Vikan - 07.12.1967, Page 83

hlutar að bera þau á borð fyrir (s-
lenzka útvarpshlustendur. Sumpart
stafar það af því, að löndin og út-
varpsstöðvarnar þar teygja sig
anzi langt til að hlynna að sínum
höfundum, og flytja þess vegna
margt, sem hvergi annars staðar
væri talið hæfa.
Svo eru aftur höfundar, sem hafa
skrifað fjöldann allan af leikritum,
sem flutt hafa verið hér og þar, en
fyrir minn smekk — og ég hef ekki
annað eftir að fara — hef ég ekki
fundið neitt það við þau, sem rétt-
lætti að leggja fé og vinnu í að
taka þau. Svo kemur líka hitt fyr-
ir, að maður tekur verk, sem manni
siálfum finnst gott, en það misferst
allt í meðförunum. Annaðhvort hef-
ur mér sjálfum missýnzt um verk-
ið. nú eða þá leikstjórinn eða ein-
hver leikendanna, einn eða fleiri,
hitta ekki tóninn í verkinu. Þá kem-
ur það út sem ekkert, eða lélegt
verk. Þetta er nokkuð, sem við
verðum því miður stundum að horf-
ast f augu við. Nú, og ég þykist
hafa orðið þess áskynja af viðtöl-
um mínum við fólk, að þau verk,
sem öllum almenningi falla bezt,
eru tiltölulega gamlir sjónleikir eft-
ir meiri háttar höfunda: Ibsen,
O'Neil, Bernard Shaw, Galsworthy,
Arthur Miller og fleiri af þeirri
línu; með öðrum orðum leikrit, þar
sem töluvert gerist. Aftur á móti
töluvert fínleg og vel skrifuð seinni
tíma verk fara fram hjá mörgum.
Nú, enda náttúrlega megum við
ekki gleyma því, að við erum á
þessu sviði, eins og flestum öðr-
um, ákaflega fátæk, og okkar leik-
arahópur of fámennur, til þess að
hægt sé að setja ævinlega réttan
mann í rétt hlutverk. Ég hef oft
undrazt, og það er annað hvort af
því að fólk gerir sér ekki grein fyr-
ir því eða hefur svo mikinn skiln-
ing, að það skuli nenna að hlusta
og horfa á okkur þessa sömu leik-
ara ár eftir ár.
— Það má kannski segja, að
neyðin kenni, þar eins og annars
staðar. Það er ekki öðrum til að
dreifa.
— Nei, það er ekki öðrum til að
dreifa, og þetta verðum við að
gera, sem betur fer held ég að okk-
ur muni samt á næstu árum bætast
allstór hópur ungra og efnilegra
leikara, og er mikil ástæða til að
fagna því. En ég segi fyrir mig, aðég
hef lagt til hliðar góð leikrit, sem
mig hefði langað afskaplega mik-
ið til að koma til fólksins, af því
að ég hef bara þótzt sjá, að þau
myndu ekki takast. Ég hef ekki á-
litið að neitt okkar leikaranna hér
gæti farið með þau. Þetta er ekki
vegna þess að við eigum ekki
marga góða leikara, heldur af þv(
að við eigum stundum ekki „rétta"
leikarann ( hlutverkið sem gera
mundi gæfumuninn. Þetta gildir
Kklega fyrst og fremst um sterkar
tragedíur, sem útheimta gentala
leikara, sem eru óhræddir við að
gefa allt, sem þeir eiga til.
— Er það ekkl einkenni fslenzkra
leikara, að þeir jaðri við að vera
reserveraðir? Að þeir geti ekki
slepþt sér, hvorki ( kómedíu né
tragedíu né neinu þar á milli?
— Jú, Kklega er það ekki fjarri
sanni, og það liggur að mínu viti
töluvert í því, hvað við höfum ver-
ið fátækir af leikstjórum. Því ( því
er pund leikstjórans fyrst og fremst
fólgið: Að rífa leikarann upp og
tæta hann í sundur og fá út úr
honum allt mögulegt, sem hann býr
yfir, en þorir aldrei að koma með.
Til slíkra hryðjuverka þarf leikstjóra
sem hefur mikla leikstjórnarhæfi-
leika og écj^ neita því ekki að þeir
eru til meðal okkar. En misskildu
mig ekki, góður leikstjóri þarf auð-
vitað líka að hafa til að bera mýkt
og nærfærni, þar sem það á við.
En það er eins og margir hér
geri sér ekki Ijóst að leikstjórn
og leikur er alveg tvennt, þótt
það séu auðvitað skyld fög.
Poul Reumert var einhvern tíma
beðinn að setja á svið leikrit. Svar
hans var stutt og laggott: "Nei, ég
er leikari". — Ég held líka að það
sé vænlegra til árangurs að leik-
stjórinn sé leikurunum ekki alltof
handgenginn. En hér hagar svo til,
að leikstjórinn verður oftast einn
af leikurunum hverju sinni, þetta
eru ekki menn sem hafa lagt sér-
staka stund á leikstjórn og orðið
sér úti um mikla þjálfun ( því fagi,
þeir síðarnefndu geta vakið með
leikurunum ótrúlega virðingu fyrir
því, sem þeir eru að gera, og örð-
ið til þess, að leikararnir þori að
koma með það, sem þeir luma á.
— Nú deilir þú á sjálfan þig jafnt
og kollegana, því enn stýrir þú
mörgum útvarpsleikritum.
— Ég deili ekki á neinn. Það eru
ekki nema tæpir tveir áratugir síð-
an leiklist hjá okkur var á því stigi
að þessi tilhögun var bæði eðlileg
og sjálfsögð. Hitt er annað mál að
algert stefnuleysi í þessum efnum
eins og fleirum síðan við eignuð-
umst atvinnuleikhús er mjög ámæl-
isvert. En út ( þá sálma skulum við
ekki fara hér, það er miklu stærra
mál. — Já, þú sagðir að ég stýrði
enn mörgum útvarpsleikritum. Það
er nú ekki rétt. Það verður varla
sagt að ég hafi stjórnað neinu leik-
riti í mörg ár, mesta lagi einu til
tveimur á ári, og ekki dettur mér
í hug að halda því fram að ég hafi
verið góður leikstjóri. í seinni tíð
hef ég aðeins við viss tækifæri ver-
ið með leikstjórnina sjálfur, sérstak-
lega ef ég hef fært nokkra kafla úr
(slenzkum skáldverkum ( leikbúning,
til dæmis úr sögum Halldórs Lax-
ness og fleiri. Að öðru leyti er ég að
mestu hættur þv(. Til þess hef ég
einfaldlega engan tíma. Það fer
miklu meira en nógur tfmi hjá mér
f að leika með, sem ég geri mjög
oft, svo sem kunnugt er. Og miklu
oftar en ég vildi. Það stafar iðu-
lega af því, að leikstjórarnir leggja
að mér með það, og kemur þar
stundum til mannafæðin, sem ég
minntist á. Og ég ætlast til þess af
þeim, að þeir komi með leikinn
eins vel úr garði gerðan og þeir
framast geta, og þá hef ég ekki
’glugga
tjalda-
efni„
LAUGAVEGI 59 SÍMI 18478
r-
"1
Haritíiarhartir
IWI
IÖTI
BÍLSKÚRS
HLRÐIR
ýhhi- & ýtihuftif
H. □. VILHJALMSSDN
RÁNARGÖTll V?. <5ÍMI 196S9
L
-4
VIKAN-JÓLABLAÐ 83