Andvari - 01.06.1966, Blaðsíða 91

ANDVAKI
BLÓÐ OG JÁRN FYRIR EINNI ÖLD
89
nokkurra stéttarbræðra sinna, er höfðu
orðið fyrir mikilli trúarvakningu og fengu
sameinað innfjálga guðsbarnatrú rammri
pólitískri íhaldssemi og junkaralegri stétt-
vísi. Hann kvæntist árið 1847 Jóhönnu
von Puttkammer, sem var frá heittrú-
aðri aðalsfjölskyldu. Þetta sama ár sat
hann á fyrsta Sameinaða landsþingi Prúss-
lands.
Hann vakti strax mikla athygli á þing-
inu. Orðheppinn var hann og ósvífinn
þegar hann stældi við hina borgaralegu
þingfulltrúa og varði réttindi stéttar sinn-
ar, junkaranna, sem höfðu enn dóms- og
lögregluvald yfir bændum og nutu hins
forna miðaldarréttar aðalsins að mega
stunda veiðar á ökrum bænda þeim að
bótalausu. Aldrei höfðu heyrzt svo snjallar
ræður til varnar blygðunarlausum sér-
réttindum prússneskra junkara. Hinir
frjálslyndari þingmenn hötuðu hann og
óttuðust tungutak hans, en að sjálfsögðu
vann hann hylli stéttarbræðra sinna, sem
oftar en ekki voru æði málhaltir í orða-
sennum við mælska og hvassyrta full-
trúa borgarastéttarinnar.
Marzbyltingin kom eins og reiðarslag
yfir hinn stolta riddaragósseiganda á
Schönhausen. Honum fannst mannfé-
lagshöll sín hrunin að grunni: einveldi
konungs fallið, prússneski herinn látið
undan síga og horfið úr Berlín í bráðum
háska. Bismarck gleymdi aldrei þessum
marzdögum. Fjórum árum síðar, þegar
byltingin hafði verið sigruð og aftur-
haldið velti sér í endurheimtum völd-
umum, minntist hann marzdaganna í
ræðu sem hann flutti á Landsþingi
Prússlands, með svofelldum orðum: Eg
treysti ekki íbúum stórborganna meðan
þeir láta metorðagjarna og lygna lýð-
skrumara teygja sig á asnaeyrunum. Þar
finn eg ekki hina sönnu prússnesku
þjóð. Hún mun hins vegar, ef stórborg-
irnar skyldu einhvern tíma aftur risa til
uppreisnar, kunna tök á að kúga þær til
hlýðni, jafnvel þótt hún verið að þurrka
þær út af jörðinni.
Slíkt var hatur þessa sveitajunkara á
pólitískum hreyfingum borgaralegs þjóð-
félags. Þótt hann felldi höfug tár yfir
moldum prússneskrar fortíðar 2. apríl
1848, þá var hann staðráðinn í því að
snúa við hjóli sögunnar, ef þess væri
nokkur kostur. Bismarck var ekki einn
um þessa ákvörðun, voldugir stéttar-
bræður hans, sem stóðu nær Hátign-
inni en hann, voru þegar farnir að búast
til að kæfa byltinguna í blóði, ef ekki
vildi betur. Þremur dögum áður en Bis-
marck grét í Sameinaða landsþinginu,
skrifaði einn þeirra í dagbók sína: Fyrsta
tilraunin gerð til að stofna ministére
occnlte —■ leynilegt ráðuneyti.
Sá sem þessi orð skrifaði var Leopold
von Gerlach, hershöfðingi í lifverði
Prússakonungs. Hann varð foringi þeirr-
ar hirðklíku •— Kamarilla — er svo var
kölluð og Bismarck gerðist strax náinn
samstarfsmaður hennar. Þessi harðsnúna
pólitíska klíka setti sér það markmið að
bæla niður byltinguna og gera að engu
viðleitni hennar til að sameina Þýzka-
land í samfellt ríki. — Svo sem fyrr var
sagt hafnaði Friðrik Vilhjálmur IV.
Prússakonungur þeirri keisarakórónu, er
Þjóðfundurinn í Frankfurt hafði boðið
honum. En svo var hinn sögulegi straum-
ur til sameiningar Þýzkalands þungur,
að Prússakonungi þótti sér skylt að leit-
ast við að koma á sameiningu að sínum
hætti undir forustu Prússlands. Það var
einn af vildarvinum konungs, Joseph
Maria von Radowitz, kaþólskur aðals-
maður frá Rínarlöndum, er fékk hann til
að beita sér fyrir sameiningu Þýzkalands
þegar byltingin hafði fjarað út. Sam-
einingartillögur Radowitz voru að sumu
leyti að forminu til ekki ólíkar stjórnar-
skrárhugmyndum Þjóðfundarins í Frank-