Andvari - 01.06.1966, Blaðsíða 121

KRISTMANN GUÐMUNDSSON:
Norska skáldið
Meðal stórskálda Noregs er eitt, sem
aldrei hefur hlotið almenningshylli í land-
inu sjálfu og er nálega óþckkt utan þess.
Það er Hans E. Kinck. Hann var einna
þjóðræknastur norska rithöfunda, en gagn-
rýndi jafnframt samtíð sína mjög harðlega
og lýsti alveg miskunnarlaust vanköntum,
er hann taldi hana hafa. En stíll hans var
einatt hrjúfur, og frásagnargáfan ekki að
skapi almennings; umhverfislýsingarnar
aftur á móti oftast meistaralegar, og við-
horf persónanna til umhverfisins með
ágætum. Hin stærri verk hans mega flest
teljast þung í vöfum og erfið aflestrar
venjulegum lesanda, en smásögurnar for-
láta vel gerðar, og hafa ýmsir merkustu
gagnrýnendur talið hann mestan meistara
þeirrar bókmenntagreinar í Noregi.
Hans E. Kinck fæddist í Öksfjord í
Finnmörku 11. október 1865. Föðurkyn
hans var gömul embættismannaætt, sem
talin er upprunnin í Skotlandi. Voru það
mestmegnis prestar, læknar, kennarar og
hershöfðingjar, en hneigðust margir að
listrænni sköpun. Faðir hans t. d. var
ágætur málari, enda þótt hann þætti einn-
ig góður læknir. Móðurkyn skáldsins var
'bændur á 'Hringaríki, glaðsinna menn
og gæddir miklu skopskyni.
Það er augljóst af lestri rita Kincks, að
hann hefur stuðzt mjög við æskuminn-
ingar sínar, er hann vann að samningu
skáldverka. Faðir hans var héraðslæknir
og gegndi starfi víðs vegar um landið:
í Finnmörku, Namdal, Setesdal og Harð-
angri. Kynntist því Hans litli snemma
Hans E. Kinck
fólki þessara landshluta, lærði mállýzkur
þess til fullnustu, þjóðsögur, kvæði og
sagnir er gengu manna á meðal, og tók
þátt í daglegu lífi nágrannana, gleðskap
og veizluhöldum. Síðar í lífinu átti hann
oft eftir að halda því fram, að barnið
væri raunverulega faðir hins fullorðna
manns, og hvað honum sjálfum viðvíkur,
má það til sanns vegar færa. Verk hans
öll eru fjarska myndrík. Hafa margir
gagnrýnendur jafnvel talið það aðalstyrk
þeirra. Hann ólst upp í náttúrunni og með
fólki, sem stóð henni nærri, ekki einungis
bændum og búaliði, heldur einnig föður
sínum, er var náttúruskoðari mikill og
næmur fyrir áhrifum hennar. Gætir
þess í nálega öllum verkum hans
smáum sem stórum. Fesandinn heyrir
þar einatt þyt golunnar í laufi og lyng-
mó, sér sólblikið á lygnum firði og storm-
öldurnar, er stefna inn frá hafinu, bláma
fjarlægra fjalla, litaskipti árstíðanna,
rökkur dimmra skóga. En náttúran
á fleira í fórum sínum en blíðu og þokka;
höggormurinn leynist undir sprekum og
steinum, og hann á til að bíta. Ein af
bókum Kincks heitir einmitt „Höggorm-
urinn"; og þetta leiða kvikindi verður hon-
um táknmynd hinna illu hvata í mann-
eðlinu.
Kinck var „nasjonalromantikcr" í
róttækasta skilningi þess orðs. Þjóðarsálin
var honum leyndardómsfullur veruleiki,
af guðdómlegum uppruna, og — eins og
guðseðlið — óskiljanlegt skynseminni
einni saman og varð aðeins skynjuð með