Andvari - 01.01.1951, Side 24

20
Guðmundur Gíslason Hagalín
ANDVAIU
„En fyrsta skilyrðið til allra framiara í þeim efnum er ljós
þekking á lögum sálarlífsins og lögum náttúrunnar. An þeirrar
þekkingar verða allar umbótatilraunir fálm í myrkri. Höfum
því allir eitt orðtak: Ljós yfir vinnuna, vinnurn í ljósinu.“
Hér að framan hefur verið vikið að ást Guðmundar á íslenzkri
menningu og skilningi hans á henni og ennfremur skýrt lítil-
lega frá starfi hans í orðanefndinni. Ungur öðlaðist hann ást á
íslenzkri tungu og á bókmenntum í bundnu máli og óbundnu,
og við aukna þekkingu á íslenzkunni og á bókmenntum þjóðar-
innar að fornu og nýju hefur ást hans orðið rótfest djúpum
skilningi á lögmálum málsins, töfrum þess og fegurð. Honum
hefur orðið það flestum ljósara, hvert lífsins tré tungan er í sjálfu
sér og hverja ávexti hún hefur borið þjóðinni til handa. Hún
varð honum allt í senn: heilög móðir, sem hann elskaði og virti,
dís ævintýraheims, sem veitti honum hvíld og unað, — og sú
auðuga húsfreyja, sem lagði börnum sínurn til hvers konar tæki
í starfi og stríði. Og hann náði frábærri leikni í að beita þeim
tækjurn, og um leið gerðist hann vörður og verndari tungunnar.
Hann var einn hinn skeleggasti fjandmaður allra erlendra slettna
og orðsluípa, og gekk honum þar fleira en eitt til. Hann vildi
ekki sjá blett né hrukku á búnaði tungunnar, en hann skildi
og, hvers virði það mun verða, hér eftir eins og hingað til, að
hver og einn íslendingur geti „hlustað jafnt á raddir forfeðra
sinna sem samtíðarmanna", og hver hugvekja er að því hverj-
um manni, að orðin, ný og gömul, séu í lifandi samhengi hvert
við annað. Guðmundur Finnbogason var ávallt alþýðlegur mað-
ur í þess orðs beztu merkingu, og þar eð hann hafði gert sér
grein fyrir því flestum fremur, að hin fámenna þjóð okkar verð-
ur að treysta framtíð sína með sem víðtækastri menningu allra
sona hennar og dætra, miðaði lífsstarf hans fyrst og fremst að
því að gera alþýðu þessa lands sem greiðasta leiðina til þroska.
En ef íslenzkan var fyllt erlendum orðum, var þessi leið gerð
þorra manna torfærari en ella, þrengdur sjóndeildarhringur