Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 53

Ekki eru til niðurstöður urn mánaðar-
legan vöxt hörpudisks við Island en
áætlaður ársvöxtur er 8-10 mm upp að
7 ára aldri en þá dregur verulega úr
vextinum (Hrafnkell Eiríksson 1986).
Þegar borinn er saman vöxtur hörpudisks
í náttúrulegu umhverfi í Breiðafirði
(20-50 m dýpi) og í eldi á sama stað
kemur í ljós að fyrsta árið er vöxturinn
sambærilegur, þ.e.a.s. um það bil 10
mm. Skýringin er sennilega sú að í
náttúrunni setjast lirfurnar á þráðlaga
þörunga við botn en í ræktuninni settust
þær í safnara í 2,5-10 m fjarlægð frá
botni og hafa vaxtarskilyrði sennilega
verið mjög svipuð á þessum slóðum.
Annað og þriðja árið í eldinu, þegar
dýrin voru komin í búr á 6-8 m dýpi,
kom fram verulegur nrunur á vexti í
búrum og náttúrulegu umhverfi. Reikn-
að er með að við nátlúrulegar að-
stæður í Breiðafirði taki það hörpu-
diskinn um það bil 5 ár að ná 4-5 cm
hæð (Hrafnkell Eiríksson 1986), en
þessari hæð höfðu dýrin náð eftir 3 ár
í eldinu. Skýringin er sennilega sú að
ofarlega í sjónum hefur hörpudiskurinn
lengra vaxtartímabil ár hvert og orku-
ríkari fæðu en á sjávarbotni þar sem
fæðan er blanda af svifþörungum og líf-
rænum og ólífrænum leifum. Hitastigið
er einnig hærra ofar í sjónum, að
minnsta kosti yfir sumartímann, og hærra
hitastig getur flýtt vexti með aukinni
líkamsstarfsemi, svo framarlega sem
nægjanleg fæða er fyrir hendi.
Út frá þessum niðurstöðum má ætla
að það taki 4 ár að rækta hörpudisk frá
lirfu upp í markaðsstærð (6-7 cm) í
Breiðafirði. Þó að vaxtartími dýranna
hafi verið styttur verulega er hann of
langur sé tekið mið af þeim kostnaði
sem fylgir því að hafa skeljarnar í búrum
í sjó svo lengi. Arlega þarf að taka upp
öll búr og hreinsa þau af ásætum, aðal-
lega brúnþörungum, og grisja þarf
skeljarnar.
í Breiðafirði eru bestu hörpudisksmið
landsins og valda því meðal annars hinir
miklu straumar sem þar eru. Straumarnir
valda mikilli blöndun og gefa þar með
botnlægum skeljum möguleika á orku-
ríkari fæðu en ella, þar sem hún berst
niður til þeina úr efri lögum sjávar. Af
sömu ástæðu er Breiðafjörður ekki
kjörinn ræktunarslaður, þar sem straum-
ar valda auðveldlega tjóni á útbúnaði
og geta truflað vöxt dýranna í búrunum.
Val á ræktunarstað er afar nrikilvægt og
til að kanna til hlítar möguleika á arð-
bæru hörpudiskeldi hérlendis verður að
halda áfram leit að stað þar sem
straumar eru ekki of miklir, skjól að
finna fyrir vindi og veðrum og síðast en
ekki síst verður að rannsaka hvaða dýpi
er heppilegast fyrir búrin með tilliti lil
dauðsfalla, vaxtar, fæðu, hitastigs og
ásæta.
ÞAKKIR
Rannsóknasjóður ríkisins og Hafrann-
sóknastofnun styrktu þessar rannsóknir.
Sigurður Agústsson h/f, Pétur Agústsson og
smábátaeigendur í Stykkishólmi veittu að-
stoð við uppsetningu útbúnaðar og sýna-
tökur. Höfundur l'ærir þessum aðilum bestu
þakkir. Hrafnkeli Eiríkssyni, Sólmundi
Einarssyni og öðrum starfsmönnum Haf-
rannsóknastofnunar, sem höfundur hefur
leitað til á rannsóknartímabilinu, eru einnig
færðar bestu þakkir.
Hrafnkell Eiríksson las handritið yfir og
er honum einnig þakkað það.
HEIMILDIR
Bal, J.N. & J.W. Jones 1960. On the growth
of brown trout of Llyn Tegid. Proc. Zool.
Soc. London 134. 1-41.
Broom, M.J. & J. Mason 1978. Growth and
spawning in the pectinid Chlamys oper-
cularis in relation to temperature and phy-
toplankton concentration. Marine Biology
47. 277-285.
Guðrún G. Þórarinsdóttir 1991. The Iceland
scallop, Chlamys islandica (O.F. Múller)
in Breidafjördur, west lceland. 1. Spat
163