið hringlaga, en bergið
þar, og í þeim innskotum sem
þyngdarsviðið bendir til, hafi endur-
segulmagnast af völdum þessa nýja
eldstöðvakerfis. Það er að minnsta
kosti líklegt að segulhæð suðvestur
úr Stardalsfrávikinu sé af völdum
gangavirkni frá þeirri eldstöð, þótt
eldstöðvakerfi hennar liggi annars
aðallega til norðausturs.
PYTTUR
Hvað veldur „segulpytti" úti af Kjal-
amesi, þar sem mælist sterkast nei-
kvætt segulsvið úr þessari hæð yfir
íslandi? Óbeinar mælingar eins og
segulsviðsmælingarnar geta ekki
gefið einhlítt svar við því og þess
vegna verður að stinga upp á skyn-
samlegri tillögu að stærð og segul-
mögnun bergmyndana, reikna seg-
ulsviðið sem það veldur og bera
saman við mælingarnar. Reikna
verður fyrir nokkur mismunandi
líkön til að sjá hvað gengur og hvað
ekki og draga síðan ályktanir út frá
þeim.
Einfaldast er að líta svo á að seg-
ulmagnaði hluturinn sé kúlulaga
innskot sem nær upp að yfirborði.
Niðurstöður útreikninga fyrir þrjár
kúlur af mismunandi stærð og með
mismunandi styrk segulmögnunar
em sýndar á 8. mynd. Kúlulíkanið
fellur vel að mældu gögnunum,
einkum kúla með 1200 m þvermáli,
og er ekki þörf á flóknari líkönum.
Styrkur segulmögnunarinnar þarf í
því tilfelli að vera um 30 A/m. Slíkur
styrkur er meiri en þekkist í íslensk-
um hraunlagastöflum, en eins og
fyrr er frá greint fundust einstök
sýni með þessum styrk yst á Kjalar-
nesi.
Höfundar hafa gert ráð fyrir að
segulmögnun umhverfis innskotið
sé hverfandi, því ella hlyti segul-
mögnun kúlunnar að vera meiri sem
því næmi. Er þá vart um annað að
ræða en að innskotið liggi í mó-
bergstúffi eða jarðhitaummynduðu
bergi, en búast má við að slíkt berg
sé nokkru eðlisléttara en sjálft inn-
skotið. Reiknað hefur verið út að
48
1 km hæð
Flughæð
Sjávarmál
1 km dýpi
1 Mælt segulsvið að frádregnu meðalsviði
Reikrnð sviðfrá kúlum:
----- Þvermál 1000 m, Jrem = 40 A/m
... Þvermál 1200 m, Jrem = 30 A/m
—— Þvermál 1400 m, Jrem = 25 A/m
8. mynd. Líkanreikningar. Svart: Segulsviðið eftir ímyndaðri mælilínu pvert yfir segul-
pyttinn frá NNA til SSA, eftir að búið er að draga frá pað svið sem gert er ráð fyrir að
sé af öðrum orsökum. Litferlar: Kúhdaga segulmögnuð innskot og svið sem pau valda.
Örin sýnir halla segulsviðs í kúlunni. Myndin er rétt teiknuð, p.e. hæð og lengd eru í
sama kvarða. - Cross section of the local magnetic anomaly (see Fig 7 for location).
Black: Residual magnetic field. Colours: Calculated field from spheres 1.0-1.4 km in di-
ameter. The calculations require very high remanent intensity, the best fit is at 30 Afm.
Arrow indicates magnetic inclination used
þyngdaráhrif frá fyrrgreindri kúlu,
sem er 3% eðlisþyngri en umhverfið,
gefi þyngdarfrávik nærri 2 mGal. I
þyngdarsviðinu vottar fyrir stað-
bundnu fráviki, hlykk á jafnsviðs-
línu, sem gæti verið af þessum or-
sökum en samsvarar aðeins V2-I
mGal.
LOKAORÐ
Eftirtöldum aðilum eru færðar sér-
stakar þakkir: Úlfari Henningssyni
flugmanni, sem með óþrjótandi
áhuga og þolinmæði leysti verk sitt
vel af hendi og var okkur góður fé-
lagi; Sæmundi Þorsteinssyni og
Guðbjarna Guðmundssyni á Kerfis-
verkfræðistofu Verkfræðistofnunar
Háskólans, sem lánuðu okkur stað-
setningarbúnað og aðstoðuðu okkur
við við notkun hans; Þorsteini Sæ-
mundssyni og Þorgerði Sigurgeirs-
dóttur á háloftadeild Raunvísinda-
stofnunar Háskólans, sem lögðu til
segulgögn frá Leirvogsstöðinni á
tölvutæku formi þá daga sem flogið
var; Finni Pálssyni, fyrir aðstoð við
gagnavinnslu og fleira. Roger Searle
og Barry Parson og skipshöfnin á
RRS Charles Darwin lögðu fram
for modelling.
þyngdarmælingar úti á sjó og Karl
Gunnarsson vann úr þeim gögnum
og dró saman önnur þyngdargögn á
Reykjavíkursvæðinu. Einar Gunn-
laugsson, jarðfræðingur hjá Hita-
veitu Reykjavíkur, veitti okkur mik-
ilsverðan stuðning.
SUMMARY
Aeromagnetic survey over the
Reykjavík area
The aim of an aeromagnetic survey is to
map magnetic characteristics of the und-
erlying bedrock, which can reflect the
structure and composition of the upp-
ermost 3 km (or so) of tlie cmst. The
measured magnetic field is the vector
sum of the geomagnetic field vector
(contributing around 95% at our flight
altitude) and the rock magnetism vector -
plus some extraterrestrial fluctuation.
The geomagnetic field is a fairly well
known quantity and can therefore be
subtracted to give a residual field which
closely resembles the vertical component
of the rock magnetism.
The Science Institute of the University
of Iceland surveyed a 700 km2 area over
and around Reykjavík in late 1993. The
Á