Vikan - 07.12.1967, Síða 23

„Fyndni og djörfung í skák cru cigindir, sem eiga
viö mig.“
Gunnar og kona hans, frú Franzisca, í stofunni
heima á Dyngjuvegi 8.
RÆTT VIÐ
GUNNAR
GUNNARSSON
RITHÖFUND
Texti: Dagur Þorleifsson
Myndir: Kristján Magnússon
— ÞaS er örðugt. En frá því ég man eftir
hef ég haft gaman af málum. Var farinn
að lesa dönsku og önnur Norðurlandamál
áður en ég fór að heiman. Tókst meira að
segja að stauta mig fram úr józku. Þá las
ég og Guðdómlegu kómedíuna hans Dantes á
sænsku fyrir þann tíð. Annars reyndi ég
ekki sízt, með stöðugum lestri fornbók-
mennta að halda íslenzkunni við. Og svo
komu til okkar landar öðru hvoru. Raunar
hafði ég takmarkaðan tíma til að umgangast
fólk. Til þess að hafa í sig og á dugði ekki
minna en skila bók á hverju hausti.
— Hvernig fannst þér að skipta um mál
og fara að skrifa á íslenzku?
— Þess mun gæta að ég hef dvalið aldar-
þriðjung utan landhelgi íslenzks máls, og
finnast, að ófáar af sögum mínum eru skrif-
aðar á danska tungu. Annars var ég byrj-
aður á Heiðaharmi ytra. Heima mættu okk-
ur ýmsir óvæntir erfiðleikar annarrar teg-
úndar. Við ientum í stríðsverðbólgunni þeg-
ar við vorum að byggja á Skriðuklaustri;
auk þess tók fyrir tekjurnar að utan, nema
frá Englandi og Ameríku; en Klaustur er
bærileg bújörð, og þetta slampaðist. Á ég
það ekki hvað sízt konu minni að þakka,
sem með eindæma dugnaði réðist í þetta.
En við mundum ekki hafa treyst okkur til
að flytja heim þá, hefði okkur grunað að
styrjöld væri á næstu grösum. Að láta
vopn skipta í deilum manna er sú fádæma
heimska, að það er aldrei hægt að búast
við styrjöld fyrr en hún er skollin á. Samt
virðist ekkert lát ætla að verða á þessum
ósköpum. Það sem þá gerðist, er að gerast
og yfir vofir minnir allra helzt á tröllasögu
framan úr heiðni.
— Fannst þér 'ekki erfitt að vera bóndi,
jafnframt rithöfundarhlutverkinu?
— Nú ég varð allan minn búskap að
greiða opinber gjöld, svo þetta hlýtur að
hafa borið sig. Enda er Klaustur það góð
jörð, að það þarf meira en meðalskussa —
eins og til dæmis ríkið — til að geta ekki
látið búrekstur þar skila arði.
— Hverja af bókum þínum þótti þér
skemmtilegast að skrifa?
— Ég hef aldrei átt við bók sem mér hefur
leiðst. Þegar byrjað er á nýrri bók, er að-
al örðugleikinn sá að gleyma öllu því, sem
á undan er gengið. Það gat gengið misjafn-
lega vel. Ströndin var til dæmis í deigl-
unni veturinn 1914—1915. Ég sat yfir sög-
unni frá kvöldi til morguns. Við höfðum
eignast fyrsta barnið svo að á daginn var
dálítið ónæðissamt. Og þegar ég var búinn
með bókina, brenndi ég öllu saman, nema
broti úr kafla, Endurski'ifaði svo söguna um
sumarið, og þá flaut ein lína af vetrarverk-
inu með. Á dönskunni kallaði ég söguna
upphaflega Dödens Strand. Það nafn líkaði
Gyldendal ekki. Peter Nansen stakk upp á
heitinu Livets Strand. Það væri nákvæm-
lega það sama — og á það hlaut ég að fall-
ast. í dálítið svipaðri baráttu átti ég með
sögu, sem hlaut heitið Sælir eru einfaldir.
Hún varð til suður í Rapallo á Ítalíu. Þangað
ferðuðumst við hjónin með syni okkar tvo,
þann yngri í körfu, hálfs annars mánaðar
gamlan, gegnum þá hörmung, sem Evrópa
var eftir fyrra stríðið. Var kominn fram
í miðja bók þegar ég venti mínu kvæði í
kross. Menn vita ekki alltént hvað þeir að-
hafast, eða svo var úm mig langt fram
eftir aldri. Enda skiptir meira máli að menn
vitkist áður en yfir lýkur. Er ekki þessi
tækniofþróaði heimur okkar orðinn að ein-
um allsherjar vitlausraspítala? Mætti segja
mér að mesta nútímaskáldrit sé og verði um
stund Völuspá!
Þetta er sagt af hógværri alvöru, æðru-
laust. — Samtalið hefur tekið nokkuð aðra
stefnu en ég hafði búizt við í fyrstu. Ég
hafði kvatt dyra á húsi eins hinna fræg-
ustu íslendinga, sem nú eru uppi, og gert
ósjálfrátt ráð fyrir fremur formlegum við-
ræðum, jafnvel aðeins undirbúningi að við-
tali. En hlýlegur og yfirlætislaus alúðleiki
húsbóndans hefur á svipstundu rutt úr vegi
þessum ímynduðu hindrunum, og við töl-
umst við skipulagslítið eins og andinn inn-
gefur okkur jafnframt því sem við nörtum
í smörribrauð með frábærum osti og laxi,
sem frú Franzisca hefur tilreitt fyrir okkur.
Kannski er þetta stórmannlega hæglæti ein-
kenni sannra risa; það eru aðeins dvergarnir
sem þurfa á því að halda að brynja sig og
öskra.
— Þú ert heldur svartsýnn á tilveruna?
— Það hef ég nú verið talinn allt
frá því að ég skrifaði Ströndina, og meðan
ástandið í heiminum er þannig, að bræður
bei’jast og að bönum verðast, finnst mér
fátt af því lofsvert, sem orðið hefur ofan
á í veröldinni. Samt tel ég mig ekki svart-
sýnismann, frekar hið gagnstæða. Ég er
jafnvel svo gjarn á að treysta sigri skyn-
seminnar, að ég er ekki alveg viss um að
ragnarök séu yfirvofandi, og það kalla ég
fádæma bjartsýni.
Framhald á bls. 41.
„Frelsun mannkynsins cr því sjálfu
í liendur iögB ...
„ ... og liveruig er um brjóst-
lieilindin?"
„Hinsvegar er ég ekki óhræddur
um aö íslenzkan eigi örðuga tima i
vændum."
„Að vísu cr vín víst aðallega fyr-
ir gamalt fólk.“
VIKAN-JÓLABLAÐ 23