Samvinnan - 01.06.1927, Síða 59

SAMVINNAN
137
þeim tíma stóðu framar öllu öðru af sama tægi, sem ritað
var í Evrópu.
Norðmenn og íslendingar voru á þessum tíma stjórn-
arfarslega frjálsar þjóðir, en höfðu ákaflega náin andleg
samskifti. Verslunin var rekin mjög frjálslega af Norð-
mönnum og íslendingum. Norskir farmenn sigldu til ís-
lands, seldu og keyptu þar vanring og höfðu þar vetursetu
hjá vinum og viðskiftamönnum. Að sama skapi eða öllu
meira gistu íslendingar Noreg. Allir íslendingar, sem
nokkur veigur þótti í, fóru einhvemtíma á æfinni til
annara landa og stundum oft. En á utanferðum sínum
voru íslendingar mest og tíðast í Noregi, og áttu þar að
öllum jafnaði að fagna viðtökum eins og vinir veita vin-
um sínum. Þjóðirnar höfðu ekki stjórnarfarslega sam-
vinnu, en því meiri og fleiri menningarbönd voru knýtt
milli Norðmanna og íslendinga.
Á 13. öld verður mikil breyting á viðskiftum þessara
tveggja þjóða. Hákon gamli nær stjómarfarslegum yfir-
ráðum á íslandi. Hann kemur á pólitískri samvinnu milli
Norðmanna og íslendinga, þar sem stærri þjóðin hafði
forustuna. Viðbrigðin urðu snögg. Hin vinsamlegu skifti
fóru fækkandi, en andstaða og kuldi mag-nast. Hvað eftir
annað kemur það fyrir, að íslendingar veita trúnaðar-
mönnum norska konungsins aðsúg. Og um leið og ís-
Jendingar voru orðnir háðir erlendu valdi, byrjar hnign-
un á nálega öllum sviðum. Einna glögglegast má sjá
muninn í bókmentunum. f stað frumlegra, sjálfstæðra
í’íta, koma þýðingar og lélegar stælingar á suðrænum
bókmentum.
Hákon konungur hafði hrifsað vald yfir íslandi og
þar með byrjaði hnignun þess. En ekki leið á löngu þar til
Noregur hlaut sömu örlög. Hann sameinaðist Danaveldi
og fékk þar nálega sömu aðstöðu eins og ísland hafði
fengið gagnvart Noregi. Nú varð Noregur í framkvæmd-
inni undirlenda Danmerkur. Og hnignunin lét ekki lengi
bíða eftir sér. Noregur, sem verið hafði hin skipaauðuga
víkinga- og siglingaþjóð, varð ósjálfstætt land 1 verslun og