Andvari

Årgang

Andvari - 01.06.1966, Side 75

Andvari - 01.06.1966, Side 75
ANDVARI BLÓÐ OG JÁRN FYRIR EINNI ÖLD 73 ans verða ekki leyst með ræðuhöldum og meirihlutasamskiptum —• þetta var hið mikla glappaskot áranna 1848 og 1849 — heldur með blóði og járni, „durch Blut und Eisen." Viðbrögð manna við orðum Bismarcks eru athyglisverð: bæði vinir og fjendur tóku þau ekki alvarlega, flestir, ef ekki allir, skildu þessi orð sem andríkt gjálfur ræðumanns. En þar skjátlaðist þeirn hrapallega. Bismarck hafði lyft lítið eitt hulunni af pólitískri stefnuskrá sinni og áætlun og gerði það, sem annars var ekki alltaf vandi hans: að leyfa mönnum að skyggnast i þau spil, sem hann hafði á hendinni. Þýzkum sagnfræðingum bæði fyrr og síðar hafa verið mjög töm í munni orðin Schicksal og schicksalhaft —■ örlög og ör- lagaríkur. Oftar en ekki falla þeim þessi orð úr penna þegar þeir hugleiða sögulega framvindu föðurlands síns. Söguleg ör- lagahyggja getur ekki táknað annað en það, að mennirnir séu þess ekki megnugir að ráða stefnu sögu sinnar, að þeir fái ekki stjórnað afleiðingum gerða sinna, að vilja- bundin markmið þeirra geti af sér allt aðrar niðurstöður en til var ætlazt. Bis- marck sjálfur hallaðist að sumu leyti að þessari örlagahyggju, þótt hann orðaði hana með öðrum hætti. Raunar báru sögulegar athafnir Bismarcks ríkari ár- angur en flestra annarra stjórnmálamanna um hans daga, hann náði að stefndu marki í höfuðatriðum að minnsta kosti, en þó lét hann einu sinni svo ummælt, að guð væri sá, er stjórnaði rás sögunnar, en það væri mannanna verk og hlutskipti að ná handfesti á klæðafaldi almættisins og ber- ast svo áfram á þeirri sögulegu braut, er guð hcfði markað. En örlagahyggja þýzkr- ar sagnfræði hefur beinlínis og óbeinlínis orðið einskonar varnarræða þýzkrar sögu, afsökun á því sem aflaga fór í fortíðinni, á dómþingi sögunnar hefur sökinni verið velt á ytri öfl, sem í rauninni eru ekki af mannsins heimi. Þetta er hættuleg kenn- ing og áhrif hennar hafa því miður orðið þýzku þjóðinni til óþurftar og spillt sjálfs- vitund hennar. Því að á sama hátt og mennirnir eru einir höfundar sögu sinnar, þá verða þeir að sjálfsögðu að bera einir ábyrgð á henni. Engin þjóð getur skotið sér undan þessari ábyrgð. Sökin jafnt og sæmdin er eignarhlutur hverrar þjóðar. Þeir aðilar sem áttust við hjá König- grátz í júlímánuði 1866, Prússland og Austurríki, voru jafnaðarlega á þeirra tíma máli kölluð þýzku stórveldin, enda voru þau stærstu og áhrifamestu ríkin í hinum þýzkumælandi heimi. Fimm árum síðar er risið upp í Þýzkalandi nýtt sam- bandsríki, Þýzka rikið, Das Deutsche Reich. Keisari þess var Prússlandskon- ungur. Eftir ósigurinn í fyrri heimsstyrj- öldinni lifðu bæði áfram, Þýzka ríkið og Prússland, meirihluti Þjóðverja taldist til Prússlands fram að fyrri heimsstyrj- öld. Eftir valdatöku nazista 1933 var Þýzkaland oft kallað Þriðja ríkið, og lá að þeirri nafngift gömul saga. Þýzku þjóð- inni var heitið því, að þetta þriðja ríki skyldi standa í þúsund ár. Það heit var illa efnt. Æviár Þriðja ríkisins urðu aðeins tólf. Ef litið er á nútíma landa- bréf af Þýzkalandi, þá munu margir sakna þar vinar í stað. Þýzka rikið er horfið af landabréfinu. í þess stað eru komin tvö lýðveldi, Bundesrepublik Deutschland, á íslenzku: Þýzka sam- bandslýðveldið, og Deutsche Demokra- tische Republik, sem á íslenzku er kallað Þýzka alþýðulýðveldið. En Prússland er með öllu horfið, í hvorugu hinna þýzku lýðvelda er nafn þess ríkis, sem Bismarck efldi til valda og virðingar með blóði og járni fyrir hundrað árum. Þegar þessara umskipta er gætt, þá er kannski ástæða til að fyrirgefa þýzkum sagnfræðingum þó þeim verði það á að tala um örlög Þýzkalandssögunnar.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.